Xây dựng xã hội học tập ở Việt Nam trong giai đoạn mới

Lê Thị Mai Hoa, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục,

Ban Tuyên giáo Trung ương

Trong bối cảnh hiện nay, định hướng, quan điểm của Đảng và Nhà nước về xây dựng XHHTgiai đoạn mới được xác định vừa là một nhiệm vụ cấp bách, vừa là một yêu cầu chiến lược, nhiệm vụ cơ bản, lâu dài của nền giáo dục nước nhà, quyết định thành công của sự nghiệp đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước và quyết định việc biến đổi nền kinh tế Việt Nam thành một nền kinh tế tri thức, đưa xã hội Việt Nam thành một xã hội trí tuệ, hiện đại, hội nhập với toàn cầu.

Học tập suốt đời chính là chìa khóa của thế kỷ XXI, vượt xa hơn sự phân chia truyền thống giữa giáo dục ban đầu và giáo dục thường xuyên. Sự cần thiết phải nhìn nhận lại xu hướng giáo dục toàn cầu, trong đó có yêu cầu các nền giáo dục buộc phải chuyển dịch theo hướng mở và học tập suốt đời, các xã hội cần thiết phải phát triển theo hướng trở thành XHHT. Nhiệm vụ thúc đẩy XHHT và xây dựng XHHT đã trở thành một hướng đi tất yếu của mọi quốc gia để bảo đảm sự phát triển thịnh vượng, nhân văn, bền vững.

Ngày 13/4/2007, Bộ Chính trị khóa X ban hành Chỉ thị số 11-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập, trong đó Bộ Chính trị yêu cầu cấp ủy, tổ chức đảng cả nước phát triển XHHT, tập trung đẩy nhanh tốc độ xây dựng trung tâm học tập cộng đồng với hướng đích tới năm 2010, đạt 80% địa bàn hành chính cấp xã trên cả nước có loại hình trung tâm này; đồng thời lấy truyền thống “hiếu học” làm động lực tinh thần để thúc đẩy nhân dân học tập thường xuyên, xây dựng các mô hình hiếu học (gia đình hiếu học, dòng họ hiếu học) và mô hình khuyến học (cộng đồng khuyến học) như những thành tố tạo nên cấu trúc XHHT tại các thôn bản, tổ dân phố, địa bàn xã, phường, thị trấn. Để tiếp tục thực hiện Chỉ thị số 11-CT/TW của Bộ Chính trị, ngày 10/5/2019, Ban Bí thư khóa XII ban hành Kết luận số 49-KL/TW về tiếp tục thực hiện Chỉ thị 11-CT/TW về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng XHHT.

Đánh giá một cách toàn diện, cho thấy đến nay, thực hiện chủ trương của Đảng về khuyến học, khuyến tài, xây dựng XHHT, với sự quan tâm sâu sắc của Đảng và Nhà nước, sự đồng hành, phối hợp hiệu quả giữa các ban, bộ, ngành, Mặt trận Tổ quốc và sự nỗ lực cố gắng của các địa phương, cán bộ, đảng viên và nhân dân, công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng XHHT đã đạt được kết quả quan trọng, tạo thành sức mạnh tổng hợp triển khai cuộc vận động cả nước xây dựng XHHT, góp phần đưa văn hóa học tập đến với mỗi gia đình, mỗi dòng họ, phát triển vững chắc gia đình học tập, dòng họ học tập, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, yếu tố cơ bản tạo nên những mô hình học tập phù hợp, hiệu quả trong xây dựng XHHT, tiền đề thúc đẩy sự phát triển bền vững và ổn định xã hộị.

