Tỉ lệ các tạp chỉ mở (open-access journal) trong cơ sở dữ liệu Scopus

Quy trình xuất bản học thuật cơ bản theo các bước như sau: Tác giả gửi bài viết tới tạp chí; Bình duyệt; Biên tập; Xuất bản. Trong đó, hai khâu bình duyệt và xuất bản hiện nay có nhiều yếu tố rất mới. Chẳng hạn, các hình thức bình duyệt khác nhau đang xuất hiện, trong đó có cả hình thức bình duyệt mở (tức là tác giả và người bình duyệt đều có thể biết nhau, trong hoặc sau quá trình bình duyệt). Hơn nữa, có những tạp chí còn đăng các nội dung bình duyệt và trả lời của tác giả (nhiều khi còn có cả những ý kiến của bạn đọc) cùng với bản thảo bài báo khi xuất bản.

Cùng với sự phức tạp của công nghệ bình duyệt, với sự phát triển của internet, xuất bản mở trực tuyến đã trở nên phổ biến và đang thể hiện được sức mạnh của nó. Cũng do vậy, xuất bản học thuật đang chứng kiến sự phát triển về số lượng và chất lượng của các tạp chí khoa học xuất bản theo hình thức open-access. Về khái niệm và các hình thức open-access, bạn đọc có thể tìm kiếm và đọc một cách dễ dàng bằng tiếng Việt. Trong bài viết này, một số thông tin về số lượng của các tạp chí được chỉ mục trong cơ sở dữ liệu Scopus được lọc ra, như là một thông tin để bạn đọc tham khảo về chất lượng và số lượng của các tạp chí được xuất bản theo hình thức này. Từ đó, bạn đọc sẽ có nhiều thông tin hơn khi đánh giá, chuẩn bị đánh giá một tạp chí khoa học nào đó là uy tín hay không.

Hiện nay (tính tới ngày 27/6/2022), Scopus chỉ mục 40562 tạp chí, trong đó, có 5790 tạp chí xuất bản theo hình thức open-access (chiếm 14,2%); trong số đó, có 1471 tạp chí được xếp hạng Q1 (tức là cứ khoảng 4 tạp chí mở thì có một tạp chí được xếp hạng Q1). Hơn nữa, số các tạp chí mở được xếp hạng Q1 cũng chiếm tỉ lệ khá cao trong các tạp chí được xếp hạng Q1 của Scopus (1471/8270, 17,78%). Bạn đọc có thể xem các Hình 1, Hình 2, Hình 3, Hình 4.

Hình 1. Tổng số các tạp chí khoa học trong cơ sở dữ liệu Scopus

Hình 2. Tổng số các tạp chí khoa học xuất bản mở trong cơ sở dữ liệu Scopus

Hình 3. Tổng số các tạp chí khoa học mở được xếp hạng Q1 trong cơ sở dữ liệu Scopus

Hình 4. Tổng số các tạp chí khoa học được xếp hạng Q1 trong cơ sở dữ liệu Scopus

Dưới đây, thử tìm hiểu về số lượng và chất lượng của các tạp chí khoa học thuộc một số lĩnh vực: Toán học; Hoá học và Khoa học xã hội.

Dữ liệu của Scopus cho thấy có 249 tạp chí mở trên tổng số 1871 tạp chí thuộc lĩnh vực Mathematics, trong đó có 71 tạp chí mở được xếp hạng Q1 (chiếm 28.5% số các tạp chí mở) (xem Hình 5, Hình 6, Hình 7).

Hình 5. Tổng số các tạp chí khoa học mở thuộc lĩnh vực Mathematics trong cơ sở dữ liệu Scopus

Hình 6. Tổng số các tạp chí khoa học thuộc lĩnh vực Mathematics trong cơ sở dữ liệu Scopus

Hình 7. Tổng số các tạp chí khoa học mở thuộc lĩnh vực Mathematics được xếp hạng Q1 trong cơ sở dữ liệu Scopus

Dữ liệu của Scopus cho thấy có 169 tạp chí mở trên tổng số 1181 tạp chí thuộc lĩnh vực Chemistry, trong đó có 54 tạp chí mở được xếp hạng Q1 (chiếm 31.9% số các tạp chí mở) (xem Hình 8, Hình 9, Hình 10).

Hình 8. Tổng số các tạp chí khoa học thuộc lĩnh vực Chemistry trong cơ sở dữ liệu Scopus

Hình 9. Tổng số các tạp chí khoa học mở thuộc lĩnh vực Chemistry trong cơ sở dữ liệu Scopus

Hình 10. Tổng số các tạp chí khoa học mở thuộc lĩnh vực Chemistry được xếp hạng Q1 trong cơ sở dữ liệu Scopus

Tiếp đó, dữ liệu của Scopus cho thấy có 1418 tạp chí mở trên tổng số 8314 tạp chí thuộc lĩnh vực Social Sciences, trong đó có 334 tạp chí mở được xếp hạng Q1 (chiếm 23.5% số các tạp chí mở) (xem Hình 11, Hình 12).

Hình 11. Tổng số các tạp chí khoa học thuộc lĩnh vực Social Sciences trong cơ sở dữ liệu Scopus

Hình 12. Tổng số các tạp chí khoa học mở thuộc lĩnh vực Social Sciences được xếp hạng Q1 trong cơ sở dữ liệu Scopus

Lương Ngọc