Đảm bảo dinh dưỡng học đường tại miền núi và vùng đồng bào dân tộc thiểu số

Bữa trưa của học sinh trường phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Sơn Bua, Quảng Ngãi (Ảnh: Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam - Như Đồng)

Chính sách đảm bảo dinh dưỡng học đường

Ở nhiều vùng miền núi và khu vực đồng bào dân tộc, mô hình học bán trú là điều kiện gần như bắt buộc để học sinh có thể theo học. Tuy nhiên, bữa ăn bán trú tại các trường phổ thông, đặc biệt là trường nội trú, vẫn thiếu đa dạng vi chất và chưa đáp ứng đủ nhu cầu năng lượng của học sinh. Trong bối cảnh đó, chính sách dinh dưỡng học đường được xem là “đường dẫn” quan trọng giúp cải thiện sức khỏe, tầm vóc và năng lực học tập của trẻ, đồng thời thu hẹp khoảng cách giáo dục giữa vùng sâu, vùng xa với khu vực thuận lợi. Dù vậy, tại nhiều địa bàn khó khăn, nguồn ngân sách Trung ương và địa phương mới chỉ đủ để duy trì bếp ăn, chưa thể nâng cao chất lượng dinh dưỡng cho học sinh. 

Theo các số liệu từ hệ thống giám sát dinh dưỡng năm 2019, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi vẫn có tỷ lệ suy dinh dưỡng cao nhất so với trung bình cả nước. Kết quả Tổng Điều tra dinh dưỡng năm 2019 - 2020 cho thấy tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi ở vùng miền núi là 38% vẫn còn ở mức rất cao về ý nghĩa sức khỏe cộng đồng. Sự thiếu hụt dinh dưỡng không chỉ là câu chuyện sức khỏe mà còn là rào cản trực tiếp tới khả năng tiếp thu và phát triển trí tuệ của học sinh. Các nghiên cứu của Viện Dinh dưỡng Quốc gia cho thấy, trẻ em suy dinh dưỡng có khả năng tập trung thấp hơn 20–30% so với nhóm đủ chất, ảnh hưởng rõ rệt đến kết quả học tập và thể lực trong giai đoạn trung học.

Trong bối cảnh hiện nay, chính sách dinh dưỡng học đường được xem là một trong những giải pháp then chốt nhằm bảo đảm công bằng giáo dục, đặc biệt đối với học sinh miền núi và vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục xác định rõ nhiệm vụ tăng cường giáo dục toàn diện đức, trí, thể, mỹ, hình thành hệ giá trị con người Việt Nam thời đại mới, đồng thời ban hành các quy định pháp luật nhằm nâng cao dinh dưỡng học đường và thể chất người Việt. Cùng với đó, Nghị quyết 72-NQ/TW tiếp tục nhấn mạnh yêu cầu triển khai hiệu quả các chương trình, chiến lược quốc gia về nâng cao trí lực, thể lực, tầm vóc và tuổi thọ người Việt Nam, trong đó có Chiến lược quốc gia về dinh dưỡng và Chương trình chăm sóc sức khỏe học đường.

Nghị định 66/2025/NĐ-CP cũng đã khung cơ sở quan trọng cho việc thực hiện chính sách hỗ trợ bữa ăn học đường, nhất là ở các địa phương miền núi, vùng sâu, vùng xa, vùng bãi ngang và hải đảo. Đáng chú ý, Chiến lược Quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 (theo Quyết định 02/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ) xác định nhiệm vụ xây dựng hướng dẫn tổ chức bữa ăn học đường bảo đảm dinh dưỡng hợp lý theo lứa tuổi, vùng miền và đa dạng thực phẩm. Cùng với đó, các chính sách hỗ trợ gạo, thực phẩm cho học sinh bán trú, nội trú vùng dân tộc thiểu số đã góp phần giúp hàng trăm nghìn học sinh duy trì việc học, giảm tình trạng bỏ học do khó khăn kinh tế, qua đó hiện thực hóa mục tiêu “không để trẻ em nào bị bỏ lại phía sau” trong hành trình phát triển giáo dục toàn diện.

Những chính sách trên đem lại nhiều tác động tích cực rõ rệt. Nhiều trường nội trú vùng cao như ở Sơn La, Yên Bái, Gia Lai cho biết, tỷ lệ học sinh bỏ học đã giảm đáng kể sau khi được hỗ trợ bữa ăn bán trú. Học sinh có sức khỏe tốt hơn, chuyên cần hơn và tinh thần học tập tích cực hơn. Song, những thành quả đó chỉ bền vững khi chính sách đi cùng nguồn lực ổn định, từ kinh phí hỗ trợ, đào tạo nhân lực đến cơ sở vật chất cho nhà ăn, bếp nấu.

Bữa cơm theo mô hình bữa ăn gia đình tại trường Phổ thông Dân tộc nội trú Trung học Phổ thông huyện Mường Ảng (Điện Biên) (Ảnh: Trường DTNT THPT Mường Ảng)

Từ bếp ăn vùng cao đến tầm vóc học trò

Tại trường Phổ thông Dân tộc nội trú Trung học Phổ thông huyện Mường Ảng (Điện Biên) mỗi bữa ăn của các em luôn có đủ 2 món ăn chính và rau, ngoài ra bữa ăn của các em sẽ có thêm hoa quả tráng miệng là những loại quả có tại địa phương. Nhà trường xây dựng thực đơn đa dạng theo mùa, bảo đảm cân bằng dinh dưỡng giữa các nhóm thực phẩm. Mô hình “bữa ăn gia đình” áp dụng từ năm học 2024-2025 tại trường đã được học sinh và phụ huynh hưởng ứng, tạo không khí vui vẻ trong mỗi bữa ăn.

