163 nghìn tỷ đồng nâng trường đạt chuẩn quốc gia: Kết quả từ Chương trình Nông thôn mới

Con số này không chỉ phản ánh sự tập trung đầu tư của các địa phương mà còn là ngọn cờ khích lệ các nguồn lực xã hội hóa khác để nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân nông thôn.

Trong bộ Tiêu chí quốc gia về Chương trình NTM giai đoạn 2021-2025, Tiêu chí số 14 về Giáo dục và đào tạo bao gồm yêu cầu về tỷ lệ trường học đạt chuẩn quốc gia. Sự gia tăng số lượng trường đạt chuẩn không chỉ là mục tiêu tự thân, mà còn là cơ sở pháp lý và kỹ thuật để các địa phương được công nhận hoàn thành các cấp độ NTM. Việc trường học đạt Kiểm định chất lượng giáo dục (KĐCLGD) và được công nhận Chuẩn Quốc gia (CQG) chứng minh cơ sở giáo dục đã đáp ứng đầy đủ các yêu cầu của Bộ GDĐT về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên, chất lượng quản lý và chất lượng đầu ra. Đối với xã đạt chuẩn NTM cơ bản, NTM nâng cao, và NTM kiểu mẫu, tỷ lệ trường đạt CQG là một chỉ tiêu bắt buộc. Số liệu này là cơ sở để xem xét, phê duyệt công nhận cho địa phương. Chính phủ và các địa phương chỉ có thể cấp vốn đầu tư, đặc biệt là vốn từ Chương trình NTM, cho các dự án xây dựng, nâng cấp trường học nếu trong lộ trình phấn đấu đạt chuẩn.

Việc áp dụng các Thông tư về trường đạt chuẩn quốc gia (được sửa đổi, bổ sung trong Thông tư 22/2024/TT-BGDĐT để phù hợp với GDPT 2018) là định hướng để  các địa phương đầu tư đồng bộ, tránh tình trạng đầu tư chắp vá. Các địa phương phải tập trung vốn vào việc xây dựng đủ phòng học kiên cố, phòng học bộ môn chuyên biệt, thư viện đạt chuẩn, và sân chơi, bãi tập đúng quy cách, đáp ứng yêu cầu cao hơn của chuẩn mới.

Tính đến tháng 5/2025, ngân sách 163 nghìn tỷ đồng dành cho cơ sở giáo dục đạt chuẩn quốc gia trong giai đoạn 2021 - 2025 là minh chứng rõ ràng nhất cho sự ưu tiên của Chính phủ và các địa phương đối với giáo dục - nhân tố quyết định sự bền vững của Chương trình NTM. Nguồn đầu tư này bao gồm: Ngân sách Trung ương (Chương trình NTM), nguồn vốn hỗ trợ trực tiếp từ Chương trình MTQG xây dựng NTM, tập trung vào các vùng khó khăn, vùng đồng bào dân tộc thiểu số để thu hẹp khoảng cách về chất lượng giáo dục; Ngân sách Địa phương (vốn đối ứng), là nguồn vốn lớn nhất, do các tỉnh, thành phố chủ động cân đối ngân sách địa phương để đầu tư cho các dự án trường học, đặc biệt tại các xã phấn đấu đạt NTM nâng cao, NTM kiểu mẫu; Huy động nguồn vốn Xã hội hóa, đầu tư cho trường học đạt chuẩn là động lực mạnh mẽ nhất để huy động sự đóng góp của cộng đồng, phụ huynh và doanh nghiệp. Khi trường học có lộ trình đạt chuẩn rõ ràng, uy tín của nhà trường tăng lên, tạo niềm tin để người dân tự nguyện đóng góp xây dựng cơ sở vật chất.

Tại tỉnh Hà Tĩnh, một trong những tỉnh hoàn thành sớm các tiêu chí NTM, số vốn xây dựng trường học đạt chuẩn quốc gia không chỉ dựa vào ngân sách mà còn được huy động mạnh mẽ từ cộng đồng, con em xa quê. Số tiền xã hội hóa này được sử dụng để mua sắm thiết bị dạy học hiện đại, xây dựng các công trình phụ trợ, hoặc nâng cấp cảnh quan sư phạm, tạo nên sự khác biệt về chất lượng so với mức đầu tư tối thiểu.

