Chất lượng giáo dục các môn khoa học tự nhiên theo Chương trình GDPT mới

Các môn khoa học tự nhiên giáo viên cần chăm chút, chỉn chu hơn

PGS.TS Mai Sỹ Tuấn, Chủ biên chương trình môn khoa học tự nhiên (KHTN), cho biết: KHTN là môn học được xây dựng và phát triển trên nền tảng các khoa học Vật lí, Hóa học, Sinh học và Khoa học Trái đất... Đồng thời, sự tiến bộ của nhiều ngành khoa học khác liên quan như Toán học, Tin học... cũng góp phần thúc đẩy sự phát triển không ngừng của KHTN. Trong chương trình Giáo dục phổ thông, môn KHTN được dạy ở THCS và là môn học bắt buộc, giúp học sinh phát triển các phẩm chất, năng lực đã được hình thành, phát triển ở cấp tiểu học; hình thành phương pháp học tập, hoàn chỉnh tri thức và kĩ năng nền tảng để tiếp tục học lên THPT, học nghề hoặc tham gia vào cuộc sống lao động.

Ảnh minh họa (Nguồn internet)

Theo PGS Mai Sỹ Tuấn, để đáp ứng yêu cầu của phát triển đất nước trong giai đoạn của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0, tránh quá tải cho học sinh, chương trình môn KHTN đã được xây dựng theo hướng không tăng thời lượng dạy học, với số lượng tiết cả cấp học là 560 tiết, chiếm 12% tổng số tiết học tập của tất cả các môn học (ở mức trung bình khi so sánh với tỷ lệ từ 11 - 14% ở các nước). Số tiết môn KHTN cả cấp ít hơn đôi chút so với chương trình trước đây (với tổng số 3 môn Vật lí, Hóa học và Sinh học là 595 tiết). PGS.TS Mai Sỹ Tuấn cũng chia sẻ thêm, trên thế giới có nhiều nước dạy môn “Khoa học tự nhiên” ở cấp THCS, chẳng hạn như ở Anh, Thụy Sỹ, Xứ Wales, Australia, Niu Di-lan, Singapore, Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, nhiều bang ở Mỹ...

Nhận xét về nội dung môn khoa học tự nhiên khi đưa vào triển khai, thầy Nguyễn Anh Tuấn, giáo viên Vật lý, giáo viên Trường Tiểu học-THCS-THPT Nguyễn Siêu, Hà Nội cho biết: “Giáo án chương trình mới ít chữ, ít trang hơn, nhưng giáo viên cần chăm chút, chỉn chu hơn. Môn Vật lý chương trình mới có một đặc trưng là cần rất nhiều thực hành. Do vậy, việc chuẩn bị của giáo viên phải nhiều hơn, không chỉ dừng ở những gì viết ra ở phiếu bài tập và phải huy động trí tuệ tập thể trong giáo án mới". Tiến sĩ Phạm Hiệp, Trưởng nhóm Nghiên cứu đổi mới giáo dục Reduvation, Trường Đại học Thành Đô, khẳng định, việc dạy học các môn tích hợp là một xu hướng khoa học của nền giáo dục hiện đại và giáo viên đóng vai trò rất quan trọng. Song, chuyên gia này cũng nhìn nhận, việc triển khai các môn học tích hợp ở Việt Nam còn gặp nhiều khó khăn do chưa có sự chuẩn bị chu đáo về đội ngũ giáo viên, về cơ sở vật chất. Có thể bỡ ngỡ ban đầu nhưng giáo viên hoàn toàn có thể nghiên cứu, chuẩn bị, tự học để giảng dạy môn tích hợp.

