Quy hoạch mạng lưới Sư phạm theo hướng tinh gọn và chất lượng

Sáp nhập cao đẳng Sư phạm vào đại học Sư phạm

Tại phiên họp của Ủy ban Thường vụ Quốc hội ngày 4/12/2025, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) Nguyễn Kim Sơn cho biết hệ thống các trường cao đẳng Sư phạm sẽ được thu gọn mạnh mẽ, chỉ giữ lại khoảng 3-4 cơ sở độc lập; phần lớn các trường sẽ sáp nhập vào các đại học Sư phạm hoặc các trường đại học có khoa Sư phạm. Song song với đó, Luật sửa đổi về giáo dục nghề nghiệp được đề xuất bổ sung quy định cho phép các cơ sở đại học nếu đáp ứng tiêu chuẩn sẽ được mở ngành đào tạo cao đẳng (bao gồm Sư phạm mầm non). Cơ chế này được kỳ vọng tạo thêm lựa chọn đào tạo, đồng thời hạn chế tình trạng tuyển sinh ồ ạt ở bậc cao đẳng nếu không được kiểm soát chặt chẽ.

Trong quy hoạch đến năm 2030 theo Quyết định 452/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và Sư phạm thời kỳ 2021-2030, định hướng giảm mạnh số lượng cơ sở đào tạo giáo viên đã được nêu rõ. Mạng lưới mới sẽ tập trung vào các trường đại học Sư phạm, đại học vùng và một số cơ sở trọng điểm, hướng tới mục tiêu hình thành khoảng 48-50 đơn vị đào tạo giáo viên thay vì số lượng lớn và phân tán như hiện nay. Đây là bước tái cấu trúc nhằm chuẩn hoá chất lượng, đồng thời đồng bộ với chiến lược phát triển giáo dục trong thời kỳ đổi mới chương trình và nâng cao yêu cầu đối với đội ngũ nhà giáo.

Hệ thống các trường cao đẳng Sư phạm sẽ được thu gọn mạnh mẽ (Ảnh: website Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2)

Những bất cập của hệ thống hiện tại

Thực tế cho thấy các trường cao đẳng Sư phạm chưa thể hiện đúng vai trò trong hệ thống đào tạo giáo viên. Nhiều năm qua, các trường này gần như chỉ còn đào tạo giáo viên mầm non, trong khi giáo viên tiểu học, trung học cơ sở trở lên đều phải đạt chuẩn trình độ đại học theo quy định mới. Điều này dẫn đến việc nhiều cơ sở cao đẳng Sư phạm đánh mất chức năng đào tạo giáo viên phổ thông, khiến nguồn lực bị phân tán và khó duy trì chất lượng.

Việc duy trì quá nhiều cơ sở đào tạo giáo viên với quy mô nhỏ và phân tán khiến chất lượng đầu ra không đồng đều. Đội ngũ giảng viên, điều kiện cơ sở vật chất và môi trường thực hành không đảm bảo yêu cầu chung, gây ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực giáo dục. Khi được sáp nhập vào hệ thống đại học Sư phạm hoặc các cơ sở đại học có khoa Sư phạm, nguồn lực sẽ được tập trung tốt hơn, hạn chế tình trạng riêng lẻ và giúp nâng cao tiêu chuẩn đào tạo.

Trong bối cảnh yêu cầu mới của giáo dục: đổi mới chương trình, năng lực sư phạm, ứng dụng công nghệ, đánh giá năng lực học sinh, việc đào tạo giáo viên cần một môi trường học thuật mạnh, có năng lực nghiên cứu và đội ngũ giảng viên đạt trình độ cao. Đây là lợi thế mà các trường đại học có.

Tầm nhìn đại học vùng, đại học địa phương - cần trường sư phạm để phục vụ nhu cầu tại chỗ

Một định hướng quan trọng của Quy hoạch mạng lưới đại học 2021-2030 là phát triển các đại học vùng và đại học địa phương nhằm tạo sự cân bằng trong phân bố nguồn nhân lực tri thức. Trong bối cảnh này, việc duy trì khoa Sư phạm hoặc phân hiệu Sư phạm trong các cơ sở đại học địa phương là yếu tố then chốt để đáp ứng nhu cầu giáo viên phù hợp đặc thù vùng miền.

Địa phương là nơi hiểu rõ nhất đặc điểm văn hoá, ngôn ngữ, điều kiện kinh tế - xã hội và nhu cầu giáo viên thực tế. Khi được đào tạo ngay tại vùng, giáo viên sự gắn bó với địa phương thay vì dịch chuyển về các đô thị lớn. Đồng thời, mô hình này giúp hạn chế nguy cơ thiếu giáo viên ở vùng sâu, vùng xa, đáp ứng nguồn nhân lực địa phương cần.

