Cần quy hoạch trong đào tạo ngành đặc thù

Nguồn ảnh: Internet

Thách thức từ xu hướng "đa ngành" đối với đào tạo nhân lực Y tế

Thực tế những năm gần đây cho thấy, bên cạnh các trường Đại học y, dược truyền thống, một số trường đại học đa ngành cũng tham gia vào việc đào tạo khối ngành Sức khỏe. Dù xu hướng này góp phần xã hội hóa giáo dục, nhưng cũng bộc lộ những bất cập cần được nhìn nhận thẳng thắn.

Bất cập đến từ sự thiếu hụt hệ sinh thái thực hành đạt chuẩn. Đào tạo bác sĩ không chỉ diễn ra trên giảng đường mà cần thời lượng thực hành lâm sàng lớn, sinh viên cần tiếp xúc, quan sát và thực hành tại các bệnh viện. Các trường chuyên ngành lâu đời sở hữu mô hình "Viện - Trường" chặt chẽ, đảm bảo sinh viên được tiếp cận lâm sàng liên tục. Ngược lại, nhiều trường đa ngành gặp khó khăn trong việc xây dựng mạng lưới bệnh viện thực hành, dẫn đến nguy cơ sinh viên phải "học chay", thiếu trải nghiệm thực tế.

Thách thức tiếp theo là bài toán về đội ngũ giảng viên và bản sắc nghề nghiệp. Giảng viên không chỉ truyền đạt kiến thức mà còn là tấm gương về y đức. Tại các khoa Y mới mở thuộc trường đa ngành, sự thiếu hụt giảng viên cơ hữu trình độ cao buộc các trường phải phụ thuộc vào giảng viên thỉnh giảng. Điều này khiến sợi dây liên kết giữa thầy và trò, cũng như việc rèn luyện văn hóa nghề nghiệp chưa hiệu quả. Ngoài ra, vấn đề chất lượng đầu vào cũng cần kiểm soát chặt chẽ. Sự chênh lệch lớn về chuẩn đầu vào tiềm ẩn nguy cơ tạo ra nguồn nhân lực không đồng đều về năng lực, ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình hành nghề sau này của sinh viên.

Thiết lập những bộ lọc cần thiết

Để giải quyết bài toán giữa "số lượng" và "chất lượng", ngành Giáo dục và Y tế đang từng bước thiết lập những cơ chế kiểm soát chặt chẽ, hướng tới việc trả lại vị thế đào tạo chuyên sâu cho các đơn vị đủ năng lực.

Các văn bản quy phạm pháp luật, điển hình như Thông tư 02/2022/TT-BGDĐT Quy định điều kiện, trình tự, thủ tục mở ngành đào tạo, đình chỉ hoạt động của ngành đào tạo trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ, đã đặt ra những yêu cầu cao về cơ sở vật chất và đội ngũ giảng viên đối với nhóm ngành Sức khỏe. Theo đó, giảng viên và người hướng dẫn thực hành các môn học, học phần liên quan đến khám, chữa bệnh phải có chứng chỉ hành nghề khám bệnh, chữa bệnh, đã hoặc đang làm việc trực tiếp tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh đủ điều kiện là cơ sở thực hành trong đào tạo ngành thuộc lĩnh vực sức khoẻ theo quy định của Chính phủ về tổ chức đào tạo thực hành trong đào tạo khối ngành sức khỏe.

Đặc biệt, một bước tiến mang tính cách mạng là sự độc lập giữa "đào tạo" và "cấp phép hành nghề". Theo Luật Khám bệnh, chữa bệnh (sửa đổi), từ ngày 01/01/2027, bác sĩ phải vượt qua kỳ thi đánh giá năng lực do Hội đồng Y khoa Quốc gia tổ chức mới được cấp phép hành nghề. Kỳ thi này là một yêu cầu bắt buộc, nhằm chuẩn hóa năng lực của đội ngũ y tế theo tiêu chuẩn quốc gia và quốc tế. 

Tạo dựng hệ sinh thái bền vững

Thực tiễn giáo dục thế giới cho thấy, tranh luận về mô hình trường chuyên ngành hay đa ngành không quan trọng bằng việc thiết lập được các tiêu chuẩn vận hành. Các đại học hàng đầu như Harvard hay Johns Hopkins (Hoa Kỳ) thực chất đều là đại học đa ngành, nhưng họ duy trì vị thế đỉnh cao nhờ cơ chế "Trung tâm Y tế Hàn lâm" (Academic Health Center). Tại đây, mối liên kết hữu cơ giữa cơ sở đào tạo và bệnh viện thực hành tạo nên một hệ sinh thái nhất quán, đảm bảo sinh viên được thực hành trong môi trường lâm sàng chuẩn mực ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường.

Bài học lịch sử từ Báo cáo Flexner năm 1910 tại Hoa Kỳ càng khẳng định thêm tính cấp thiết của việc siết chặt quy hoạch. Trước thực trạng đào tạo tràn lan đầu thế kỷ 20, bản báo cáo này đã kích hoạt một cuộc "đại phẫu" đau đớn nhưng cần thiết: kiến nghị đóng cửa hàng loạt cơ sở yếu kém, giảm số lượng trường y từ 155 xuống còn 31 trường. Chính sự quyết liệt chấp nhận "hy sinh số lượng để cứu lấy chất lượng" này đã đặt nền móng cho sự hưng thịnh của nền y học Mỹ hiện đại.

Như vậy, vấn đề của Việt Nam hiện nay không nằm ở việc ngăn cấm xu hướng đa ngành, mà là bài toán thiết lập các chính sách đủ cơ sở để sàng lọc năng lực đào tạo. Việc quy hoạch lại mạng lưới cơ sở giáo dục đại học, kết hợp với các công cụ kiểm định độc lập và kỳ thi cấp chứng chỉ hành nghề quốc gia, chính là bước đi đúng đắn để lập lại trật tự. 

Thúy An, Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ GDĐT (2022). Thông tư số 02/2022/TT-BGDĐT ngày 4/3/2022 Quy định điều kiện, trình tự, thủ tục mở ngành đào tạo, đình chỉ hoạt động của ngành đào tạo trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ https://vanban.chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=205391

Chính phủ (2017). Nghị định số 111/2017/NĐ-CP ngày 5/10/2017 Quy định về tổ chức đào tạo thực hành trong đào tạo khối ngành sức khỏe. https://vanban.chinhphu.vn/default.aspx?pageid=27160&docid=191397