Quản lý giáo dục thường xuyên – Giáo dục nghề nghiệp: Cần tháo gỡ các điểm nghẽn

Cần tháo gỡ các điểm nghẽn cho GDTX-GDNN

Chiều ngày 04/11, phát biểu tại Phiên thảo luận của Quốc hội về kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội năm 2024, Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn gửi lời cảm ơn sâu sắc đến các đại biểu Quốc hội và cử tri cả nước bởi sự thấu hiểu, chia sẻ, chăm lo, quan tâm tới giáo dục và đào tạo của nước nhà, tới sự an toàn và phát triển của học sinh, tới sự giáo dục, phát triển con người và phát triển nguồn nhân lực để phục vụ phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Tại phiên thảo luận, các đại biểu đưa ra nhiều ý kiến thảo luận, tranh luận sâu sắc, thực tế bao gồm: vấn đề liên quan đến sức khỏe của học sinh; học sinh thi vào lớp 10; việc phân luồng; vấn đề đào tạo sau đại học; vấn đề nghiên cứu khoa học trong trường đại học; vấn đề giáo dục đặc biệt; vấn đề tài liệu giáo dục địa phương; vấn đề sách giáo khoa; vấn đề đào tạo đổi mới, sáng tạo vi mạch, bán dẫn, cho đến phát triển tiếng Anh; quy hoạch giáo dục... Trong đó, có ý kiến về điểm nghẽn liên quan đến giáo dục thường xuyên, giáo dục nghề nghiệp. Về giải pháp tháo gỡ khó khăn cho các Trung tâm GDTX-GDNN sau sáp nhập mà đại biểu Nguyễn Thị Yến Nhi (Đoàn ĐBQH tỉnh Bến Tre) đề cập, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn nhìn nhận, “đây là một vấn đề có thật, nó vướng cho chúng ta quản lý tốt nâng cao chất lượng.”

Vấn đề vướng trong quản lý

Theo Bộ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Kim Sơn, vấn đề vướng trong khâu quản lý nâng cao chất lượng và phát huy được hiệu quả các Trung tâm GDTX-GDNN trong bối cảnh xã hội đang rất quan tâm để xây dựng xã hội học tập, tạo dựng cơ hội học tập suốt đời cho người dân và phát huy được vai trò của các trung tâm này trong giáo dục cho người trưởng thành. Hiện trạng cả nước có 92 trung tâm, thuộc quản lý của Sở GDĐT, có 526 trung tâm hoặc là do Sở LĐTB&XH quản lý, hoặc do UBND quận, huyện, thị xã quản lý. Về vấn đề chủ thể quản lý, điều hành hiện nay rất đa dạng.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn, trong các văn bản quy định hiện nay, Thông tư  số 39 (Thông tư số 39/2015/TTLT-BLĐTBXH-BGDĐT-BNV, ngày 19/10/2015) cũng quy định về quy chế tổ chức và hoạt động của Trung tâm GDNN, GDTX. Đến năm 2019, theo Luật Giáo dục thì đã quy định chức năng, nhiệm vụ quản lý việc này giao cho Bộ Giáo dục và Đào tạo. Bộ Giáo dục đã ban hành Thông tư số 01 (Thông tư số 01/2023/TT-BGDĐT, ngày 06/01/2023) làm căn cứ pháp lý để quản lý hệ thống các trung tâm này. Tuy nhiên, hiện vẫn còn một số điểm vướng, trong thời gian tới chúng tôi sẽ phối hợp với Bộ LĐTB&XH để xử lý đối với Thông tư 39. Bên cạnh đó, chúng tôi đang đề xuất với Chính phủ sửa đổi Nghị định 127, quy định về trách nhiệm quản lý nhà nước về Giáo dục, trong đó có xem xét việc Trung tâm GDNN, GDTX thuộc đầu mối nào thì hợp lý nhất. Chúng tôi đang cân nhắc phương án nếu như giao về Sở GDĐT quận quản lý có lẽ sẽ phù hợp hơn.

Bộ trưởng Bộ GDĐT cho biết thêm, đây cũng là vấn đề lớn và Bộ đã lên kế hoạch ngay trong cuối tháng 11 này sẽ tổ chức hội nghị toàn quốc cho các Giám đốc Trung tâm GDTX-GDNN để trao đổi các nội dung liên quan, nhằm tháo gỡ "điểm nghẽn" đối với hoạt động của các trung tâm mang tính tích hợp này.

Vấn đề chính sách phân luồng và hướng nghiệp

Về phân luồng, hướng nghiệp, Bộ trưởng Bộ GDĐT trao đổi, học sinh phải đối mặt với sức ép lớn thi vào lớp 10 các trường THPT công lập. Sau thời gian triển khai Quyết định số 522/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Đề án "Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018 - 2025", đã đến lúc cần đánh giá đầy đủ về vấn đề này.

Theo số liệu thống kê trong 10 năm của UNESCO, tỷ lệ thanh niên trong độ tuổi 15 - 24 theo học các trình độ giáo dục nghề nghiệp của Việt Nam có xu hướng tăng trong khu vực và cao hơn hẳn mức trung bình của Đông Á, Đông Nam Á; tăng từ 5,2% đến 9,2%; xấp xỉ bằng mức trung bình của Châu Âu, Bắc Mỹ, giữ ổn định trong 17,0 – 17,9%.

Trong khi đó, số liệu thống kê từ năm 2021 -2023 của Bộ GD&ĐT cho thấy, tỉ lệ người học đại học trong độ tuổi từ 18 - 22 của Việt Nam đạt từ 22,9% đến xấp xỉ 30%. Chúng ta chỉ ở mức bình quân của các nước trung bình và thấp hơn rất nhiều với các nước trong khu vực. Ví dụ: Thái Lan 34,8%, Singapore 54,9%, Đức 44,2%, Anh 44,36% và Mỹ xấp xỉ 46%, thấp hơn hẳn những nước có thu nhập trung bình cao gần 37%. Như vậy, mô hình hình tháp nhọn truyền thống là lấy cơ sở là đào tạo sơ cấp, trung cấp không còn phù hợp. Mức độ đáy của trình độ đào tạo nghề nghiệp đang dần tiệm cận lấy trình độ đại học làm chuẩn. Vì vậy, cần tính toán lại ở tầm vĩ mô cơ cấu và quan điểm giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học. Quan điểm thầy - thợ trong đào tạo nhân lực chất lượng cao cũng đang tiệm cận với nhau, rất khó phân biệt đâu là thầy, đâu là thợ, đặc biệt là các ngành nghề chất lượng cao và mũi nhọn.

Trịnh Thu (tổng hợp)