Chính sách nâng chất lượng giáo dục vùng khó: Tiếp sức cùng thầy “cõng chữ lên non”

Đồng bộ chính sách phát triển đội ngũ nhà giáo

Phát triển giáo dục và đào tạo được Đảng ta xác định là quốc sách hàng đầu; đồng thời là cơ sở quan trọng để thực hiện chính sách “bình đẳng, đoàn kết, tôn trọng, giúp đỡ nhau cùng phát triển giữa các dân tộc”. Theo Chủ tịch Hội đồng Dân tộc Lâm Văn Mẫn, để giải quyết bài toán nâng cao đời sống của người dân, phát triển kinh tế - xã hội bền vững cho vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đòi hỏi nhiều giải pháp đồng bộ, trong đó giáo dục và đào tạo được xem là giải pháp có tính then chốt, là động lực quan trọng cho sự phát triển.

Trong giai đoạn 2021 - 2025, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, các địa phương đã hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng cho giáo viên, đồng thời góp phần cải thiện cơ sở hạ tầng giáo dục và các điều kiện sinh hoạt khác cho khu vực này, tạo môi trường thuận lợi hơn cho hoạt động giảng dạy và công tác của giáo viên.

Sự kết hợp giữa nguồn lực mục tiêu của Chương trình 1719 và khung pháp lý vững chắc của Luật Nhà giáo được kỳ vọng mở ra cơ hội lớn để giải quyết thách thức lâu dài về phát triển đội ngũ nhà giáo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Từ đây, góp phần hiện thực hóa khát vọng về một nền giáo dục công bằng, chất lượng và toàn diện.

Các chuyên gia cho rằng, vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo có ý nghĩa đặc biệt quan trọng nhằm thực hiện mục tiêu phát triển giáo dục và đào tạo vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn. Trên thực tế những năm qua, Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách liên quan đến nhà giáo ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi và vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn nhằm mục tiêu thu hút, ổn định và nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, góp phần phát triển giáo dục ở những khu vực này.

Vấn đề nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo, đặc biệt tại các trường phổ thông dân tộc nội trú, bán trú có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Nguồn: ĐBND

Theo Tổng cục thống kê, có khoảng gần 525 nghìn giáo viên đang giảng dạy tại các trường học và điểm trường vùng dân tộc thiểu số với hơn một phần tư số giáo viên là người dân tộc thiểu số và gần một phần năm số giáo viên là nữ người dân tộc thiểu số. Đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý giáo dục được hưởng nhiều chính sách ưu đãi như phụ cấp ưu đãi, phụ cấp thu hút, phụ cấp thâm niên vượt khung, trợ cấp chuyển vùng, trợ cấp học tập, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ…

Dù vậy, việc thu hút và giữ chân giáo viên tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi vẫn còn nhiều thách thức. Thực tế cho thấy một số chính sách hỗ trợ nhân viên phục vụ, đặc biệt là cấp dưỡng tại trường nội trú còn bất cập về thời gian và mức hỗ trợ; đời sống của giáo viên vẫn gặp khó khăn do chế độ chưa thực sự tương xứng với áp lực công việc và điều kiện đặc thù. Nhiều ý kiến cho rằng để giáo viên yên tâm gắn bó lâu dài với nghề ở vùng khó, ngoài chính sách hỗ trợ thu nhập, cần có thêm giải pháp về nhà ở, điều kiện sinh hoạt, cơ hội phát triển nghề nghiệp và sự ghi nhận từ xã hội…

Hiện tại, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang đẩy mạnh xây dựng các văn bản hướng dẫn thi hành Luật Nhà giáo (có hiệu lực từ ngày 1/1/2026), trong đó tiếp tục hoàn thiện các quy định về chế độ, chính sách đối với nhà giáo công tác tại các trường chuyên biệt và công tác tại vùng có điều kiện kinh tế - xã hội đặc biệt khó khăn, nhà giáo dạy tiếng Việt cho trẻ em là người dân tộc thiểu số trước khi vào lớp một, nhà giáo dạy tiếng dân tộc thiểu số…

