Hiện đại hoá cơ sở vật chất để giáo dục nông thôn bứt phá trong hành trình chuyển đổi số

Lễ khai giảng của Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học & THCS Trà Nam (xã Trà Linh, Đà Nẵng)

“Bắt nhịp” với kỷ nguyên số

Việc xây dựng nông thôn mới không chỉ dừng lại ở cơ sở hạ tầng kinh tế, mà giáo dục cũng được đặt ở vị trí trung tâm. Nhiều địa phương đã thực hiện việc cải tạo, xây mới trường lớp như một phần của hành trình hiện đại hoá giáo dục nông thôn.

Tuy nhiên, những yêu cầu mới từ xu hướng chuyển đổi số bao gồm giáo dục trực tuyến, dạy học kết hợp, phòng học công nghệ, thiết bị kỹ thuật số… đặt ra yêu cầu cơ sở vật chất không chỉ kiên cố, an toàn mà còn cần hiện đại, phù hợp với lớp học số. Điều này đặt ra yêu cầu bổ sung cơ sở vật chất ở mức cao hơn, để bảo đảm điều kiện học tập cho học sinh ở vùng nông thôn.

Giai đoạn 2021 - 2025, toàn quốc có 87,5% xã đạt tiêu chí Trường học. Tỷ lệ trường đạt chuẩn quốc gia tăng từ 10,9% (2020) lên 62,8% (2024), trong đó mầm non đạt 66,9% (mức 1) và 16,2% (mức 2); tiểu học đạt 43,4% (mức 1) và 18,2% (mức 2); THCS đạt 52,4% (mức 1) và 13,9% (mức 2).

Đến thời điểm 30/6, có 50,5% số huyện đạt chuẩn tiêu chí số 5 về giáo dục nông thôn mới, với 45,1% trường THPT đạt chuẩn quốc gia mức độ 1 và 64,5% Trung tâm GDNN-GDTX đạt kiểm định chất lượng cấp độ 1. 20,3% số huyện đạt chuẩn tiêu chí số 5 về giáo dục nông thôn mới nâng cao.

Ngành Giáo dục đã đạt bước tiến lớn trong việc nâng cấp cơ sở vật chất trường học. Tỷ lệ trường đạt chuẩn quốc gia tăng đáng kể trên cả nước, đặc biệt ở các khu vực khó khăn. Sự gia tăng tỷ lệ trường đạt chuẩn quốc gia phản ánh nỗ lực đồng bộ của các cấp chính quyền và sự tham gia tích cực của cộng đồng, góp phần thực hiện hiệu quả chương trình giáo dục.

Từng bước hiện thực hoá cơ sở vật chất thời đại số

Trong những năm gần đây, một số địa phương đã chủ động đẩy mạnh đầu tư, cải tạo trường lớp theo hướng phù hợp hơn với giáo dục hiện đại. Ví dụ như ở huyện Phong Điền (Thành phố Cần Thơ), chương trình xây dựng nông thôn mới đã đi cùng với việc chỉnh trang hệ thống trường lớp: từ mầm non đến trung học phổ thông, nhiều trường được xây mới, sửa chữa, phòng học kiên cố, thiết bị đầy đủ, tạo môi trường học tập lý tưởng cho học sinh. Điều này giúp đảm bảo an toàn, đầy đủ tiện nghi và tạo điều kiện thuận lợi để các trường có thể bắt đầu ứng dụng công nghệ, dạy học theo chương trình mới.

Tỉnh Điện Biên cũng là địa phương thông qua chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới để huy động nguồn lực xây mới, cải tạo phòng học, bổ sung thiết bị dạy học, hướng tới nâng cao chất lượng toàn diện. Toàn tỉnh hiện có nhiều phòng học, phòng bộ môn, phòng nội trú đạt chuẩn. Tuy còn nhiều hạn chế ở một số phân khu, nhưng đã tạo bước tiến đáng kể, giúp học sinh miền núi tiếp cận điều kiện học tập tốt hơn.

Các mô hình dạy trực tuyến, kết hợp kỹ thuật số, phần mềm, máy tính, mạng internet… bước đầu được triển khai tại nhiều trường nông thôn. Học sinh vừa học trực tiếp, vừa học trực tuyến, tham gia các khoá học và thực hành thí nghiệm…Những đổi mới này cho thấy, với quyết tâm và định hướng đúng, nông thôn có thể thích ứng với giáo dục số, với thay đổi phương pháp giảng dạy và phát triển nhân lực giáo viên.

Vai trò chính sách và định hướng phát triển hạ tầng giáo dục

Đối với việc bổ sung cơ sở vật chất ở nông thôn theo hướng phù hợp với chuyển đổi số, vai trò của chính sách từ trung ương và địa phương rất quan trọng. Tiêu chí cơ sở vật chất cần mở rộng sang tiêu chí phù hợp với giáo dục hiện đại, đáp ứng yêu cầu thay đổi của chương trình và thời đại.

Điều này đòi hỏi một chiến lược tổng thể: Khi quy hoạch nông thôn mới ngoài hạ tầng giao thông, y tế, nhà văn hoá, cần có kế hoạch rõ ràng cho cơ sở giáo dục gồm: phòng học, phòng máy tính/tin học, hệ thống mạng, thiết bị dạy học công nghệ, bảo trì - sửa chữa định kỳ,… Chính quyền các cấp cần ưu tiên phân bổ ngân sách, huy động xã hội hoá và có cơ chế hỗ trợ đặc thù cho vùng khó.

Vừa qua, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã đề xuất định hướng triển khai các nội dung giáo dục trong Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2026-2030. Bộ Giáo dục và Đào tạo xác định nhiều nhóm nhiệm vụ trọng tâm. Trong đó, các địa phương sẽ được hướng dẫn xây dựng quy hoạch mạng lưới trường lớp, ưu tiên đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, đồ dùng, đồ chơi cho bậc mầm non, đặc biệt tại các vùng sâu, vùng xa và xã nghèo. Việc tuyển dụng, đào tạo, bồi dưỡng giáo viên được chú trọng, bảo đảm đủ về số lượng, đạt chuẩn về trình độ và năng lực theo yêu cầu đổi mới giáo dục.

Bổ sung cơ sở vật chất trường học tại nông thôn theo hướng hiện đại, phù hợp với giáo dục chuyển đổi số là nhu cầu tất yếu để đảm bảo công bằng giáo dục, nâng cao chất lượng dạy - học và thu hẹp khoảng cách giữa thành thị - nông thôn. Qua các mô hình thành công có thể thấy: khi có quyết tâm, có định hướng và sự tham gia của cộng đồng, giáo dục nông thôn hoàn toàn có thể vươn lên, bắt kịp với xu thế thời đại.

Tuy nhiên, để thay đổi này bền vững, không chỉ cần đầu tư vật chất, mà cần chiến lược dài hạn, chính sách rõ ràng, hỗ trợ đồng bộ và cam kết về bảo trì, sử dụng hiệu quả. Chỉ khi đó, trường học nông thôn mới khang trang, hiện đại, số hóa, thực sự trở thành nền tảng vững chắc cho thế hệ trẻ, cho nông thôn phát triển, và cho một nền giáo dục công bằng, hiện đại, phù hợp với thời đại 4.0.

Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ GDĐT (2025). Tiếp tục đề xuất định hướng nội dung giáo dục trong Chương trình MTQG nông thôn mới. https://moet.gov.vn/tin-tuc/tiep-tuc-de-xuat-dinh-huong-noi-dung-giao-duc-trong-chuong-trinh-mtqg-nong-thon-moi2.html?categoryId=15165276