Tự chủ trong giáo dục đại học tại Việt Nam

Tự chủ đại học đang là xu thế toàn cầu và là định hướng cho các trường đại học công lập. Trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục, giáo dục đại học Việt Nam nói chung và mỗi trường đại học nói riêng cần đổi mới phương thức quản trị nhằm đổi mới, tạo đột phá về chất lượng và hội nhập. Tại Việt Nam, tự chủ đại học trở thành một xu hướng tất yếu, là điều kiện cần thiết cho các trường chủ động trong hoạt động đào tạo, nghiên cứu khoa học và quản trị nhà trường.

Bài viết “Quyền tự chủ thể chế trong giáo dục đại học Việt Nam” (Institutional autonomy for higher education in Vietnam) của nhóm tác giả Martin Hayden và Lam Quang Thiep được thực hiện thông qua phân tích các dữ liệu là các bảng khảo sát, phỏng vấn các nhà quản lí các hệ thống giáo dục đại học tại Việt Nam năm 2005.

Kết quả nghiên cứu cung cấp một cái nhìn tổng quan về đặc điểm nổi bật của hệ thống giáo dục đại học ở Việt Nam, đồng thời thảo luận về các biện pháp nhằm đảm bảo quyền tự chủ thể chế và ứng dụng chúng một cách hợp lí. Song, bài báo cũng chỉ ra những thách thức mà các tổ chức, cá nhân phải đối mặt liên quan đến việc nhà nước trao quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học. Các tổ chức, cá nhân liên quan sẽ phải từ bỏ quyền kiểm soát trực tiếp lĩnh vực vốn là nguồn cung cấp tri thức mới, kiến thức chuyên môn.

Bên cạnh đó, nhiều cá nhân chưa thực sự chắc chắn về quyền tự chủ thể chế mang lại ý nghĩa gì cũng như cách thức quản lí nó một cách hợp lí. Vì vậy, cần đưa ra các giải pháp hỗ trợ nhằm ứng dụng mô hình tự chủ trường đại học cho các cơ sở giáo dục đại học tại Việt Nam hiệu quả. Nghiên cứu của nhóm tác giả đã đề xuất một số giải pháp như sau: (1) Ban hành luật công nhận quyền tự chủ cho các cơ sở giáo dục đại học, đồng thời cần thiết lập khuôn khổ pháp lí phù hợp với quyền này; (2) Giải quyết vấn đề ai sẽ quyết định học phí. Thông thường, Nhà nước là tổ chức quy định mức học phí, trong điều kiện áp dụng quyền tự chủ thể chế, các cơ sở giáo dục tư nhân mong muốn được tự quyết mức học phí cho cơ sở của họ; (3) Đảm bảo đáp ứng chuyên môn về quản lí và lãnh đạo ở các cấp thể chế và giải quyết các vấn đề liên quan đến hoạt động, tài chính,...; (4) Đáp ứng các điều kiện về sự tin cậy.

Tự chủ thể chế ở giáo dục đại học là một quá trình phát triển cần có điều kiện, thời gian để chuyển đổi từ nhận thức, chất lượng hệ thống giáo dục đại học và toàn xã hội. Từ đó, các trường đại học có thể tự kiểm soát hành vi, tự chịu trách nhiệm, kích thích những tiềm năng cho sự sáng tạo trong hoạt động giáo dục.

Huyền Đức lược dịch

Nguồn: Hayden, M., & Thiep, L. Q. (2007). Institutional autonomy for higher education in Vietnam. Higher Education Research & Development, 26(1), 73-85. https://doi.org/10.1080/07294360601166828