Thu hẹp chỉ tiêu xét tuyển học bạ tại các trường đại học công lập để nâng cao chất lượng đầu vào

Ảnh: Internet

Bất cập từ "mưa điểm 10" và yêu cầu chuẩn hóa thước đo năng lực

Việc xét tuyển bằng học bạ ban đầu được kỳ vọng sẽ giảm áp lực thi cử và đánh giá được cả quá trình phấn đấu của học sinh. Tuy nhiên, thực tế triển khai đã bộc lộ những lỗ hổng lớn về mặt đo lường.

Độ lệch đáng báo động giữa điểm thi và học bạ dữ liệu đối sánh hàng năm của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã liên tục chỉ ra sự chênh lệch giữa điểm trung bình học bạ và điểm thi tốt nghiệp trung học phổ thông tại nhiều địa phương. Hiện tượng "lạm phát điểm số" xuất hiện đã khiến phương thức xét học bạ mất đi tính phân loại cần thiết. Đối với các trường đại học công lập, tỉ lệ chọi luôn ở mức cao, việc dựa vào một thước đo đã bị "bão hòa" điểm giỏi là vô cùng rủi ro. Khi ai cũng có học bạ đẹp, việc lọc ra những sinh viên có năng lực tư duy thực sự trở nên bất khả thi nếu chỉ nhìn vào con số trên giấy. Hậu quả rõ nhất là sự thiếu tương xứng giữa chất lượng đầu vào và yêu cầu học tập ở bậc đại học. Thực tế giảng dạy cho thấy phương thức xét học bạ không đáp ứng được yêu cầu phân loại học sinh, dẫn đến yêu cầu cần thay đổi phương thức tuyển sinh.

Bộ Giáo dục và Đào tạo yêu cầu các trường phải xây dựng kế hoạch và công bố thông tin tuyển sinh sớm, muộn nhất là ngày 15/2/2026. Trước bối cảnh đó, các trường đại học lớn đang thực hiện một cuộc "cải tổ" phương thức tuyển sinh, chuyển dịch trọng tâm từ xét tuyển dựa trên hồ sơ sang đánh giá thực lực qua các kỳ thi chuẩn hóa. Xu hướng chung là giảm mạnh chỉ tiêu xét học bạ hoặc kết hợp học bạ với các yêu cầu khác, đồng thời tăng cường sử dụng kết quả của các kỳ thi chuẩn hóa nhằm đánh giá năng lực thực sự của thí sinh. Từ tháng 10/2025, nhiều trường đã công bố phương án và tổ hợp xét tuyển. Đại học Bách khoa Hà Nội giữ ổn định 3 phương thức tuyển sinh, tuyển khoảng 9.880 sinh viên, tăng khoảng 200 chỉ tiêu so với năm trước, gồm ba phương thức: xét tuyển tài năng, xét kết quả kỳ thi đánh giá tư duy và xét kết quả thi tốt nghiệp THPT 2026. Đại học Công nghệ - Đại học Quốc gia Hà Nội tuyển sinh 20 ngành đào tạo với 4.020 chỉ tiêu, giữ ổn định so với năm trước. Nhà trường áp dụng ba phương thức xét tuyển, gồm: kết quả thi tốt nghiệp THPT 2026 với các tổ hợp A00, A01, X06, A02; kết quả thi đánh giá năng lực (HSA) do Đại học Quốc gia Hà Nội tổ chức; và chứng chỉ đánh giá năng lực quốc tế SAT. Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông dự kiến tuyển sinh khoảng 8.000 sinh viên, duy trì 5 phương thức tuyển sinh, gồm: xét tuyển tài năng; xét tuyển dựa vào kết quả Chứng chỉ đánh giá năng lực quốc tế (SAT/ACT); xét tuyển dựa vào kết quả trong các kỳ thi đánh giá năng lực, đánh giá tư duy do Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia TP. Hồ Chí Minh, Đại học Bách khoa Hà Nội và Trường Đại học Sư phạm Hà Nội tổ chức; xét tuyển kết hợp giữa chứng chỉ tiếng Anh quốc tế (IELTS, TOEFL) với kết quả học tập ở bậc THPT; xét tuyển dựa vào kết quả thi tốt nghiệp THPT năm 2026.

Sự chuyển dịch sang các kỳ thi riêng và định vị lại vai trò của học bạ

Có thể thấy, một trong những phương thức nổi bật hiện nay là xét tuyển dựa trên kết quả các kỳ thi Đánh giá năng lực (HSA) và Đánh giá tư duy (TSA). Các kỳ thi chuẩn hóa này tập trung vào tư duy logic, khả năng phân tích dữ liệu, lập luận và giải quyết vấn đề. Vì vậy, điểm số các bài thi này có độ tin cậy và khả năng phân loại cao hơn so với học bạ. Những năm gần đây, một số đại học như Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Quốc gia Hà Nội, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Kinh tế Quốc dân… tăng mạnh chỉ tiêu dành cho các phương thức này. Song song với đó, các chứng chỉ quốc tế như SAT, ACT, IELTS cũng được đưa vào điều kiện xét tuyển. Những chứng chỉ này thể hiện năng lực ngoại ngữ, khả năng tư duy và tiếp cận theo chuẩn quốc tế của học sinh. Việc công nhận các chứng chỉ này góp phần nâng cao mặt bằng chất lượng, đồng thời khuyến khích học sinh chủ động hơn trong việc tích lũy kỹ năng, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục hướng đến hội nhập quốc tế.

Trong bối cảnh mới, học bạ được tái định vị lại vai trò, trở thành một trong những tiêu chí xét tuyển, không đứng độc lập thành phương thức xét tuyển. Ví dụ, thí sinh phải đạt học lực Giỏi trong 3 năm trung học phổ thông mới đủ điều kiện nộp hồ sơ xét tuyển kết hợp, nhưng việc trúng tuyển hay không lại phụ thuộc hoàn toàn vào điểm bài thi Đánh giá năng lực hoặc điểm thi tốt nghiệp/chứng chỉ ngoại ngữ.

Việc thu hẹp chỉ tiêu xét tuyển học bạ là một bước đi cần thiết của hệ thống giáo dục đại học công lập để nâng cao chất lượng cho môi trường học thuật. Một môi trường học thuật có tính phân hóa cao sẽ thúc đẩy nghiên cứu, sáng tạo và bồi dưỡng nhân lực chất lượng cao cho quốc gia. 

Thúy An, Hà Giang