Bình luận về bài báo “Journal Citation Reports và định nghĩa về tạp chí săn mồi: Trường hợp của Multidisciplinary Digital Publishing Institute (MDPI)

Chúng tôi muốn nêu ra một số điểm đáng quan tâm liên quan đến các phân tích được trình bày trong bài báo, bao gồm việc nhận định không đúng về MDPI, cũng như đưa ra những quan ngại về tính chính xác của dữ liệu và tính hợp lệ của phương pháp nghiên cứu.

Nói chung, chúng tôi dự đoán rằng bài báo thực hiện dựa trên nhận định MDPI là “tạp chí săn mồi”. Bài báo tuyên bố sẽ làm sáng tỏ liệu những tạp chí này có thực sự là “tạp chí săn mồi”. Do đó, các đặc điểm của chúng được sẽ được tiến hành kiểm tra để xem có đồng nhất với một số đặc trưng về tạp chí săn mồi.

Các định nghĩa khác nhau được trình bày nhằm chỉ ra các đặc điểm nổi bật của “tạp chí săn mồi”, tuy nhiên lại không có "một định nghĩa rõ ràng dành cho chúng". Dựa trên rất nhiều các tiêu chí từ các nguồn khác nhau, người ta tuyên bố “Nếu được đánh giá một cách tách biệt thì vấn đề của nó là những tiêu chí rất mơ hồ”.  Bởi vậy, việc xác định khái niệm vô cùng cần thiết. 

Có nhiều định nghĩa khác nhau về khái niệm “tạp chí săn mồi”; tuy nhiên, hiện vẫn chưa xác định “những đặc trưng rõ ràng để nhận diện” loại hình tạp chí này. Dựa trên các tiêu chí từ nhiều nguồn khác nhau, có thể thấy “vấn đề nằm ở chỗ bản thân những tiêu chí đó, nếu nhìn một cách riêng lẻ, vẫn có những điểm còn nghi vấn”, và rằng “việc định nghĩa chính xác khái niệm này là rất cần thiết”. Do bài báo trên chưa đưa ra được những tiêu chí rõ ràng, thay vào đó chỉ đưa ra mô tả thuật ngữ MDPI với rất ít ngữ cảnh và thiếu những phân tích xác đáng từ các nhà xuất bản khác, nên thuật ngữ MDPI trong bài viết này chỉ có thể coi là một định nghĩa chưa chính thức về xuất bản “săn mồi”. Đây có thể được xem là một lỗi về phương pháp luận. Các lập luận trong bài viết này giả định kết luận trên là đúng.

Tác giả nhiều lần biện minh cho việc đánh giá MDPI trên cơ sở danh sách các tạp chí săn mồi mà MDPI không được đưa vào. Bài báo mô tả các tạp chí MDPI, và sau đó kết luận rằng "Những kết quả này cho thấy rằng các tạp chí MDPI được phân tích thường phù hợp với định nghĩa của các tạp chí săn mồi" mà không cung cấp các tiêu chí rõ ràng để phân tích ngay từ đầu.

Trong phần tóm tắt, bài báo đề cập “Các tạp chí này được phân tích, ... liên quan đến tự trích dẫn và nguồn của các trích dẫn tự trích dẫn đó trong năm 2018 và 2019. Kết quả cho thấy tỷ lệ tự trích dẫn tăng đột biến, cao hơn so với các tạp chí hàng đầu trong danh mục JCR. Bên cạnh đó, ta cũng có thể thấy tỷ lệ trích dẫn ngày càng cao từ các tạp chí MDPI khác. Các tiêu chí chính thức cùng với việc phân tích các mẫu trích dẫn của 53 tạp chí được phân tích đều coi chúng là tạp chí săn mồi. Phương pháp luận này thực sự có nhiều thiếu sót. Các tạp chí hàng đầu trong một danh mục không thể được so sánh trực tiếp với các tạp chí khác được xếp hạng khác trong cùng một danh mục. So sánh tương tự với các tạp chí được xếp hạng từ các nhà xuất bản khác sẽ phù hợp và chính xác hơn. Do đó, kết luận rằng các tạp chí MDPI không mang các đặc trưng của “tạp chí săn mồi”.

Chúng tôi đã tiến hành phân tích dữ liệu tự trích dẫn của các nhà xuất bản. Hình 1 đại diện cho các nhà xuất bản có hơn 10.000 ấn phẩm từ năm 2018 đến tháng 7 năm 2021. Trục X là số lượng bài báo được xuất bản trong khoảng thời gian và trục Y đại diện cho tỷ lệ tự trích dẫn. Phần trăm tự trích dẫn chính là tỷ lệ giữa số lượng tự trích dẫn và tổng số trích dẫn. Tự trích dẫn là tổng số tự trích dẫn ở cấp nhà xuất bản (tác giả của tạp chí A trích dẫn các bài báo đăng trên cùng tạp chí A hoặc trên bất kỳ tạp chí nào khác của cùng nhà xuất bản) cho tất cả các tạp chí của nhà xuất bản đó.