Không gì thay thế được vai trò của người thầy

Gần 10 năm công tác trong sự nghiệp giáo dục, thầy giáo Hoàng Diễm đã dành cả tuổi trẻ của mình để gắn bó với rẻo cao Đồng Văn, Hà Giang. Quãng thời gian ấy giúp anh có đủ trải nghiệm và thấu hiểu nỗi khó khăn của thầy, trò vùng cao. Có thời điểm thầy Hoàng Diễm phải di chuyển quãng đường 40km và đi bộ thêm 10km để đến được điểm trường dạy học. Hàng ngày gần gũi với trẻ em dân tộc thiểu số, thầy Hoàng Diễm luôn hiểu được nỗi khổ của các em. Hạn chế về ngôn ngữ giao tiếp, cuộc sống gia đình thiếu thốn, đường đi học xa xôi và trắc trở… là những điều ngăn cản cơ hội học tập của trẻ em ở nơi này.

Giờ học của học sinh lớp 11 tại Trường PTDTNT – THPT tỉnh Hà Giang (Tuyên Quang hiện nay). Nguồn: TTXVN

“Động lực lớn nhất để mình cũng như nhiều giáo viên vùng cao khác lựa chọn cống hiến cho nơi đây là vì tương lai các em. Vượt qua khó khăn, được thấy những nụ cười hồn nhiên, trong sáng của các em khiến mình vô cùng hạnh phúc. Các em được đi học, phần nào được ăn ngon hơn, mặc đẹp hơn. Dù gặp nhiều khó khăn nhưng các em vẫn cố gắng đi học đều, ngoan ngoãn, vâng lời thầy cô”. Chia sẻ như vậy, thầy Hoàng Diễm cho biết cũng chính vì điều ấy mà người thầy vùng cao luôn dành nhiều thời gian cho học sinh, dốc tâm, dốc sức cho công việc giảng dạy.

Hay câu chuyện về cô giáo Hà Thị Chướng, dân tộc Tày, sinh ra và lớn lên tại Bình Liêu, Quảng Ninh. Năm 2011, tốt nghiệp Trường Đại học Tây Bắc, cô trở về với quê hương, giảng dạy tại chính ngôi trường nơi cô từng gắn bó theo học những năm phổ thông. Không chỉ dạy con chữ, kiến thức sống, làm nghề giáo ở vùng khó, vùng đồng bằng dân tộc thiểu số nên cô giáo Hà Thị Chướng còn chủ động dành thời gian tìm hiểu, nắm bắt hoàn cảnh từng học sinh, quan tâm, động viên, kịp thời giúp đỡ để các em có thể yên tâm vui bước tới trường. Đặc biệt, cô là một trong những giáo viên đi đầu trong việc ứng dụng khoa học công nghệ, phương pháp dạy học mới vào giảng dạy, cũng như thường xuyên nghiên cứu, đề xuất sáng kiến kinh nghiệm, góp phần nâng cao chất lượng bài giảng, gắn lý thuyết với thực hành, nhằm thu hút học sinh…

Cũng như thầy Hoàng Diễm, cô Hà Thị Chướng, nơi rẻo cao xa xôi đang có biết bao tấm gương thầy cô giáo đang âm thầm cống hiến. Công việc của họ không chỉ đơn thuần là truyền thụ kiến thức mà còn là những người tiên phong trong việc vận động học sinh ra lớp, chăm lo từng bữa ăn, giấc ngủ cho con em học sinh, đồng thời là người thấu hiểu sâu sắc những rào cản văn hóa, ngôn ngữ để giúp các em hòa nhập. Họ là minh chứng một ngôi trường dù khang trang, hiện đại đến mấy cũng không thể thay thế được vai trò của người thầy. Đặc biệt tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, vai trò này càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Minh Phong