Các đại học địa phương có khoa Sư phạm cũng góp phần tạo nguồn đội ngũ giảng viên chất lượng, cung cấp nguồn nhân lực Sư phạm dồi dào, đảm bảo đáp ứng yêu cầu đào tạo từ mầm non đến phổ thông. Như vậy, dù hệ thống cao đẳng Sư phạm bị thu gọn, nhưng khi sư phạm được gắn với đại học vùng và đại học địa phương theo cách khoa học, bài bản, Việt Nam vẫn có thể bảo đảm phân bổ nguồn giáo viên hợp lý và bền vững.

Kinh nghiệm quốc tế trong quy hoạch tinh gọn, chất lượng cao và gắn với nhu cầu từng vùng

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy phần lớn các quốc gia đều tổ chức lại hệ thống đào tạo sư phạm theo hướng tinh gọn và kiểm soát chất lượng nghiêm ngặt. Những nước có nền giáo dục hàng đầu như Phần Lan, Singapore, Nhật Bản tập trung đào tạo giáo viên tại một số ít trường đại học Sư phạm tinh hoa, tuyển sinh đầu vào chặt chẽ và tích hợp mạnh với hệ thống trường thực hành. Ở các nước có tính đa dạng vùng như Nhật Bản, Hàn Quốc hay Trung Quốc, mô hình đại học vùng hoặc đại học địa phương có trường Sư phạm được duy trì để bảo đảm nguồn giáo viên phù hợp đặc thù từng khu vực.

Trong khi đó, các quốc gia theo mô hình đại học tự chủ mạnh như Hoa Kỳ, Canada hay Úc cho phép nhiều trường tham gia đào tạo sư phạm nhưng áp dụng hệ thống chứng chỉ hành nghề và chuẩn đầu ra thống nhất trên toàn quốc, đảm bảo chất lượng đầu ra dù mạng lưới đào tạo đa dạng. Dù cấu trúc khác nhau, điểm chung của nhiều quốc gia là giảm đầu mối, tăng chất lượng, tăng thực hành Sư phạm và tổ chức đào tạo gắn với nhu cầu địa phương. Điều này cho thấy việc Việt Nam tái cơ cấu hệ thống cao đẳng Sư phạm, đồng thời phát triển sư phạm trong đại học vùng và đại học địa phương, là bước đi phù hợp xu thế thế giới trong bảo đảm chất lượng giáo viên.

Một số thách thức khi thực hiện

Dù chủ trương có cơ sở vững chắc, quá trình sáp nhập cần được triển khai thận trọng. Trước hết, Việt Nam phải tránh tạo ra lỗ hổng đào tạo giáo viên mầm non và giáo viên trình độ cao đẳng, bởi nhu cầu ở nhiều địa phương vẫn rất lớn. Nếu việc chuyển quyền đào tạo cao đẳng về các đại học không được thiết kế rõ ràng, có nguy cơ gây thiếu hụt nguồn cung.

Bên cạnh đó, việc cho phép các trường đại học đào tạo bậc cao đẳng chỉ phát huy hiệu quả khi điều kiện đảm bảo đội ngũ giảng viên, cơ sở vật chất, chương trình thực hành đạt tiêu chuẩn. Nếu mở ngành chỉ để tăng số lượng, chất lượng giáo viên sẽ giảm sút. Quy hoạch vùng cũng phải hợp lý, bảo đảm các trường đại học vùng và đại học địa phương đào tạo phù hợp nhu cầu thực tế, giúp tăng khả năng giáo viên gắn bó với địa bàn.

Việc sáp nhập cao đẳng Sư phạm vào đại học Sư phạm và tổ chức lại mạng lưới đào tạo Sư phạm trong hệ thống đại học vùng, đại học địa phương phản ánh tầm nhìn chiến lược của ngành Giáo dục. Tuy nhiên, thành công của chủ trương này không chỉ nằm ở việc giảm số lượng cơ sở mà ở việc xây dựng một hệ thống Sư phạm mới tinh gọn, đồng bộ, minh bạch và thật sự chất lượng.

Nếu được thực hiện bài bản, quy hoạch này sẽ góp phần nâng tầm hệ thống đào tạo giáo viên Việt Nam, bảo đảm nguồn nhân lực Sư phạm chất lượng trong dài hạn, vừa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục, vừa phù hợp nhu cầu từng vùng miền.

Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Chính phủ (2025). Quyết định số 452/QĐ-TTg ngày 27/02/2025 Phê duyệt Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và Sư phạm thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050. https://vanban.chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=213035