Hình 1. Biểu đồ minh hoạ số lượt tự trích dẫn của các nhà xuất bản có hơn 10.000 ấn phẩm từ năm 2018 đến tháng 7 năm 2021 (Nguồn dữ liệu: Chỉ số trích dẫn Scilit, chứa hơn 1,2 tỷ trích dẫn, được thu thập và hợp nhất từ ​​các nguồn khác nhau bao gồm CrossRef, PubMed Central và dữ liệu định dạng XML của các nhà xuất bản tham gia.)

Tác giả cũng cho rằng sự “thiếu minh bạch” có thể là một yếu tố cần cân nhắc khi xác định một ấn phẩm là “tạp chí săn mồi”. Bất kỳ suy luận nào cho rằng MDPI không minh bạch đều có thể gây hiểu lầm. Các tác giả đã thu thập tất cả thông tin cần thiết cho việc đánh giá từ trang web của chúng tôi, liên quan đến các quy trình biên tập, đánh giá đồng cấp và các chính sách về phí xử lý bài viết (APC), và đặc biệt, họ đã tham khảo thông tin từ Báo cáo Thường niên của MDPI. Trước đó, chúng tôi hoan nghênh các cuộc thảo luận hoặc sự tham gia từ các nhà nghiên cứu muốn có thêm thông tin từ MDPI, thể hiện qua các bài viết trên một số trang blog như Scholarly Kitchen (https://scholarlykitchen.sspnet.org/2020/08/10/guest-post-mdpis-remarkable-growth/). Đây là điều mà chúng tôi cũng sẽ chú trọng trong tương lai.

Một tiêu chí đáng lưu ý khác được tác giả nhấn mạnh là “tên tạp chí có thể rất giống với các tạp chí có uy tín”. MDPI có một chiến lược đặt tên rõ ràng, với hầu hết các tạp chí là tên ngắn, ở số nhiều, đề cập trực tiếp đến lĩnh vực nghiên cứu. Một số tạp chí đã được phân tích trong bài báo là các tạp chí đã được xuất bản bởi các nhà xuất bản khác trước đó và được đặt tên bởi tổ chức sở hữu hoặc các nhà xuất bản trước đó.

Tác giả nhấn mạnh sự “tăng trưởng theo cấp số nhân” của các tạp chí săn mồi: “sự gia tăng đáng báo động về số lượng các tạp chí săn mồi (từ 1.800 lên 8.000 trong giai đoạn 2010–2014) và sự tăng trưởng theo cấp số nhân (từ 53.000 lên 420.000 trong giai đoạn 2010-2014) trong số các bài báo mà họ xuất bản đã khiến bất kỳ nỗ lực nào để cập nhật danh sách trắng và danh sách đen đều vô ích”. Đối với trường hợp của MDPI, tác giả nhận xét rằng “Năm 1996, 47 bài báo đã được xuất bản trên hai tạp chí, kể từ khi số lượng bài báo và tạp chí tăng dần và đã tăng trưởng theo cấp số nhân trong những năm gần đây”.

Kể từ khi ra mắt năm 1996 (25 năm trước), MDPI đã nhận được một số lượng lớn các bản thảo, dẫn đến sự tăng trưởng đáng kể. Ban biên tập của các tạp chí MDPI đưa ra quyết định chấp nhận bài báo sau khi bình duyệt. Do tính chất trực tuyến, MDPI không bị giới hạn về số lượng trang hoặc số lượng bài báo trong các số báo cụ thể. Ngoài ra, MDPI có hơn 5000 nhân viên, trải khắp 16 văn phòng trên toàn cầu, nhằm cung cấp dịch vụ 24/24 cho các tác giả và biên tập viên ở các múi giờ khác nhau, những người hỗ trợ quá trình biên tập và quản lý tạp chí. Trong những năm gần đây, truy cập mở đã được coi trọng, thường xuyên là yêu cầu của các nhà tài trợ, và ngày càng được nhiều học giả trên toàn thế giới chấp nhận. Ngoài ra còn có một số sáng kiến ​​hỗ trợ truy cập mở, chẳng hạn như Plan S. Trang web của chúng tôi cho thấy rằng, khi quyền truy cập mở ngày càng được sử dụng rộng rãi như một mô hình xuất bản cho các học giả và học giả, danh mục tạp chí, đội ngũ nhân sự và các bài nộp của chúng tôi cũng tăng lên. Tỷ lệ tài liệu học thuật được xuất bản theo phương thức truy cập mở trên thực tế đã tăng gần gấp đôi trong vòng 5 năm qua, từ 11,0% trong giai đoạn 2011–15 lên 21,9% trong giai đoạn 2016–20 (Web of Science Core Collection, tháng 8 năm 2021). Sự gia tăng này là một dấu hiệu cho thấy sự dân chủ hóa ngày càng tăng của bối cảnh nghiên cứu toàn cầu mà chúng ta đang sống và làm việc ngày nay.

