Giáo dục STEM tại ASEAN: Thực trạng triển khai và định hướng phát triển

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự bùng nổ của công nghệ, giáo dục STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) đã trở thành một ưu tiên chiến lược của nhiều quốc gia. Không chỉ giúp học sinh phát triển tư duy phản biện, kỹ năng giải quyết vấn đề và sáng tạo, giáo dục STEM còn là nền tảng quan trọng để nâng cao năng lực cạnh tranh và hội nhập quốc tế.

Tại ASEAN, các nước đang tích cực thúc đẩy STEM vào chương trình giáo dục, nhưng mức độ triển khai vẫn còn nhiều khác biệt. Trong khi Singapore đã xây dựng một hệ thống giáo dục STEM tiên tiến, nhiều quốc gia khác như Indonesia, Thái Lan và Campuchia vẫn đang tìm kiếm mô hình phù hợp. Sự chênh lệch này không chỉ đến từ chính sách giáo dục mà còn từ nguồn lực, chất lượng giáo viên và điều kiện triển khai thực tế.

Vậy, giáo dục STEM tại ASEAN đang ở đâu trên bản đồ phát triển? Những cơ hội và thách thức nào đang đặt ra? Và đâu là hướng đi phù hợp để STEM thực sự trở thành động lực đổi mới giáo dục trong khu vực?

Sự khác biệt trong triển khai STEM tại ASEAN

Mặc dù STEM đã trở thành xu hướng chung, cách tiếp cận giáo dục này tại ASEAN lại có sự khác biệt lớn giữa các quốc gia. Singapore dẫn đầu với hệ thống giáo dục STEM hoàn chỉnh, trong đó học sinh được tiếp cận với các phòng thí nghiệm hiện đại, chương trình giảng dạy linh hoạt và sự hỗ trợ mạnh mẽ từ chính phủ. Malaysia cũng có những bước tiến đáng kể khi tích hợp giáo dục STEM với nghệ thuật (STEAM), giúp học sinh tiếp cận khoa học theo cách sáng tạo hơn. Ở Philippines, giáo dục STEM được đưa vào chương trình K-12 với phương pháp tiếp cận tiến trình xoắn ốc, giúp học sinh phát triển kiến thức một cách liên tục và có hệ thống. Indonesia cũng đang cải cách chương trình giáo dục để tăng cường STEM, nhưng vẫn gặp nhiều khó khăn về cơ sở vật chất và đào tạo giáo viên.

Trong khi đó, Thái Lan, Campuchia và Lào vẫn đang ở giai đoạn thử nghiệm mô hình giáo dục STEM, với những thách thức lớn về nguồn lực, tài liệu giảng dạy và đội ngũ giáo viên. Những hạn chế này khiến khả năng tiếp cận STEM của học sinh tại các quốc gia này còn hạn chế, đặc biệt ở khu vực nông thôn.

Tác động của giáo dục STEM đối với học sinh

Một trong những điểm sáng của giáo dục STEM tại ASEAN là tác động tích cực đối với học sinh. Các nghiên cứu cho thấy những học sinh tham gia vào các chương trình STEM có sự cải thiện rõ rệt về tư duy phản biện, khả năng giải quyết vấn đề và động lực học tập. Ở Malaysia, học sinh bày tỏ sự hứng thú cao hơn khi được học STEM theo mô hình STEAM, kết hợp khoa học với nghệ thuật. Philippines và Indonesia cũng ghi nhận những tiến bộ trong khả năng ứng dụng kiến thức của học sinh khi STEM được triển khai thông qua các dự án thực tế.

Tuy nhiên, sự khác biệt về chất lượng giảng dạy vẫn là một thách thức lớn. Ở nhiều nước ASEAN, giáo viên chưa được đào tạo đầy đủ để giảng dạy theo phương pháp STEM, dẫn đến sự chênh lệch lớn về hiệu quả triển khai. Tại Thái Lan và Campuchia, nhiều giáo viên chưa có đủ tài liệu hoặc kỹ năng để hướng dẫn học sinh tham gia các hoạt động STEM một cách hiệu quả. Điều này cho thấy, để STEM thực sự phát huy tác dụng, cần có sự đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo giáo viên và phát triển tài nguyên giảng dạy.

(Nguồn: Science Centre Singapore)

Những rào cản trong triển khai STEM và hướng đi trong tương lai

Dù mang lại nhiều lợi ích, giáo dục STEM tại ASEAN vẫn đối mặt với một số thách thức lớn. Một trong những vấn đề quan trọng là sự thiếu đồng bộ trong chính sách giáo dục giữa các quốc gia. Trong khi một số nước đã có chiến lược phát triển STEM dài hạn, nhiều nước khác vẫn chưa có định hướng rõ ràng, dẫn đến tình trạng triển khai rời rạc và thiếu hiệu quả.

Bên cạnh đó, sự thiếu hụt nguồn lực cũng là một trở ngại đáng kể. Ở các quốc gia có nền kinh tế phát triển như Singapore hay Malaysia, học sinh được tiếp cận với cơ sở vật chất hiện đại, trong khi tại Lào, Campuchia hay một số vùng nông thôn của Indonesia và Việt Nam, các trường học vẫn thiếu thốn trang thiết bị để thực hành các bài học STEM. Một vấn đề khác là sự khác biệt về chất lượng giảng dạy. Nhiều giáo viên chưa được đào tạo bài bản để giảng dạy STEM theo hướng tích hợp và sáng tạo. Họ vẫn chủ yếu áp dụng phương pháp dạy truyền thống, khiến STEM trở nên khô khan và thiếu thực tiễn. Để giải quyết vấn đề này, cần có các chương trình đào tạo giáo viên chuyên sâu, giúp họ nắm vững phương pháp giảng dạy hiện đại và có thể ứng dụng STEM một cách linh hoạt trong lớp học.

Hướng đi tương lai cho giáo dục STEM tại ASEAN sẽ phụ thuộc vào sự hợp tác giữa các quốc gia trong khu vực. Việc xây dựng một khung tham chiếu chung về giáo dục STEM có thể giúp đảm bảo tính đồng bộ và hiệu quả triển khai. Đồng thời, cần có sự đầu tư mạnh mẽ vào đào tạo giáo viên, phát triển tài liệu giảng dạy và xây dựng các chính sách hỗ trợ phù hợp với từng bối cảnh cụ thể.

Kết luận

Giáo dục STEM đang trở thành xu hướng tất yếu trong kỷ nguyên số, nhưng để thực sự phát huy tác dụng, cần có sự điều chỉnh phù hợp với từng quốc gia và khu vực. Mặc dù STEM mang lại nhiều lợi ích về tư duy và kỹ năng cho học sinh, sự chênh lệch trong triển khai giữa các nước ASEAN vẫn là một rào cản lớn. Tương lai của giáo dục STEM tại ASEAN phụ thuộc vào những giải pháp mang tính dài hạn và đồng bộ. Việc hợp tác giữa các quốc gia, đầu tư vào đào tạo giáo viên và phát triển cơ sở vật chất sẽ giúp STEM trở thành công cụ thực sự hiệu quả trong việc trang bị kiến thức và kỹ năng cho thế hệ trẻ. Chỉ khi có một chiến lược giáo dục bền vững và linh hoạt, STEM mới có thể góp phần thúc đẩy sự phát triển chung của khu vực và tạo ra một nền giáo dục công bằng, toàn diện hơn.

Huyền Đức lược dịch

Nguồn: Sarsale, J., Lopez, E. N., Alia, L., & Alejandro, B. (2024). STEM Education in ASEAN Countries: Practices and Way Forward. Science Education International, 35(4), 360-368.