Các tổ chức nghiên cứu có thể làm gì để thúc đẩy tính liêm chính trong nghiên cứu?

Đạo đức nghiên cứu là chủ đề mà theo truyền thống thường tập trung vào việc ngăn chặn, nhận diện và xử lý ba vấn đề trong nghiên cứu khoa học và học thuật: bịa đặt, làm giả và đạo văn. Gần đây, sự quan tâm đã chuyển từ những vi phạm nghiêm trọng sang những hành vi ít nghiêm trọng hơn, được gọi là thực hành nghiên cứu nghi ngờ (QRPs). 

Cần nhận thức rằng những người nghiên cứu cần sự hỗ trợ từ tổ chức của họ để tối ưu hóa việc thực hành đạo đức nghiên cứu, bao gồm giáo dục, đào tạo kỹ năng, cơ sở vật chất và mã lệnh rõ ràng. Tuy nhiên, các tổ chức nghiên cứu cũng phải đối mặt với động cơ sai lệch từ hệ thống khoa học toàn cầu, yêu cầu sự hỗ trợ từ các bên liên quan khác để cải thiện đạo đức nghiên cứu.

Cụ thể, luật Đạo đức Nghiên cứu Hà Lan (bổ sung tên tiếng Anh vào) năm 2018 quy định 61 tiêu chuẩn cho nghiên cứu tốt và cũng chú ý đến nhiệm vụ chăm sóc mà các tổ chức nghiên cứu cần thực hiện để ngăn chặn Hành vi không mong muốn. Chương trình Standard Operating Procedures for Research Integrity (SOPs4RI, 2020) do Horizon 2020 tài trợ sẽ hỗ trợ các tổ chức xây dựng Kế hoạch Khuyến khích Đạo đức Nghiên cứu, có thể trở thành nghĩa vụ hợp đồng trong chương trình tiếp theo Horizon Europe của EU. Kế hoạch này sẽ mô tả các biện pháp nhất quán để thúc đẩy tính liêm chính trong nghiên cứu, bao gồm giáo dục, mã (bổ gốc tiếng Anh vào), hướng dẫn, và các biện pháp chính sách khác. Dự án SOPs4RI sẽ cung cấp một hộp công cụ với các Quy trình Vận hành Chuẩn (SOPs) và hướng dẫn để giúp các tổ chức nghiên cứu xây dựng kế hoạch của họ. Tính đến thời điểm hiện tại, còn thiếu hướng dẫn cụ thể cho các tổ chức muốn cải thiện các thực hành nghiên cứu có trách nhiệm, và hi vọng rằng kết quả của dự án SOPs4RI sẽ cải thiện tình hình này.

Một trong những nhiệm vụ quan trọng nhất của các tổ chức nghiên cứu là tránh các động viên phản tác động khi đánh giá nghiên cứu để có những quyết định về sự thăng tiến sự nghiệp. Sự tập trung chủ yếu vào chỉ số lượng hóa (H-index, citation) đã nhận được chỉ trích vì chỉ coi những yếu tố này là quan trọng thực sự (Moher et al., 2018). Trong khi đó, việc sử dụng hạn chế chỉ số lượng trong đánh giá nghiên cứu đã đưa đến các sáng kiến như Tuyên bố Leiden (Hicks et al., 2015) và Tuyên bố San Francisco về Đánh giá Nghiên cứu (DORA, 2020). Nguyên tắc Hong Kong về đánh giá nghiên cứu viên (Moher et al., 2019) được sáng tạo và được ủng hộ để giúp các tổ chức giảm thiểu việc xuất hiện các nghiên cứu đáng ngờ. Nguyên tắc Hong Kong này tập trung vào việc công nhận và đánh giá cao những hành vi dẫn đến nghiên cứu đáng tin cậy, tránh các hành vi không mong muốn. Có 5 nguyên tắc đã được hình thành, bao gồm việc đánh giá thực hành nghiên cứu có trách nhiệm, đánh giá báo cáo đầy đủ, thưởng cho việc thực hành khoa học mở, công nhận đa dạng các hoạt động nghiên cứu và công nhận các nhiệm vụ quan trọng như xem xét đồng nghiệp và hướng dẫn. Mỗi nguyên tắc đi kèm với lý do và ví dụ về các tổ chức nghiên cứu đã áp dụng chúng.

Hiện tại, thông tin về biện pháp cải thiện thực hành nghiên cứu có trách nhiệm thường kém chất lượng hoặc tiêu cực. Những khảo sát quốc gia về tính liêm chính trong nghiên cứu sẽ cung cấp thông tin hữu ích về tần suất và nguyên nhân của các hành vi không mong muốn. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng các cuộc khảo sát chỉ có thể hướng dẫn đến biện pháp tiềm năng, và hiệu quả thực sự của các biện pháp cần phải được chứng minh trong các nghiên cứu tương lai.

Cuối cùng, cần lưu ý rằng có nhiều bên liên quan chịu trách nhiệm thúc đẩy tính liêm chính trong nghiên cứu, và có thể có những chú ý như sau:

- Nhà nghiên cứu phải tự chịu trách nhiệm về hành vi của mình và tránh các thực hành không mong muốn. 

- Nhà nghiên cứu nên là tấm gương tích cực và hỗ trợ cộng sự. 

- Các tổ chức nghiên cứu phải đảm bảo nghiên cứu viên có khả năng hành động theo tiêu chuẩn nghiên cứu tốt. 

- Các cơ quan tài trợ và tạp chí khoa học cũng đóng vai trò quan trọng trong việc này. 

- Hợp tác là chìa khóa để ngăn chặn thực hành nghiên cứu đáng ngờ và thúc đẩy tính liêm chính trong nghiên cứu.

Bạn đọc muốn tìm hiểu sâu sắc hơn có thể tìm đọc tài liệu tham khảo dưới đây.

Huyền Đức lược dịch

Tài liệu tham khảo

Bouter, L. (2020). What research institutions can do to foster research integrity. Science and Engineering Ethics, 26(4), 2363-2369.