Tác giả nói rằng “(mọi) tạp chí MDPI xuất bản 12 số thường kì hàng năm (= hàng tháng?)”. Điều này là không chính xác. Các tạp chí MDPI xuất bản từ 4 đến 24 số báo mỗi năm. Các tạp chí MDPI được đề cập trong JCR thường xuất bản từ 12 đến 24 số báo mỗi năm, với lịch trình thường xuyên, để cho phép thay mặt các tác giả lập chỉ mục kịp thời.

Tác giả nhấn mạnh số lượng Thành viên Ban Biên tập mà một số tạp chí MDPI có, đồng thời nêu lên lo ngại về thời gian xuất bản nhanh chóng và thời gian bình duyệt cũng như chất lượng bình duyệt. “Các báo cáo của MDPI nêu rõ rằng thời gian trung bình từ khi gửi đến khi xuất bản cho tất cả 218 tạp chí của mình là 39 ngày vào năm 2019 (MDPI 2020) như vào năm 2018 khi MDPI xuất bản 203 tạp chí (MDPI 2019)”.  Phải thừa nhận rằng dữ liệu có thể so sánh từ các nhà xuất bản khác thường không được xuất bản dưới dạng số liệu tổng hợp. Mặc dù điều này có thể là dấu hiệu của sự thiếu minh bạch, nhưng nếu không có điều này, bất kỳ sự so sánh nào là không thể. Do đó, việc đánh đồng các quy trình đánh giá đồng cấp nhanh chóng của MDPI với việc xuất bản trước là sai lầm. Bảng 4 và 5 báo cáo về các tạp chí Elsevier, nhưng không bao gồm dữ liệu so sánh.

“Kết quả cho thấy thời gian trung bình từ khi đệ trình đến quyết định đầu tiên của các tạp chí MDPI được JCR lập chỉ mục là 19 ngày. Việc tăng số lượng tạp chí và bài báo được xuất bản không ảnh hưởng đến thời gian từ khi đệ trình cho đến khi có quyết định đầu tiên”. Thời gian đánh giá ngang hàng ngắn hơn của MDPI được Ban biên tập tích cực của chúng tôi cho phép.  Ban Biên tập được hỗ trợ bởi 5000 nhân viên của MDPI, luôn sẵn sàng cung cấp dịch vụ cho các tác giả và tránh sự chậm trễ quá mức trong quá trình bình duyệt. Gần 900 nhân viên biên tập và sản xuất đã được thuê vào năm 2019 và hơn 1700 vào năm 2020. Tỷ lệ tăng trưởng số lượng nhân viên cao tương tự đã xảy ra hàng năm trong 10 năm qua. Đây là cách giúp MDPI đẩy nhanh tốc độ xuất bản

Tất cả các bài báo MDPI đều được đánh giá ngang hàng và các bài báo được chấp nhận bởi các Biên tập viên học thuật, những người là thành viên Ban Biên tập hoặc Guest Editor. Chúng tôi công bố tên của những biên tập viên chấp nhận bài báo sau khi đánh giá ngang hàng. Nhiều tác giả của chúng tôi chọn đánh giá ngang hàng mở, điều này làm cho các báo cáo đánh giá được công khai cùng với bài báo đã xuất bản.

“Thật thú vị khi lưu ý rằng quy mô của Ban biên tập, trong mọi trường hợp, lớn hơn trong các tạp chí MDPI so với các tạp chí hàng đầu được lập chỉ mục JCR thuộc cùng một danh mục”. Đây không phải là sự so sánh số liệu một cách tuyệt đối. Các tạp chí MDPI được so sánh với các tạp chí đứng đầu trong cùng danh mục JCR, một số tạp chí được quan sát không có thành viên nào trong Ban biên tập, và trong một số trường hợp, số lượng bài báo được xuất bản hàng năm thấp hơn nhiều. Khối lượng các bài báo được xem xét nghiêm ngặt mà MDPI xuất bản đòi hỏi nhiều lĩnh vực chuyên môn, để đảm bảo rằng các thành viên Ban biên tập thích hợp luôn sẵn sàng thường xuyên và không bị quá tải. Kết luận rằng có nhiều thành viên Ban biên tập có nghĩa là tạp chí có tính chất săn mồi không tuân theo.

