Trong bối cảnh chuyển đổi số đang diễn ra mạnh mẽ trên toàn cầu, trí tuệ nhân tạo (AI) được xem là công nghệ nòng cốt có khả năng tái định hình cách thức dạy và học trong nhà trường hiện đại. Bài viết phân tích tiềm năng và thực trạng ứng dụng AI trong giáo dục, nhấn mạnh vai trò quyết định của năng lực và sự tự tin của giáo viên, đồng thời chỉ ra những rào cản như hạ tầng, nguồn lực và đào tạo hạn chế, từ đó đề xuất một số khuyến nghị cho Việt Nam.
Du học từ lâu được coi là một biểu hiện của quốc tế hóa giáo dục, gắn liền với ngoại giao mềm và sức mạnh tri thức. Tuy nhiên, các tiếp cận mới cho thấy, bên cạnh mục tiêu chính sách, du học còn là một phương tiện học tập đa chiều, vượt qua khuôn khổ trường lớp chính quy. Văn hóa đại chúng, cộng đồng người hâm mộ và không gian trực tuyến đang định hình lại cách người trẻ tiếp nhận tri thức, kiến tạo bản sắc và xây dựng sự hiểu biết lẫn nhau trong một thế giới ngày càng liên kết.
“Sự im lặng” trong lớp học kỹ thuật ở Malaysia và Việt Nam không đồng nghĩa với sự thụ động mà phản ánh sự tác động đan xen của yếu tố tâm lý, văn hoá và phương pháp giảng dạy. Để kiến tạo lớp học thành không gian đối thoại, nơi sinh viên tự tin chia sẻ quan điểm và rèn luyện tư duy phản biện - phẩm chất thiết yếu của công dân toàn cầu - cần tiển khai đồng bộ các cải cách về phương pháp giảng dạy, hình thức đánh giá, ứng dụng công nghệ và xây dựng văn hoá học tập cởi mở.
Khi giáo dục đại học bước vào giai đoạn phổ cập, tăng chi cho các chương trình hỗ trợ tài chính sinh viên không còn đủ để mở rộng hệ thống. Hiệu quả chính sách phụ thuộc vào mức độ phổ cập, cấu trúc xã hội, thị trường lao động và cách thiết kế các gói hỗ trợ có trọng tâm. Đây cũng là thách thức quan trọng với Việt Nam trong bối cảnh chuyển sang nền kinh tế tri thức.
Flashcard điện tử được chứng minh mang lại hiệu quả vượt trội trong việc ghi nhớ từ vựng so với flashcard giấy và danh sách từ nhờ tính năng đa phương tiện và ôn tập lặp lại cách quãng. Tại Việt Nam, công cụ này nếu được áp dụng linh hoạt cùng phương pháp truyền thống sẽ góp phần đổi mới dạy học ngoại ngữ và thúc đẩy năng lực tự học cho học sinh.
Phản hồi không chỉ là đánh giá kết quả học tập mà còn là quá trình đối thoại giữa thầy và trò, giúp học sinh nhận diện điểm mạnh, điểm yếu để điều chỉnh tiến bộ. Tuy nhiên, trong thực tiễn, phản hồi thường bị giản lược thành chấm điểm hoặc nhận xét ngắn gọn khiến ý nghĩa định hướng và động lực học tập của nó chưa được phát huy trọn vẹn.
Trong bối cảnh chuyển đổi số giáo dục, ChatGPT nổi lên như công cụ hỗ trợ cá nhân hóa học tập, phản hồi tức thì và thúc đẩy tự học. Nghiên cứu tại một trường trung học ở Maroc cho thấy việc ứng dụng ChatGPT trong môn Di truyền học giúp nâng cao kết quả học tập và phát triển kỹ năng tư duy bậc cao. Tuy nhiên, hiệu quả còn phụ thuộc vào chất lượng phản hồi, năng lực giáo viên, hạ tầng và định hướng sử dụng có đạo đức.
