Nâng cao chất lượng đội ngũ - Lan tỏa mô hình dạy học sáng tạo của giáo viên

Đòn bẩy từ chính sách nhà giáo

Theo các chuyên gia, mô hình lớp học sáng tạo, trường học sáng tạo thành công không phải là nỗ lực của một vài cá nhân riêng lẻ mà là kết quả của nỗ lực đổi mới tư duy, phương pháp giảng dạy - điều mà Bộ Giáo dục và Đào tạo đã triển khai đồng bộ từ khi thực hiện Chương trình giáo dục phổ thông mới cùng với sự quan tâm, khuyến khích cũng như chỉ đạo, định hướng và cam kết mạnh mẽ từ những người đứng đầu nhà trường. Để tạo ra một môi trường học tập tích cực, giáo viên các bộ môn khác nhau có thể cùng ngồi lại, xây dựng các dự án học tập liên môn. Chính sự dẫn dắt này đã biến những ý tưởng rời rạc thành một triết lý giáo dục nhất quán, tạo nên một phương pháp dạy học hấp dẫn và một tập thể giáo viên thân thiện, gần gũi với học sinh.

Giờ chơi thể thao của học sinh Trường PT Dân tộc NT THCS-THPT Mai Sơn, Sơn La. Ảnh: Nhà trường cung cấp

Theo PGS.TS Đặng Thị Thanh Huyền, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu Khoa học Quản lý Giáo dục, trong bối cảnh đổi mới, hiệu trưởng cần phải đổi mới lãnh đạo trường học, truyền được cảm hứng cho giáo viên, nhân viên để thực hiện đổi mới nhà trường, có những tiếp cận sáng tạo để đổi mới trường học và thúc đẩy học tập của học sinh theo hướng phát triển năng lực. Điều này có nghĩa là người hiệu trưởng phải chủ động tạo ra một văn hóa nhà trường nơi giáo viên được khuyến khích thử nghiệm, được phép sai và được hỗ trợ để làm tốt hơn…

Đặc biệt, cùng với nỗ lực của giáo viên và vai trò kiến tạo của cán bộ quản lý giáo dục trong nhà trường, để phát huy năng lực sáng tạo, đổi mới phương pháp truyền đạt kiến thức cho học sinh vùng khó, cần có thêm sức đẩy từ các chính sách. Phát biểu tại hội nghị tổng kết 5 năm thực hiện các nội dung giáo dục thuộc Chương trình 1719, Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Lê Tấn Dũng nhấn mạnh việc triển khai Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế, xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi thời gian qua không chỉ mang tính trách nhiệm, mà còn là mệnh lệnh từ trái tim, thể hiện sự quan tâm nhân văn sâu sắc của Đảng, Nhà nước đối với đồng bào vùng khó. Trong giáo dục, sự quan tâm này đã và đang được thể hiện qua nhiều chính sách cụ thể, từ hỗ trợ nhà công vụ, các khoản phụ cấp đặc thù, khen thưởng, khuyến khích giáo viên đổi mới, sáng tạo… Đây là những chính sách cần thiết, qua đó níu chân giáo viên gắn bó cống hiến ở những vùng sâu vùng xa, miền núi và có thêm động lực để sáng tạo.

Nhiều ý kiến cho rằng, trong thời gian tới, để thực sự tạo ra một cú hích cho chất lượng giáo dục vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, cần tăng cường đầu tư, thúc đẩy năng lực sáng tạo của cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên. Một mặt khuyến khích, tuyên dương những sáng kiến, mô hình, cách làm hay trong giảng dạy, mặt khác có thể thành lập các quỹ khuyến khích sáng tạo, hỗ trợ giáo viên và các trường học thực hiện các dự án học tập. Cùng với đó, cần có chế độ đãi ngộ cho những đóng góp cho việc đổi mới phương pháp dạy học, lan tỏa sáng kiến trong dạy học…

Gắn với các lớp tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi được Bộ Giáo dục và Đào tạo, Sở Giáo dục và Đào tạo ở các địa phương triển khai trong thời gian qua, cần lồng ghép những nội dung hướng dẫn, truyền cảm hứng để mỗi giáo viên sáng tạo, đổi mới. Qua đó, gắn với thực tiễn cơ sở, góp phần tạo ra sự thay đổi thực chất và bền vững cho giáo dục nơi mình công tác.

Vượt qua thách thức đặc thù của giáo dục miền núi

Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 (Chương trình 1719) được nhìn nhận là cuộc đầu tư mang tính lịch sử, nhằm thay đổi toàn diện diện mạo kinh tế - xã hội các vùng đặc biệt khó khăn. Trong đó, Dự án 5 về phát triển giáo dục và đào tạo được xem là “xương sống”, tạo nền tảng vững chắc cho sự phát triển bền vững. Hàng nghìn tỷ đồng đã được đầu tư để kiên cố hóa trường lớp, mua sắm trang thiết bị, mở rộng hệ thống trường phổ thông dân tộc nội trú, phổ thông dân tộc bán trú. Nhưng câu chuyện của sự đổi mới còn nằm trong tư duy và hành động của những cán bộ quản lý giáo dục, các thầy cô giáo đang hằng ngày tìm cách vượt qua thách thức đặc thù của giáo dục miền núi.