“Ban biên tập của các tạp chí MDPI được thành lập từ các nhà nghiên cứu không phải là biên tập viên chuyên nghiệp”. Ngụ ý rằng Ban biên tập của các tạp chí MDPI không có các nhà khoa học và học giả, những người có khả năng đánh giá thích hợp các bài báo học thuật là không phản ánh thực tế. Các Hội đồng Biên tập trong xuất bản học thuật thường bao gồm các học giả hàng đầu chịu trách nhiệm đưa ra các quyết định khoa học liên quan đến việc đánh giá đồng cấp và chấp nhận và từ chối bản thảo. Ban biên tập của các tạp chí MDPI bao gồm các học giả hàng đầu từ nhiều trường đại học và học viện khác nhau, và họ được mời dựa trên các tiêu chí rõ ràng, ví dụ, chuyên môn trong lĩnh vực chủ đề, hồ sơ xuất bản và các khuyến nghị cá nhân.

Tác giả kết thúc bài báo với đề xuất “khoảng 400 hội nghị mà MDPI tài trợ vào năm 2019 đều nên được xem xét kỹ lưỡng”. Thực tế, MDPI đã vận động và hỗ trợ lâu năm cho các hội nghị trong cộng đồng khoa học, tài trợ cho cho hơn 400 hội thảo khoa học và 280 học giả, đặc biệt là các nhà khoa học trẻ, tham dự các sự kiện khoa học và mong tiếp tục hỗ trợ chúng tôi cho các hội nghị khoa học.

Khẳng định được đưa ra rằng các tạp chí săn mồi liên kết chặt chẽ với mô hình xuất bản APC (phí xử lý bài viết), “khai thác tối đa mô hình xuất bản truy cập mở dạng golden”. Các APC của MDPI được nêu trên trang web của chúng tôi và được thanh toán sau khi bình duyệt đầy đủ, đối với các bài báo được chấp nhận xuất bản. APC cao nhất của MDPI là 2400 CHF (khoảng 2200 Euro).

Tác giả tuyên bố rằng “Các APC được đăng tải trên các trang web tạp chí của 53 tạp chí được phân tích ngụ ý rằng các bài báo được xuất bản vào năm 2019 có thể tạo ra thu nhập xấp xỉ 153.834.500 CHF (không có sự từ bỏ hoặc chiết khấu nào liên quan đến APC có thể được xem xét trong tính toán này như không có tạp chí được lập chỉ mục JCR nào cung cấp thông tin chi tiết có liên quan về chủ đề này)”. Điều này là không chính xác và không được so sánh với các nhà xuất bản khác. Trang web của MDPI (https://www.mdpi.com/apc) chỉ định chi phí liên quan đến việc xuất bản quyền truy cập mở và nơi các APC đi đến, tuân theo các khuyến nghị từ Fair Open Access Alliance. Tác giả cũng tuyên bố đã đọc Báo cáo thường niên của MDPI. Báo cáo Thường niên nêu chi tiết tỷ lệ APC được miễn hoặc giảm giá mỗi năm. Thông tin về APC của nhiều nhà xuất bản có sẵn tại trang web https://treemaps.intact-project.org/apcdata/openapc/#publisher/. APC trung bình của MDPI thấp hơn đáng kể so với các nhà xuất bản khác.

MDPI không đơn thuần hướng đến “lợi nhuận” và các nhà xuất bản khác đều niêm yết phí công khai. Tác giả nên nhận thức rõ rằng thành công trong xuất bản học thuật được xây dựng dựa trên các quy trình bình duyệt mạnh mẽ và cung cấp một dịch vụ hiệu quả.  Chúng tôi tin rằng có vị trí dành cho các nhà xuất bản truy cập mở là các tổ chức phi lợi nhuận hoặc các doanh nghiệp thương mại. Bên cạnh đó, chúng tôi cũng nhận thấy rằng với tư cách là một nhà xuất bản thương mại, chúng tôi có thể thúc đẩy hiệu quả trong quá trình đánh giá đồng cấp và xuất bản, đảm bảo rằng chúng tôi có các nhóm có nguồn lực tốt và nhân sự phù hợp, đồng thời tái đầu tư vào các dịch vụ miễn phí cho cộng đồng học thuật như thông qua preprints.org và SciLit.  Như chúng tôi đã nêu trước đây (https://www.frontiersin.org/articles/10.3389/fnbeh.2015.00201/full).

Vân An lược dịch

Nguồn:

MDPI Editors (2021). Comment on: 'Journal citation reports and the definition of a predatory journal: The case of the Multidisciplinary Digital Publishing Institute (MDPI)' from Oviedo-García. MDPI.

Ghi chú: Các quan điểm của tác giả không hẳn là quan điểm của Tạp chí Giáo dục.