Trường Trung học cơ sở Nguyễn Du (thành phố Hà Tĩnh) - một trong hai trường đầu tiên của tỉnh Hà Tĩnh được công nhận đạt chuẩn quốc gia. Ảnh: Báo Nhân dân

Dòng vốn 163 nghìn tỷ đồng đã tạo ra những chuyển biến rõ rệt, tác động trực tiếp đến nâng cao chất lượng giáo dục tại địa phương. Nguồn vốn được sử dụng để hiện đại hóa trang thiết bị các thiết bị dạy học theo yêu cầu của Chương trình GDPT 2018, đặc biệt là các phòng học máy tính, thiết bị phục vụ dạy học STEM, góp phần thúc đẩy chuyển đổi số trong giáo dục ở nông thôn; đảm bảo xây dựng các công trình vệ sinh, nước sạch, bếp ăn bán trú đạt chuẩn, tạo điều kiện học tập và sinh hoạt tốt hơn, đặc biệt cho học sinh vùng khó khăn. Về định hướng lâu dài, vốn đầu tư nâng chuẩn trường quốc gia tác động đến quá trình chuyển đổi tư duy và phát triển nôgn thôn mới bền vững. Đó là một hành trình nâng cao dân trí và chất lượng nguồn nhân lực địa phương, giảm khoảng cách chất lượng, giúp thu hẹp đáng kể khoảng cách về điều kiện học tập so với thành thị, đảm bảo công bằng giáo dục. Học sinh được học trong môi trường đạt chuẩn sẽ có cơ hội tiếp cận kiến thức, kỹ năng tốt hơn, đặc biệt là kỹ năng số, tạo ra nguồn nhân lực có trình độ, sẵn sàng tham gia vào các chuỗi giá trị nông nghiệp công nghệ cao và kinh tế số của địa phương (đáp ứng Tiêu chí 13). Niềm tin và sức hút của kinh tế nông thôn là tiền đề giữ chân người tài, ngôi trường đạt chuẩn, có chất lượng giáo dục tốt là yếu tố quan trọng để thu hút giáo viên giỏi, cán bộ quản lý có năng lực về làm việc tại nông thôn. Đồng thời, cơ sở hạ tầng giáo dục chất lượng cao là một trong những tiêu chí quan trọng để thu hút các gia đình trẻ, những người có trình độ quay trở về sinh sống và làm việc tại quê hương, góp phần vào mục tiêu xây dựng “nông thôn đáng sống”. Ở các huyện ngoại thành Thành phố Hà Nội, nhiều xã được công nhận NTM kiểu mẫu nhờ có trường học đạt chuẩn quốc gia mức độ cao. Điều này không chỉ giúp địa phương thu hút dân cư từ nội thành về mà còn thúc đẩy giá trị đất đai, dịch vụ, tạo ra một khu vực nông thôn có sức sống mới, hiện đại và văn minh.

Nguồn vốn đầu tư 163 nghìn tỷ đồng cho cơ sở giáo dục đạt chuẩn quốc gia trong Chương trình NTM giai đoạn 2021 - 2025 là một bước quan trọng, vừa khẳng định tầm nhìn chiến lược của Chính phủ, địa phương, vừa là biểu hiện cụ thể coi Giáo dục là nền tảng của phát triển bền vững. Thông qua chuẩn quốc gia trường học, các địa phương đã chuyển hóa nguồn vốn đầu tư này thành tài sản tri thức, kỹ năng, và môi trường học tập chất lượng cao. Việc gia tăng số lượng trường đạt chuẩn không chỉ là một thành tích về mặt tài chính, hành chính, mà còn là sự đảm bảo về chất lượng nguồn nhân lực, yếu tố cốt lõi để xây dựng Nông thôn mới Việt Nam phát triển toàn diện, hiện đại và văn minh.

Nguyễn Minh