Trong bối cảnh giáo dục đại học giữ vai trò trung tâm trong hệ sinh thái tri thức và đổi mới sáng tạo, việc mở rộng quyền tự chủ và đa dạng hóa nguồn lực tài chính trở thành yếu tố then chốt để nâng cao năng lực nghiên cứu của các cơ sở giáo dục. Kinh nghiệm từ nhiều quốc gia cho thấy, khi quyền tự chủ được trao thực chất và cơ chế tài chính được thiết kế hiệu quả, các trường đại học có thể tạo ra bước chuyển mạnh mẽ về chất lượng nghiên cứu và đóng góp cho phát triển quốc gia.
Trong khi rối loạn phổ tự kỷ (ASD) thường khiến trẻ gặp nhiều trở ngại trong việc phát triển ngôn ngữ, một nghiên cứu mới đã chỉ ra rằng liệu pháp Phân tích Hành vi Ứng dụng (ABA) điều chỉnh có thể mở ra hướng đi hiệu quả. Với sự tham gia của trẻ mẫu giáo từ 3-6 tuổi, chương trình đã giúp cải thiện rõ rệt vốn từ và khả năng hiểu nghĩa. Tuy nhiên, thách thức vẫn nằm ở việc trẻ có thể vận dụng ngôn ngữ trong các tình huống xã hội thực tế.
Một nghiên cứu mới của TS. Hoàng Anh Đức (Đại học RMIT) đã giới thiệu khung VALOR – công cụ tham chiếu toàn diện giúp kiểm chứng chất lượng, minh bạch hóa quy trình và nâng cao độ tin cậy của các phân tích “Bibliometrics”, mở ra hướng đi mới cho cộng đồng khoa học quốc tế cũng như Việt Nam.
Nghiên cứu về học toán của người tự kỷ đã chuyển từ các can thiệp hành vi cơ bản sang những phương pháp cá nhân hóa gắn liền với công nghệ. Sự thay đổi này mở ra hướng tiếp cận mới, nhấn mạnh tính công bằng, bền vững và phù hợp với bối cảnh văn hóa trong giáo dục toán.
Sự xuất hiện của trí tuệ nhân tạo tạo sinh (GenAI) đã nhanh chóng làm thay đổi diện mạo của giáo dục ngôn ngữ trên toàn cầu. Những bằng chứng gần đây từ cả bối cảnh đào tạo đại học và giáo dục bổ trợ cho thấy, AI không chỉ là một công cụ kỹ thuật mà còn là một yếu tố định hình lại phương pháp dạy và học. Bởi vậy, giáo viên và người học cần hình thành một “văn hóa AI” toàn diện – bao gồm kỹ năng sử dụng, năng lực phản biện, ý thức đạo đức và nhận thức về trách nhiệm xã hội.
Trong khi giáo dục đại học toàn cầu đang dịch chuyển từ truyền thống sang đổi mới, bài tổng quan khoa học nổi lên như một công cụ sư phạm chiến lược. Được tích hợp từ sớm vào chương trình cử nhân, loại hình này không chỉ nuôi dưỡng tư duy phản biện, kỹ năng phân tích và tổng hợp mà còn giúp sinh viên tự tin bước vào đời sống khoa học. Hơn thế, nó mở ra khả năng gắn kết giữa đào tạo – nghiên cứu – chính sách, trở thành cầu nối quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục đại học.
Đánh giá không còn là khâu phụ trợ mà là động lực định hình toàn bộ nền giáo dục. Khi thi cử chuẩn hóa bộc lộ giới hạn, xu hướng quốc tế đang chuyển sang những phương thức đánh giá nhân văn, đa dạng và đáp ứng văn hóa. Trong bối cảnh đổi mới căn bản và toàn diện, Việt Nam cần nắm bắt cơ hội để xây dựng một hệ thống đánh giá công bằng, hiện đại và hội nhập.
Chuyển đổi số đang định hình lại toàn bộ hệ thống giáo dục toàn cầu. Giáo viên – những người giữ vai trò dẫn dắt – phải trở thành tác nhân trung tâm trong việc bồi dưỡng năng lực số cho thế hệ học sinh. Tuy nhiên, bằng chứng từ khảo sát quốc tế cho thấy một nghịch lý: nhiều sinh viên sư phạm chưa được chuẩn bị đầy đủ để thực hiện nhiệm vụ này.