Nhiều giải pháp tháo gỡ khó khăn môn tích hợp

Mặc dù môn tích hợp được đánh giá cao, là xu hướng của nền giáo dục hiện đại nhưng thực tế tại Việt Nam, việc triển khai dạy môn KHTN trong gần 4 năm qua còn nhiều khó khăn. Công văn 2613 ngày 23/6/2021 của Bộ GDĐT hướng dẫn: Kế hoạch dạy học môn KHTN được xây dựng phù hợp với logic sắp xếp các chủ đề của chương trình môn học và điều kiện tổ chức dạy học của nhà trường. Căn cứ vào điều kiện thực tế, nhà trường có thể tổ chức dạy học đồng thời các chủ đề trong từng học kỳ, bảo đảm tính khoa học, sư phạm, phù hợp với nội dung môn học. Như vậy, tuỳ tình hình cụ thể, nhà trường có thể dạy học môn KHTN theo hướng nối tiếp hoặc song song. Tuy nhiên, thực tế triển khai cho thấy, khó khăn lớn nhất của các địa phương khi triển khai Chương trình GDPT 2018 là thiếu giáo viên đứng lớp, chưa có giáo viên tích hợp được đào tạo chuẩn về chuyên môn, nghiệp vụ từ các trường sư phạm. Dạy học môn tích hợp không dễ dàng với giáo viên vốn quen dạy môn chuyên ngành, đơn lẻ như hoá học, sinh học, vật lý… Việc phân công giáo viên có chuyên môn phù hợp để dạy các môn tích hợp khá phức tạp. Nhà trường phải bố trí từ 2 đến 3 giáo viên dạy môn tích hợp và đây là tình huống chưa có tiền lệ trong dạy học trường phổ thông. Hơn nữa, để đảm bảo thời lượng dạy các mạch chủ đề chung phù hợp trong môn tích hợp, phải thay đổi thời khóa biểu nhiều lần trong kỳ/tháng. Vì thế, việc triển khai ảnh hưởng đến công tác điều hành, quản lý; ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình dạy và học của giáo viên, học sinh.

Ngành Giáo dục đã có giải pháp cho vấn đề chưa có giáo viên tích hợp bằng việc triển khai bổ sung kiến thức chuyên môn, nghiệp vụ thông qua Chương trình bồi dưỡng giáo viên THCS dạy môn Khoa học tự nhiên. Tuy nhiên, nhiều thầy cô tham gia chương trình bồi dưỡng thừa nhận khó có thể đảm bảo hiệu quả, chất lượng dù được bồi dưỡng để đảm nhận dạy học môn tích hợp. Ngoài ra, điều kiện cơ sở vật chất và trang thiết bị dạy học chưa đầy đủ để triển khai hiệu quả những môn tích hợp ở cấp THCS.

Trước những khó khăn, thách thức trong triển khai dạy học tích hợp, PGS.TS Nguyễn Xuân Thành, Trưởng khoa Sinh - Kỹ thuật Nông nghiệp, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 đã đưa ra một số giải pháp khắc phục: Các trường phổ thông cần xây dựng mối quan hệ tốt với trường sư phạm trong việc thực hiện Chương trình bồi dưỡng và tăng cường đào tạo các ngành học mới để cung cấp nguồn nhân lực - giáo viên dạy môn tích hợp đủ về số lượng, đảm bảo chất lượng (tránh tuyển sinh ồ ạt không đảm bảo chất lượng). Nhà trường cũng cần hỗ trợ giáo viên nâng chuẩn trình độ đào tạo đáp ứng Luật Giáo dục và có sự động viên, sẻ chia với đội ngũ nhà giáo, chính sách ưu đãi, thu hút giáo viên dạy học tích hợp.

Đối với giáo viên, cần có kế hoạch chủ động bồi dưỡng kiến thức còn thiếu về dạy học tích hợp nhằm đáp ứng vị trí việc làm. Tổ chuyên môn thường xuyên sinh hoạt và tổ chức chuyên môn nhằm kịp thời hỗ trợ cả phương pháp lẫn nội dung dạy học tích hợp. Lý do, đa số giáo viên đào tạo đơn môn có tâm lý coi trọng chuyên môn của mình, không cởi mở và ít có thói quen hợp tác với giáo viên các môn khác”.

Bên cạnh đó, nhiều trường đại học hiện nay đã “vào cuộc” mở ngành đào tạo giáo viên dạy môn Khoa học tự nhiên, gỡ rối khó khăn về giáo viên hiện nay. Mùa tuyển sinh năm học 2024-2025, lần đầu tiên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội mở đào tạo ngành Khoa học tự nhiên, mã số 71402470 trình độ đại học. Trước đó, từ năm 2019, một số đại học, cao đẳng sư phạm bắt đầu tuyển sinh ngành sư phạm liên môn, chuẩn bị đội ngũ thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới. Trong đó phải kể tới Trường Đại học Sư phạm TP.HCM; Trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế; Trường Đại học Vinh; Trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng; Trường Đại học Sư phạm – Đại học Thái Nguyên… đã tuyển ngành Sư phạm Khoa học tự nhiên.

Thanh Nga

Tài liệu tham khảo

https://giaoducthoidai.vn/mon-khoa-hoc-tu-nhien-trong-chuong-trinh-gdpt-moi-post355277.html

https://nhandan.vn/can-doi-ngu-giao-vien-day-mon-tich-hop-post846962.html