Chương trình 1719: Tạo nền tảng nâng cao chất lượng giáo dục miền núi

Khỏa lấp khoảng trống từ thực tiễn

Trong suốt chiều dài lịch sử, phát triển giáo dục tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi luôn là trăn trở, ưu tiên hàng đầu của Đảng và Nhà nước. Tuy nhiên, để biến những trăn trở đó thành cuộc chuyển mình toàn diện, cần cú hích đủ mạnh, chiến lược đủ tầm vóc. Cột mốc lịch sử ấy gắn với Nghị quyết 88/2019/QH14, được ví như cuộc cách mạng trong tư duy chính sách. Nghị quyết này đã chính thức phê duyệt Đề án tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, tích hợp các chương trình, chính sách hỗ trợ rời rạc trước đây thành một chiến lược tổng thể, đồng bộ và mạnh mẽ.  

Giữa núi rừng trùng điệp, mỗi con chữ gieo xuống là một hạt mầm hy vọng, làm thay đổi sinh kế của hàng triệu đồng bào. Nguồn: CP

Cụ thể hóa tinh thần của Quốc hội, ngày 14/10/2021, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1719/QĐ-TTg, phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025 (gọi tắt là Chương trình 1719). Quyết định này đã biến tầm nhìn chiến lược của Nghị quyết 88/2019/QH14 thành chương trình hành động cụ thể, với các mục tiêu, dự án và nguồn lực rõ ràng.  

Phát biểu tại Hội thảo quốc gia "Đổi mới và nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi: Thực trạng, thách thức và giải pháp" ngày 26/8, Phó Chủ tịch Quốc hội Vũ Hồng Thanh nhấn mạnh trong suốt quá trình cách mạng thì Đảng và nhà nước ta luôn nhất quán đường lối, chính sách dân tộc dựa trên nguyên tắc các dân tộc bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng giúp đỡ lẫn nhau cùng phát triển. Phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, trong đó có giáo dục là nhiệm vụ chính trị đặc biệt quan trọng, có tính chất chiến lược lâu dài.

Phụ huynh cùng sắp xếp nơi ở trong ký túc xá của học sinh Trường PT Dân tộc NT - THPT Bắc Kạn (nay là Thái Nguyên). Ảnh: Báo Thái Nguyên

Sự ra đời của Chương trình 1719 là yêu cầu cấp thiết, xuất phát từ những thách thức dai dẳng mà giáo dục vùng cao đã đối mặt trong nhiều thập kỷ. Trước năm 2021, bức tranh giáo dục nơi đây vẫn còn nhiều mảng màu xám. Về cơ sở vật chất, tình trạng trường lớp thiếu kiên cố, trang thiết bị dạy học thiếu thốn là thực tế nhức nhối. Một báo cáo năm 2021 cho thấy, tại vùng miền núi phía Bắc, tỉ lệ kiên cố hóa phòng học chỉ đạt 77,8%, thấp hơn nhiều so với trung bình cả nước. Thậm chí, một số tỉnh như Bắc Kạn (cũ) và Hà Giang, con số này chỉ đạt trên 50%. Trang thiết bị dạy học tối thiểu cũng chỉ đáp ứng được 48,2% nhu cầu, gây khó khăn rất lớn cho việc triển khai các phương pháp dạy học hiện đại. Những khó khăn chồng chất tạo ra khoảng cách lớn về cơ hội tiếp cận giáo dục chất lượng cao giữa miền núi và miền xuôi.  

Tầm nhìn toàn diện, hợp lực to lớn

Nhiều ý kiến cho rằng Chương trình 1719 được xây dựng với một tầm nhìn đột phá, coi giáo dục không phải là một lĩnh vực biệt lập mà là một trụ cột trung tâm trong chiến lược phát triển tổng thể. Mục tiêu của chương trình không chỉ dừng lại ở việc xây trường, mở lớp mà còn nhằm "khai thác tiềm năng, lợi thế" của vùng, "giảm nghèo nhanh, bền vững", và "thu hẹp dần khoảng cách về mức sống" so với bình quân chung của cả nước.  

Điểm khác biệt căn bản của Chương trình 1719 so với các chính sách trước đây chính là tính tích hợp và toàn diện. Thay vì giải quyết từng vấn đề một cách riêng lẻ, chương trình tấn công vào các thách thức một cách đồng bộ. Logic đằng sau cấu trúc này là sự thừa nhận rằng không thể cải thiện giáo dục một cách đơn độc. Một ngôi trường tốt (thuộc Dự án 5: Phát triển giáo dục đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Trong đó có nội dung nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ quản lí, giáo viên các trường Phổ thông dân tộc nội trú, trường phổ thông dân tộc bán trú, trường phổ thông có học sinh bán trú) sẽ chỉ phát huy tối đa hiệu quả khi học sinh có con đường an toàn để đến trường (Dự án 4: Đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu), gia đình các em có sinh kế ổn định (Dự án 3: Phát triển sản xuất nông, lâm nghiệp bền vững), và các em được bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa của dân tộc mình (Dự án 6: Bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống).  

Sự liên kết chặt chẽ giữa các dự án thành phần này chính là đòn bẩy tạo ra những chuyển biến tích cực. Theo thống kê, đến năm 2025, vùng đồng bào dân tộc thiểu số có hơn 20.000 trường học, tăng 1.500 trường so với năm 2015, trong đó trường dân tộc nội trú tăng thêm 109. Nhiều trường dân tộc nội trú đạt tỷ lệ học sinh tốt nghiệp 100%; tỷ lệ chung chỉ thấp hơn mặt bằng cả nước 1 - 1,5%. Khoảng 60% học sinh trường nội trú thi đỗ đại học. Đây là những kết quả cụ thể, minh chứng cho nỗ lực đầu tư và chính sách đúng hướng.

Cam kết mạnh mẽ từ Quốc hội, sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ và sự vào cuộc của các bộ, ngành, địa phương đang tạo ra hợp lực to lớn. Chương trình 1719 thực sự trở thành công cuộc chuyển đổi sâu rộng, làm nền tảng quan trọng cho sự chuyển biến mạnh mẽ về nhận thức và hành động trong toàn xã hội. Theo Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn, đây chính là cơ sở quan trọng để các địa phương, nhà quản lý giáo dục tiếp tục tăng cường thúc đẩy mạnh mẽ công tác giáo dục và đào tạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trong thời gian qua.

Có thể nói, từ chủ trương lớn của Đảng, Nhà nước cùng sự chủ động, linh hoạt của các cấp quản lý ở địa phương đã bảo đảm tiếp cận công bằng giáo dục và đào tạo cho người học thuộc các dân tộc thiểu số, bên cạnh những kết quả quan trọng trên các lĩnh vực: giáo dục phổ thông, đào tạo cử tuyển, giáo dục nghề nghiệp, dự bị đại học, đại học… Từ đó, góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, hướng tới việc tăng cường tạo cơ hội việc làm cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, góp phần giảm nghèo đa chiều bền vững tại các địa bàn còn nhiều khó khăn này.

Minh Phong