Các mục tiêu về xây dựng xã hội đến năm 2025 đã và đang được triển khai tích cực. Nhận thức, ý thức trách nhiệm của cả hệ thống chính trị, trước hết là người đứng đầu và các tầng lớp nhân dân về vị trí, vai trò, sự cần thiết của công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng XHHT có chuyển biến tích cực. Công tác thông tin, tuyên truyền được đẩy mạnh, tăng cường áp dụng công nghệ thông tin, internet, mạng xã hội để triển khai các hoạt động học tập, khuyến học, khuyến tài. Nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn về nâng cao chất lượng xóa mù chữ cho người lớn, chú trọng phát triển năng lực nghiên cứu trong các cơ sở giáo dục đại học, giáo dục học sinh năng khiếu và đào tạo hệ kỹ sư và cử nhân tài năng…, góp phần thể chế, cụ thể hóa chủ trương của Đảng và Nhà nước về công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng XHHT và triển khai các nhiệm vụ trong Xây dựng XHHT giai đoạn 2021-2030”.

Công tác phối kết hợp giữa các cơ quan, tổ chức, nhà trường, lực lượng vũ trang được thực hiện thường xuyên hơn, thông qua các hội nghị, hội thảo, đề án, đề tài nghiên cứu về lĩnh vực xây dựng XHHT, đã giúp cho cấp ủy, chính quyền các cấp những luận cứ, cơ sở thực tiễn để kịp thời điều chỉnh, bổ sung phù hợp với thực tế của đơn vị địa phương, đồng thời thúc đẩy phong trào thi đua khuyến học, khuyến tài, xây dựng xã hội học tập sôi nổi trong cả nước theo di huấn của Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Hệ thống giáo dục quốc dân tiếp tục được hoàn thiện. Quy mô, mạng lưới cơ sở giáo dục được mở rộng, đáp ứng tốt hơn nhu cầu học tập của người dân. Đẩy mạnh việc gắn kết và liên thông giữa giáo dục chính quy với giáo dục thường xuyên, giáo dục nhà trường với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội. Đổi mới nội dung, chương trình giáo dục thường xuyên, đa dạng phương thức hoạt động, chú trọng hơn đến các hoạt động hỗ trợ người học có thể học từ xa, học trực tuyến, tự học, vừa làm vừa học bên cạnh hình thức học chính quy. Công tác xoá mù chữ cho người lớn có chuyển biến tích cực, khuyến khích người mới biết chữ tiếp tục học tập để không tái mù chữ. Số lượt người tham gia cập nhật kiến thức, kỹ năng, chuyển giao công nghệ, phổ cập ngoại ngữ, tin học ứng dụng, giáo dục kỹ năng sống, học nghề ngắn hạn tại các thiết chế văn hóa, giáo dục ngoài nhà trường tăng hằng năm, góp phần tạo điều kiện cho người trong độ tuổi lao động có thể tự tạo việc làm hoặc chuyển đổi nghề nghiệp, từng bước thích ứng với những thay đổi của xã hội.

Để có nguồn lực hỗ trợ công tác giáo dục trong và ngoài nhà trường, Quỹ khuyến học, khuyến tài phát triển mạnh mẽ từ Trung ương đến cơ sở, với số dư quỹ năm sau cao hơn năm trước, đã mang đến những phần thưởng, học bổng có giá trị nhằm tôn vinh, khen thưởng cho những gương sáng hiếu học, tập thể, cá nhân, học sinh, sinh viên, nhà giáo, người lao động có thành tích xuất sắc, tiêu biểu trong công tác khuyến học, khuyến tài, nghiên cứu khoa học, tạo động lực thúc đẩy sự học, xây dựng xã hội học tập trong cả nước. Việc xây dựng các mô hình học tập “Gia đình học tập”, “Dòng họ học tập”, “Công dân học tập”, “Cộng đồng học tập”, “Đơn vị học tập” đã và đang được nhiều gia đình, dòng họ, đơn vị, tổ chức thực hiện lồng ghép việc bình xét các mô hình học tập với việc đăng ký, đánh giá “Gia đình văn hóa”, “Thôn/tổ văn hóa”, “Xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”, coi đây là một nét đẹp văn hóa, một truyền thống quý báu cần giữ gìn và phát huy trong giai đoạn hiện nay.

