Giáo dục STEM ở một số nước: thực trạng và vấn đề chính sách

Giáo dục STEM trong trường học ở Vương quốc Anh, Hoa Kỳ và EU

Với một loạt báo cáo kinh tế vào đầu những năm 2000 dự báo sự thiếu hụt nguồn cung lực lượng lao động có kỹ năng STEM ở một số quốc gia, vai trò của trường học trong việc phát triển các kỹ năng STEM thiết yếu này ngày càng được xem xét kỹ lưỡng. Kết quả là nhu cầu tăng cường giáo dục khoa học và toán học ở các nước thuộc Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) đã được công nhận từ những năm 1980. Trong bối cảnh đó, giáo dục STEM hiện được hiểu là bao gồm các lĩnh vực tiểu học, trung học và đại học và đã trở thành một diễn ngôn chính sách toàn cầu chi phối, liên kết nội tại với các diễn ngôn phổ biến khác như kỹ năng và đổi mới của thế kỷ 21. Các chính sách và chiến lược giáo dục tập trung vào việc cải thiện kết quả giáo dục phổ thông trong các môn STEM đã được triển khai trên toàn thế giới, ở cả các quốc gia phát triển và đang phát triển, đồng thời có chung mục tiêu là cải thiện số lượng học sinh mới ra trường có năng lực về các kỹ năng STEM, đặc biệt là khoa học và toán học. Mặc dù các chính sách và chiến lược như vậy khác nhau giữa các khu vực pháp lý, nhưng nhìn chung chúng thuộc các phản ứng “chính thức” và “không chính thức”.

Tại Vương quốc Anh, chương trình giảng dạy quốc gia nghiêm ngặt về toán học và khoa học đã được đưa vào áp dụng, đồng thời cơ cấu và mức độ thách thức của bài kiểm tra bên ngoài đã được thay đổi. Việc áp dụng chương trình giảng dạy quốc gia về toán học vào năm 2010 và khoa học vào năm 2013 tại Hoa Kỳ là một thành tựu lớn, vượt qua hệ thống giáo dục bị chính trị hóa và phân cấp cao, đồng thời lần đầu tiên thiết lập một bộ tiêu chuẩn học tập và định nghĩa toàn quốc về trình độ toán học và khoa học. Một bước phát triển đáng kể hơn nữa trong giáo dục STEM chính quy ở Hoa Kỳ là sự tăng trưởng nhanh chóng của các trường trung học chuyên STEM được nhà nước tài trợ, thúc đẩy khả năng tiếp cận toàn diện với chương trình giảng dạy nâng cao và các giáo viên chuyên nghiệp. Ở cả Vương quốc Anh và Hoa Kỳ, nỗ lực đáng kể đã được thực hiện nhằm nâng cao trình độ của các giáo viên STEM trong và ngoài trường, đồng thời thu hút các giáo viên STEM đang học việc và giáo dục STEM vẫn là ưu tiên chiến lược.

Phần lớn các quốc gia EU đã triển khai các chính sách và chương trình giáo dục STEM chính thức riêng lẻ, bao gồm những thay đổi trong chương trình giảng dạy ở trường nhằm tăng thách thức của các môn STEM được chọn và nhấn mạnh vào các liên kết xuyên chương trình. Trong tổng quan về các chính sách giáo dục STEM ở Châu Âu, European Schoolnet (2018) nhấn mạnh tầm quan trọng và nổi bật liên tục của giáo dục toán học trong hệ thống trường học EU và lưu ý rằng các phương pháp mới đang nổi lên cùng với các môn học STEM khác. Các chính phủ cũng đã trực tiếp hoặc gián tiếp tài trợ hoặc thúc đẩy các chương trình hoặc hoạt động không chính thức bổ sung nhưng không thay thế các chương trình giảng dạy bắt buộc chính thức. Những giải pháp này có thể được phát triển hoặc phê duyệt bởi chính các cơ quan giáo dục hoặc có thể được phát triển nội bộ bởi một trường học cụ thể hoặc bởi các tổ chức bên ngoài trường học, cả vì lợi nhuận và phi lợi nhuận, bao gồm cả các cơ quan chính phủ.

Giáo dục STEM không chính thức ngoài nhà trường phát triển mạnh mẽ cùng với những tài trợ trong nhà trường của chính phủ, trong đó cần kể tới các chương trình giáo dục không chính thức liên quan đến STEM, chủ yếu tập trung vào khoa học. Tuy vậy, một vấn đề đặt ra là, sự trùng lặp, thiếu phối hợp và đánh giá nghiêm ngặt tiếp tục đặt ra những thách thức trong việc xác định và nhân rộng các chương trình và biện pháp can thiệp giáo dục STEM thành công trong dài hạn.

