Minh bạch các khoản thu - chi trong giáo dục

Ảnh minh hoạ

Thực trạng thu - chi và nỗi lo “lạm thu” tái diễn

Tại nhiều địa phương, dù ngành Giáo dục đã có văn bản chấn chỉnh, tình trạng “lạm thu” vẫn chưa được xoá bỏ hoàn toàn. Không ít trường học vẫn đặt ra các khoản đóng góp dưới danh nghĩa “tự nguyện”. Các khoản phí như quỹ lớp, quỹ trường, tiền bảo trì thiết bị, tiền vệ sinh, tiền đồng phục hay các hoạt động ngoại khoá vẫn xuất hiện với nhiều hình thức khác nhau khiến người nộp khó nắm bắt cụ thể. Ở vùng nông thôn hoặc miền núi, gánh nặng này càng nặng nề khi nhiều gia đình thu nhập thấp vẫn phải chật vật để con được học tập đầy đủ.

Nguyên nhân của tình trạng này bắt nguồn từ việc ngân sách phân bổ cho giáo dục ở nhiều nơi chưa đáp ứng đủ nhu cầu đầu tư cơ sở vật chất và hoạt động thường xuyên. Khi kinh phí hạn hẹp, nhà trường buộc phải tìm đến nguồn xã hội hoá. Mặt khác, cơ chế kiểm tra, giám sát chưa chặt chẽ, xử lý chưa nghiêm. Hậu quả là niềm tin của phụ huynh vào nhà trường bị xói mòn, hình ảnh người thầy và môi trường giáo dục bị ảnh hưởng.

9 nhóm giải pháp mạnh tay từ Bộ GDĐT

Trước thực trạng đó, Bộ GDĐT đã công bố 9 nhóm giải pháp chặn các khoản thu trái quy định. Trọng tâm đầu tiên là yêu cầu thực hiện nghiêm chính sách học phí, miễn, giảm, hỗ trợ học phí và chi phí học tập theo Nghị định 238/2025/NĐ-CP ngày 3/9/2025 của Chính phủ quy định về chính sách học phí, miễn, giảm, hỗ trợ học phí, hỗ trợ chi phí học tập và giá dịch vụ trong lĩnh vực giáo dục, đào tạo. Bộ yêu cầu các cơ sở giáo dục chỉ được thu các khoản phí trong danh mục đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt, tuyệt đối không tự đặt ra hoặc gộp nhiều khoản lại. Toàn bộ nội dung thu - chi phải được niêm yết công khai để phụ huynh dễ dàng theo dõi, tránh tình trạng “thu mập mờ”.

Cùng với đó, Bộ tăng cường thanh tra, kiểm tra tại các địa phương, xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm, đồng thời kiến nghị Quốc hội và uỷ ban Thường vụ Quốc hội đưa vấn đề này vào chương trình giám sát thường xuyên. Các văn bản pháp lý liên quan cũng sẽ được rà soát, điều chỉnh để phù hợp với thực tiễn. Ngoài ra, Bộ yêu cầu không lợi dụng danh nghĩa Ban đại diện cha mẹ học sinh để thu các khoản đóng góp trái quy định, không thu trước nhiều kỳ học, không bắt buộc phụ huynh phải tham gia đóng góp dưới hình thức “tự nguyện”. Điểm mới đáng chú ý là việc xây dựng cơ chế quản lý, sử dụng minh bạch các nguồn lực xã hội hoá ngoài ngân sách, nhằm bảo đảm mọi sự hỗ trợ đều đúng mục đích và công khai.

Minh bạch để củng cố niềm tin xã hội

Nhìn chung, các giải pháp mà Bộ GDĐT đề ra thể hiện quyết tâm cao trong việc đưa công tác tài chính trong giáo dục trở lại đúng quỹ đạo. Những biện pháp này bao gồm cả giám sát từ các cơ quan lập pháp và trách nhiệm của chính quyền địa phương. Cấp uỷ, chính quyền địa phương thường xuyên kiểm tra, thanh tra để chỉ đạo chấn chỉnh tình trạng này ngay tại cơ sở giáo dục, đào tạo trên địa bàn. Bộ GDDT cũng đặc biệt lưu ý đến việc vận động, quản lý, sử dụng các nguồn lực phải đảm bảo đúng quy định của cơ quan có thẩm quyền. Hiện nay, qua theo dõi đánh giá, nhiều địa phương đã có sự chỉ đạo các cơ sở giáo dục trên địa bàn với tinh thần thực hiện theo đúng danh mục mà hội đồng nhân dân ban hành.

Việc siết chặt quản lý thu - chi không chỉ giải quyết bài toán tài chính mà còn ảnh hưởng tới vấn đề đạo đức và niềm tin trong giáo dục. Khi sự minh bạch được đảm bảo, nhà trường sẽ xây dựng được uy tín và có được sự đồng hành của phụ huynh, học sinh được học tập trong môi trường giáo dục đúng nghĩa.

Hà Giang