Trí tuệ nhân tạo sinh (Generative AI) đang tạo ra bước ngoặt trong giáo dục đại học, đặc biệt ở lĩnh vực đánh giá. Vấn đề không chỉ dừng lại ở chuyện chấm điểm tự động, mà còn đặt ra câu hỏi về triết lý đào tạo, liêm chính học thuật và công bằng xã hội. Một khung tiếp cận mới – Against, Avoid, Adopt, Explore (AAAE) – được đề xuất như công cụ định hướng giúp giáo dục vừa bảo vệ giá trị cốt lõi, vừa khai thác sức mạnh công nghệ.
Giáo dục năng khiếu ở Việt Nam, đặc biệt là hệ thống trường chuyên, đã góp phần quan trọng vào những thành tích học thuật quốc tế. Bên cạnh những thành công đạt được, vẫn tồn tại không ít thách thức về mô hình tổ chức, chương trình đào tạo và hiệu quả đầu tư. Trong bối cảnh hội nhập và đổi mới toàn cầu, việc nhìn nhận và cải thiện những yếu tố cốt lõi của giáo dục năng khiếu ngày càng trở nên cấp thiết.
Công nghệ thông tin đang trở thành động lực trung tâm của đổi mới giáo dục, không chỉ giúp học tập sinh động và cá nhân hóa hơn, mà còn mở ra cơ hội phát triển năng lực toàn diện cho người học. Tuy nhiên, để biến cơ hội thành hiện thực, giáo dục cần chiến lược đồng bộ về công nghệ, sư phạm và thể chế, trong đó Việt Nam cũng không nằm ngoài xu thế này.
Trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra một giai đoạn mới cho giáo dục đại học, nơi ranh giới giữa sáng tạo của con người và hỗ trợ từ công nghệ ngày càng trở nên mong manh. Trong khi một số nhà giáo dục lo ngại AI sẽ phá vỡ chuẩn mực học thuật và thúc đẩy gian lận, nhiều bằng chứng quốc tế lại cho thấy nếu được tích hợp minh bạch và có trách nhiệm, AI có thể trở thành động lực mạnh mẽ giúp nâng cao chất lượng giảng dạy, phát triển năng lực tư duy phản biện và mở rộng cơ hội học tập cá nhân hóa.
Triển khai Khung trình độ quốc gia giáo dục nghề nghiệp
Để triển khai thực hiện Khung trình độ quốc ...
Tác giả Đỗ Nguyên Thương là một cô giáo, ...
Tìm đường cứu nước, cứu dân – Bản lĩnh nhà ái quốc vĩ đại Hồ Chí Minh
Bản lĩnh Hồ Chí Minh là sự thể hiện tư duy ...
Nền tảng cho sự khởi đầu tốt nhất: Chính sách hỗ trợ trẻ em và gia đình
Tạp chí Giáo dục xin trân trọng lược dịch và ...
8/3/2021- Tìm hiểu về 10 nhà xã hội học nữ vĩ đại trên thế giới
Trong giới nghiên cứu, các nữ học giả thường ...
Không giao bài tập về nhà cho học sinh có hợp lý?
Nhân dịp nghỉ tết năm nay một số địa ...
TẠP CHÍ GIÁO DỤC (VIETNAM JOURNAL OF EDUCATION)
Cơ quan chủ quản: BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
ISSN 2354‒0753 (tiếng Việt) ● ISSN 2588‒1477 (tiếng Anh)
Giấy phép số: 20/GP‒TTĐT do Bộ Thông tin và Truyền thông cấp ngày 26/01/2021
Địa chỉ: Số 12-14 Lê Thánh Tông, phường Cửa Nam, thành phố Hà Nội
Điện thoại: (+84)2462598109
Email: tapchigiaoduc@moet.gov.vn
Website: https://tapchigiaoduc.edu.vn ‒ https://vje.vn - Dev by MEDC & DUCA Holding
