Khủng hoảng thiếu giáo viên: Góc nhìn từ công bằng xã hội trong chính sách giáo dục Úc và kinh nghiệm cho Việt Nam

Khủng hoảng thiếu giáo viên - Vấn đề toàn cầu

Khủng hoảng thiếu giáo viên không còn là một vấn đề riêng lẻ mà đã trở thành thách thức toàn cầu, đặc biệt tại các quốc gia phát triển như Úc. Tình trạng này bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân: xu hướng bỏ nghề giáo viên ngày càng gia tăng, mức độ cạnh tranh của ngành nghề giảm sút và việc đào tạo giáo viên chưa đủ hấp dẫn để thu hút thế hệ trẻ. Dù các chiến lược như tăng chỉ tiêu đào tạo giáo viên, cải thiện chính sách thị thực cho giáo viên quốc tế và hỗ trợ tài chính đã được triển khai, chúng vẫn chỉ là những giải pháp mang tính ngắn hạn, chưa chạm tới gốc rễ vấn đề.

Báo cáo "Strong Beginnings" của Hội đồng Chuyên gia Giáo dục Giáo viên Úc (TEEP) đã tập trung vào cải cách chương trình đào tạo giáo viên ban đầu (ITE). Những nội dung như khoa học nhận thức, quản lý lớp học và kiến thức về văn hóa bản địa được đề xuất đưa vào chương trình đào tạo bắt buộc. Tuy nhiên, báo cáo cũng phải đối mặt với nhiều chỉ trích vì không đề cập sâu sắc đến các vấn đề công bằng xã hội rộng lớn hơn, chẳng hạn như phân bổ nguồn lực kinh tế và hỗ trợ văn hóa.

Nguồn: Getty Images

Công bằng xã hội trong chính sách giáo dục Úc

Theo Fraser (2008). công bằng xã hội bao gồm ba trụ cột: kinh tế, văn hóa và chính trị. Những trụ cột này tương tác mật thiết, tạo điều kiện cho mọi người tham gia bình đẳng vào xã hội. Báo cáo "Strong Beginnings" đã bỏ qua nhiều khía cạnh quan trọng trong các trụ cột này, khiến các giải pháp được đề xuất thiếu toàn diện.

Về công bằng kinh tế, giáo viên tại các trường học thuộc khu vực nghèo khó thường phải đối mặt với điều kiện làm việc khắc nghiệt, lương thấp và thiếu cơ hội phát triển nghề nghiệp. Dù báo cáo nhấn mạnh đến việc tăng chỉ tiêu đào tạo giáo viên, nhưng lại thiếu các giải pháp hỗ trợ tài chính cần thiết để giảm áp lực kinh tế cho giáo viên mới vào nghề. Đặc biệt, những giáo viên làm việc tại vùng sâu vùng xa cần được hỗ trợ về nhà ở và cơ sở vật chất để yên tâm gắn bó lâu dài.

Về công bằng văn hóa, báo cáo đã yêu cầu tích hợp kiến thức về văn hóa bản địa vào chương trình đào tạo giáo viên, nhưng điều này chưa đủ để giải quyết các hành vi phân biệt đối xử trong trường học. Những thách thức về sắc tộc, giới tính hay xu hướng tính dục vẫn là trở ngại lớn đối với cả giáo viên và học sinh tại các cộng đồng đa dạng. Điều này đòi hỏi một cách tiếp cận sâu rộng hơn, không chỉ dừng lại ở việc tích hợp kiến thức mà còn xây dựng môi trường học tập hòa nhập.

Về công bằng chính trị, báo cáo không tạo điều kiện để giáo viên và các nhà đào tạo đóng góp tiếng nói trong việc xây dựng chính sách. Việc thiếu sự tham vấn này làm suy yếu tính chuyên môn của nghề giáo, đồng thời khiến giáo viên cảm thấy bị loại trừ khỏi quá trình ra quyết định quan trọng.

Kinh nghiệm cho Việt Nam

Tại Việt Nam, tình trạng thiếu giáo viên tại các khu vực vùng sâu vùng xa, đặc biệt là các tỉnh miền núi phía Bắc và Tây Nguyên, đang ngày càng nghiêm trọng. Những khu vực này thường thiếu các giáo viên có trình độ cao, trong khi áp lực công việc và điều kiện sống khó khăn khiến nhiều giáo viên trẻ không muốn gắn bó lâu dài. Những kinh nghiệm từ Úc có thể mang lại nhiều gợi ý giá trị để Việt Nam có thể áp dụng. Một trong những biện pháp quan trọng là cải thiện chế độ đãi ngộ và hỗ trợ tài chính cho giáo viên vùng khó khăn. Ngoài việc tăng lương, cần xây dựng chính sách phụ cấp đặc biệt cho những người làm việc tại các khu vực này, đồng thời hỗ trợ nhà ở và phương tiện di chuyển. Điều này không chỉ giúp giảm áp lực tài chính mà còn tạo động lực để giáo viên cống hiến lâu dài. Việc xây dựng môi trường làm việc hòa nhập cũng cần được chú trọng. Các chương trình đào tạo nên cung cấp kiến thức về đa dạng văn hóa, đồng thời khuyến khích sự tham gia của cộng đồng địa phương vào quá trình giáo dục. Điều này giúp tăng sự kết nối giữa nhà trường và cộng đồng, đồng thời tạo môi trường học tập thân thiện cho cả giáo viên và học sinh.

Ngoài ra, cần tạo điều kiện để giáo viên tham gia đóng góp ý kiến vào quá trình xây dựng chính sách giáo dục. Đây không chỉ là sự tôn trọng đối với nghề giáo mà còn giúp các chính sách trở nên thực tế và phù hợp hơn. Hỗ trợ giáo viên trẻ ngay từ khi còn trong quá trình đào tạo cũng là một giải pháp quan trọng. Các chương trình đào tạo cần tập trung vào việc chuẩn bị kỹ năng thực tiễn và tâm lý cho giáo viên, đồng thời có các chính sách tài trợ học phí để giảm áp lực tài chính cho sinh viên sư phạm.

Khủng hoảng thiếu giáo viên là một bài toán phức tạp, đòi hỏi cách tiếp cận đa chiều và dài hạn. Báo cáo "Strong Beginnings" đã đưa ra nhiều đề xuất giá trị, nhưng vẫn cần một góc nhìn toàn diện hơn về công bằng xã hội để giải quyết triệt để vấn đề. Trước bối cảnh phải đối mặt với những thách thức tương tự, Việt Nam có thể tham khảo từ những ưu và nhược điểm trong chính sách của Úc để xây dựng một chiến lược phát triển bền vững. Trọng tâm cần đặt vào việc tạo ra môi trường làm việc và học tập nơi mọi giáo viên và học sinh đều được tham gia bình đẳng, không phân biệt hoàn cảnh hay xuất thân.

Vân An lược dịch

Tài liệu tham khảo:

Mills, M., van Leent, L., Bourke, T., Wood, C., White, S., Readette, M., & Mills, R. (2024). Teacher shortages: a social justice perspective on an Australian teacher education policy. Teaching Education, 1–17. https://doi.org/10.1080/10476210.2024.2404831

Fraser, N. (2008). Scales of Justice: Reimagining Political Space in a Globalizing World. Columbia University Press.