Ở vùng sâu vùng xa, miền núi, những nơi mà điều kiện dạy và học còn chồng chất khó khăn, sáng tạo là một yêu cầu bắt buộc để nâng cao chất lượng giáo dục. Trong bối cảnh đó, nhiều lãnh đạo nhà trường, giáo viên tâm huyết đã nỗ lực tìm tòi, thử nghiệm những phương pháp mới để thắp lên ngọn lửa ham học trong mỗi học sinh. Như câu chuyện của cô giáo Lục Thị Hoàng, người dân tộc Sán Dìu với hơn 22 năm gắn bó với học sinh miền núi tại Trường THCS Hải Lạng, Quảng Ninh. Không bằng lòng với những giờ học giáo dục thể chất đơn thuần, cô đã dày công nghiên cứu và áp dụng thành công sáng kiến đổi mới một số phương pháp dạy học nhằm phát triển phẩm chất và năng lực cho học sinh lớp 6 thông qua bộ môn Giáo dục thể chất.

Sáng kiến này không chỉ giúp học sinh rèn luyện thể lực, mà lồng ghép các hoạt động đội nhóm, các trò chơi dân gian và các bài tập đòi hỏi tính kỷ luật, sự phối hợp để phát triển những năng lực cốt lõi như giao tiếp, hợp tác và giải quyết vấn đề. Hiệu quả của phương pháp này không chỉ dừng lại ở những giờ học sôi nổi. Nó được minh chứng bằng những thành tích ấn tượng: học sinh của cô đã giành được 3 Huy chương Đồng toàn quốc và 45 huy chương cấp tỉnh ở các môn thể thao khác nhau. Sáng kiến của cô Hoàng cho thấy, ngay cả một môn học vốn được xem là “môn phụ” cũng có thể trở thành một công cụ giáo dục toàn diện đầy sức mạnh khi có sự đầu tư sáng tạo của người thầy.

Hay câu chuyện thầy giáo trẻ Đinh Công Thành, giáo viên bộ môn Địa lý tại Trường THPT Phiêng Khoài, Sơn La. Vượt qua những khó khăn thiếu thốn khi giảng dạy ở trường vùng biên đặc biệt khó khăn, thầy Thành luôn nỗ lực, sáng tạo để đổi mới phương pháp dạy và học, biến kiến thức Địa lý khô khan trở nên gần gũi, sinh động, dễ nhớ, dễ hiểu với học sinh. Thầy Thành thường xuyên đưa thực tiễn địa phương vào bài giảng. Thay vì chỉ học lý thuyết trong sách giáo khoa, các em được tìm hiểu về địa hình, đất đai, khí hậu của chính quê hương mình, được quan sát ruộng bậc thang, nương ngô, vườn mận, hay được phân tích những khó khăn trong sản xuất nông nghiệp tại Phiêng Khoài. Qua đó, các em vừa dễ tiếp thu kiến thức, vừa nâng cao tình yêu quê hương đất nước.

Bên cạnh đó, thầy giáo trẻ chú trọng tổ chức các hoạt động trải nghiệm như học ngoài lớp, vẽ bản đồ, làm mô hình từ vật liệu sẵn có, thuyết trình nhóm. Thầy Thành cũng tích cực ứng dụng công nghệ thông tin, khai thác bản đồ số, hình ảnh trực quan, các phần mềm học tập để tạo sự sinh động, gần gũi. Những giờ học như vậy giúp học sinh không còn thụ động mà chủ động khám phá, tìm tòi, hợp tác cùng nhau. “Tôi nhận ra rằng, khi các em được trải nghiệm, được tự tay làm, tự mình khám phá, thì kiến thức trở nên dễ nhớ, dễ hiểu và ý nghĩa hơn nhiều”, thầy Đinh Công Thành chia sẻ.

Còn tại Trường THPT Dân tộc nội trú N’Trang Lơng, Đắk Lắk, nhận được sự đầu tư đáng kể từ Chương trình 1719, Ban giám hiệu và tập thể giáo viên nhà trường đã nâng cấp cơ sở vật chất đồng thời thực hiện một cuộc cách mạng trong phương pháp giảng dạy. Nhà trường tiên phong trong việc đẩy mạnh giáo dục văn hóa truyền thống dân tộc, tích hợp một cách nhuần nhuyễn vào chương trình chính khóa. Hình ảnh câu lạc bộ cồng chiêng hoạt động song song với câu lạc bộ STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) trong sân trường là một biểu tượng sống động cho triết lý giáo dục này. Ở đây, học sinh không chỉ học kiến thức phổ thông mà còn được nuôi dưỡng niềm tự hào về bản sắc văn hóa của dân tộc mình.

Có thể thấy, những sáng kiến của thầy cô, ban giám hiệu nhà trường trong đổi mới phương pháp dạy học có tác động sâu sắc đến việc tiếp thu kiến thức của học sinh. Nhất là đối với các em học sinh vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, điều kiện học tập vô cùng thiếu thốn, khó khăn, cần sự quan tâm đặc biệt.  

Hành trình nâng cao chất lượng giáo dục vùng dân tộc thiểu số và miền núi là một chặng đường dài. Cùng với nguồn lực đầu tư từ Chương trình 1719, sự quan tâm của ngành giáo dục là cách tạo ra một nền tảng vững chắc, biến những nỗ lực cá nhân của mỗi cán bộ quản lý giáo dục, thầy cô giáo thành phong trào đổi mới sâu rộng trong nhà trường, thắp sáng tương lai cho thế hệ trẻ ở những vùng đất còn nhiều gian khó của Tổ quốc.

Lê Thư