Câu chuyện ở trường Phổ thông Dân tộc nội trú Trung học Phổ thông huyện Mường Ảng (Điện Biên) là minh chứng rõ nét cho hiệu quả của chính sách bữa ăn học đường khi được triển khai sát thực tiễn. Từ khi thực hiện Chiến lược Dinh dưỡng Quốc gia, nhiều trường miền núi đã thay đổi cách thức tổ chức bữa ăn: lập thực đơn theo nhu cầu dinh dưỡng từng độ tuổi, phối hợp với trạm y tế để theo dõi thể trạng học sinh, và đẩy mạnh mô hình “vườn rau, ao cá” tự cung tự cấp. Nhờ đó, dinh dưỡng học đường đã trở thành một mắt xích quan trọng trong chuỗi nâng cao chất lượng giáo dục. Ở nhiều nơi, nhờ chính sách hỗ trợ gạo và suất ăn, tỷ lệ học sinh bỏ học giảm mạnh, đặc biệt ở cấp tiểu học và THCS.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều rào cản cần tháo gỡ. Trước hết là nguồn lực tài chính do ngân sách trung ương hỗ trợ có giới hạn, trong khi địa phương khó cân đối đủ kinh phí duy trì bữa ăn đầy đủ vi chất. Không ít trường vẫn phải dựa vào đóng góp của phụ huynh - điều gần như bất khả thi ở vùng đặc biệt khó khăn. Bên cạnh đó, năng lực tổ chức và quản lý bếp ăn tại nhiều trường chưa được chuẩn hóa; cơ sở vật chất thiếu thốn; nhân viên bán trú kiêm nhiệm, chưa được đào tạo về an toàn thực phẩm. Cơ chế phối hợp liên ngành còn thiếu chặt chẽ Việc thực hiện các chính sách về dinh dưỡng học đường hiện do nhiều cơ quan cùng quản lý từ Bộ GDĐT, Bộ Y tế, Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội, đến chính quyền địa phương nhưng thiếu đầu mối thống nhất về giám sát và đánh giá hiệu quả. 

Để chính sách dinh dưỡng học đường phát huy hiệu quả bền vững, cần tăng nguồn lực tài chính, ưu tiên ngân sách cho vùng khó và huy động xã hội hóa. Đồng thời, chuẩn hóa năng lực tổ chức bữa ăn, đào tạo cán bộ phụ trách dinh dưỡng, ứng dụng công nghệ quản lý khẩu phần và truy xuất thực phẩm. Bộ GDĐT và Bộ Y tế cần phối hợp ban hành tiêu chuẩn bữa ăn học đường theo vùng miền, kiểm tra định kỳ, công khai kết quả, đồng thời tăng cường giám sát, liên kết với doanh nghiệp, hợp tác xã để cung ứng thực phẩm sạch và điều chỉnh chính sách hỗ trợ phù hợp từng địa bàn.

Dinh dưỡng học đường không chỉ là chuyện của bếp ăn, mà là một phần trong chiến lược nâng cao tầm vóc và chất lượng dân số Việt Nam. Mỗi bữa ăn đủ chất hôm nay không chỉ giúp học sinh khỏe mạnh, học tốt hơn mà còn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục ở miền núi và vùng đồng bào dân tộc, hình thành một thế hệ năng động, sẵn sàng gánh vác tương lai đất nước.

Bảo Ngọc, Hà Giang

Tài liệu tham khảo

Bộ Y tế (2022). Kế hoạch hành động Thực hiện Chiến lược Quốc gia về dinh dưỡng đến năm 2025 ngày 19/5/2022.

https://scalingupnutrition.org/sites/default/files/2023-07/KH%20DD%20den%202025%20ban%20hanh%20kem%20QD%201294_19.5.2022%20%28%20NPAN%29_0.pdf 

Thủ tướng Chính phủ (2022). Quyết định 02/QĐ-TTg ngày 5/01/2022 Phê duyệt Chiến lược Quốc gia về dinh dưỡng giai đoạn 2021 - 2030 và tầm nhìn đến năm 2045.

https://chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=204983&tagid=6&type=1
Chính phủ (2025). Nghị định 66/2025/NĐ-CP ngày 12/3/2025 Quy định chính sách cho trẻ em nhà trẻ, học sinh, học viên ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo và cơ sở giáo dục có trẻ em nhà trẻ, học sinh hưởng chính sách.

https://vanban.chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=213123
Bộ Chính trị (2025). Nghị quyết 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/toan-van-nghi-quyet-so-71-nq-tw-cua-bo-chinh-tri-ve-dot-pha-phat-trien-giao-duc-va-dao-tao-119250828110759964.htm 

Bộ Chính trị (2025). Nghị quyết 72-NQ/TW ngày 9/9/2025 về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân.

https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/he-thong-van-ban/van-ban-cua-dang/nghi-quyet-so-72-nqtw-ngay-0992025-cua-bo-chinh-tri-ve-mot-so-giai-phap-dot-pha-tang-cuong-bao-ve-cham-soc-va-nang-11780