Giáo dục STEM tại các trường học ở Úc

Kể từ đầu những năm 2000, một loạt sáng kiến chính thức trên toàn quốc nhằm cải thiện tổng thể hệ thống giáo dục phổ thông đã được đưa ra và vào năm 2015, các chiến lược quốc gia đặc biệt liên quan đến giáo dục STEM trong trường học đã được ban hành. Ở cấp liên bang, các hành động bao gồm cả sáng kiến chương trình giảng dạy chính thức và tài trợ chương trình của bên thứ ba và phát triển nguồn lực nhắm mục tiêu cao vào giáo dục toán học, khoa học và công nghệ ở trường học. Các tiểu bang và vùng lãnh thổ đều đưa ra hình thức chiến lược giáo dục trường học STEM của riêng mình. Các chiến lược này tập trung mạnh vào việc nâng cao kỹ năng của giáo viên STEM cùng với việc cung cấp nhiều biện pháp can thiệp trong trường học thông qua các chương trình, nguồn lực và hỗ trợ chuyên môn trong trường có mục tiêu. Tương tự như ở Hoa Kỳ, Vương quốc Anh và nhiều nước châu Âu, rất nhiều nhà cung cấp tư nhân và tổ chức đang tích cực cung cấp các chương trình STEM không chính thức cho các trường học.

Giáo dục STEM ở các nước đang phát triển

Mặc dù có thể có các chính sách STEM song song trên toàn thế giới và thực sự mục đích có thể đồng nhất, các chương trình và sáng kiến STEM diễn ra khác nhau tùy theo bối cảnh địa phương. Mục tiêu kinh tế của các sáng kiến giáo dục STEM ở các nước đang phát triển tập trung vào phát triển, thay vì nâng cao, công nghệ và các kỹ năng khác cần thiết để thiết lập nền tảng ngành đáng tin cậy và tiếp cận các công nghệ hiện có. Trong hầu hết các trường hợp, cam kết của chính phủ đối với tầm quan trọng của giáo dục khoa học và toán học trong trường học là kiên định và các sáng kiến chính thức bằng cách cải thiện chương trình giảng dạy và chế độ kiểm tra, kéo dài số năm học bắt buộc và tăng cả số lượng cũng như trình độ của giáo viên STEM là phổ biến.

Nguồn tài trợ hạn chế, cơ sở hạ tầng còn nhiều khó khăn nên thực tế chứng kiến việc các tổ chức vì lợi nhuận và phi lợi nhuận, cùng với các liên minh ngành và chính phủ nước ngoài, cung cấp các chương trình giáo dục STEM chính quy và không chính thức. Những chương trình như vậy cung cấp kiến thức chuyên môn, công nghệ và nguồn lực quan trọng cho hệ thống giáo dục và thường được thực hiện với sự cộng tác của các cơ quan chính quyền địa phương. Tập trung vào một loạt các vấn đề tác động đến cả chất lượng và khả năng tiếp cận giáo dục STEM, các chương trình này mở rộng từ việc đào tạo giáo viên STEM trường công trên khắp Châu Mỹ Latinh, cả trung học và tiểu học, cho đến các chương trình nâng cao nhận thức của cộng đồng về và thúc đẩy thái độ tích cực đối với giáo dục STEM.

Những sáng kiến sau này, chẳng hạn như Kampung STEM Joho (hay Làng Joho STEM) ở Indonesia, rất quan trọng ở những quốc gia mà khả năng tiếp cận giáo dục bình đẳng trong lịch sử còn hạn chế và các định kiến về giới cũng như thiểu số khác vẫn tồn tại. Tình trạng thiếu hụt thường xuyên nữ giới trong lực lượng lao động STEM của các nước đang phát triển đã được UNICEF (2020) xác định là “sự lãng phí to lớn về tài năng và tiềm năng con người”.

Bạn đọc muốn tìm hiểu sâu sắc hơn có thể tìm đọc tài liệu tham khảo dưới đây.

Khánh Hà lược dịch

Tài liệu tham khảo

Pressick-Kilborn, K., Silk, M., & Martin, J. (2021). STEM and STEAM education in Australian K–12 schooling. Oxford Research Encyclopedia of Education.