Trong những năm qua, hoạt động hợp tác quốc tế về khuyến học, khuyến tài, xây dựng XHHT đã giúp cho các cơ sở giáo dục, các nhà trường có sự kết nối, chia sẻ kinh nghiệm, thu hút đội ngũ trí thức tài năng là người Việt Nam ở nước ngoài, giảng viên, giáo viên nước ngoài vào làm việc tại các cơ sở giáo dục, đồng thời huy động các nguồn lực trong và ngoài nước tham gia phát triển công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng XHHT. Đến nay, cả nước đã có 05 thành phố được UNESCO công nhận là thành viên của mạng lưới thành phố học tập toàn cầu (thành phố Vinh - tỉnh Nghệ An, thành phố Sa Đéc- tỉnh Đồng Tháp, thành phố Cao Lãnh - tỉnh Đồng Tháp, thành phố Sơn La tỉnh Sơn La và TP. Hồ Chí Minh).

Như vậy, nhìn lại 15 năm thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ và giải pháp về khuyến học, khuyến tài, xây dựng XHHT, bên cạnh những thành tựu đạt được, song cũng còn những tồn tại, hạn chế nhất định, còn có nhiệm vụ thực hiện nhưng chưa chuyển biến về chất, kết quả chưa toàn diện. Trước hết, thể hiện trong công tác, lãnh đạo, chỉ đạo của một số cấp ủy, tổ chức đảng, chính quyền, cơ quan, đơn vị, chưa quan tâm đúng mức đến xây dựng XHHT, nhận thức về vai trò của XHHT đối với sự phát triển bền vững của cơ quan, đơn vị, địa phương và quốc gia. Việc triển khai xây dựng các mô hình học tập trong xã hội còn chậm, chưa thật đồng đều trong cả nước. Cơ sở vật chất, đội ngũ, tài chính của nhiều trung tâm học tập cộng đồng còn khó khăn, chưa đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của người dân. Ý thức tự học, học suốt đời của một bộ phận cán bộ, đảng viên, nhà giáo, cán bộ quản lý và người dân, nhất là vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo chưa tốt. Chất lượng nguồn nhân lực vẫn thấp, năng suất lao động của toàn xã hội không cao. Nguồn lực cho công tác xây dựng XHHT còn hạn chế. Cơ chế, chính sách, pháp luật đối với giáo dục thường xuyên, xây dựng XHHT, học tập suốt đời chưa đầy đủ, đồng bộ, trong khi xã hội hoá các nguồn lực đầu tư còn gặp nhiều khó khăn.

Bởi vậy, công tác khuyến học, khuyến tài, xây dựng XHHT, cần có những định hướng mới với những nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, tập trung để hoàn thành được các mục tiêu xây dựng xã hội học tập đến năm 2030, tạo đột phá chiến lược về giáo dục và đào tạo, tạo nguồn nhân lực, xây dựng con người xã hội chủ nghĩa, yếu tố cốt lõi quyết định sự phát triển của đất nước, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước trong giai đoạn mới, đưa đất nước vững bước vào kỷ nguyên vươn mình, kỷ nguyên giàu mạnh, sánh vai với các cường quốc năm châu.

(Một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm, tập trung để hoàn thành các mục tiêu xây dựng XHHT đến năm 2030 của TS. Lê Thị Mai Hoa, Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục, Ban Tuyên giáo Trung ương sẽ được Tạp chí Giáo dục đăng tải ở bài tiếp theo sau đây).

Link bài 2:

https://tapchigiaoduc.edu.vn/article/89087/237/mot-so-nhiem-vu-giai-phap-trong-tam-hoan-thanh-muc-tieu-xay-dung-xa-hoi-hoc-tap-o-viet-nam-trong-giai-doan-moi/