Nâng cao năng lực cho đội ngũ giáo viên vùng dân tộc thiểu số

Từ cơ chế chính sách

Trong bối cảnh cả nước nỗ lực thu hẹp khoảng cách phát triển, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn 1 từ năm 2021 đến năm 2025 (Chương trình 1719) được xem là một nguồn lực to lớn. Dự án 5 Phát triển giáo dục đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực là một hợp phần then chốt. Để thực hiện hiệu quả mục tiêu nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, đòi hỏi phải tạo ra sự chuyển biến căn bản về chất lượng giáo dục tại vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Từ đây, nhiệm vụ kép được đặt ra cho ngành giáo dục. Đó là vừa bảo đảm công bằng tiếp cận giáo dục, vừa phải nâng cao chất lượng để đáp ứng yêu cầu của Chương trình Giáo dục phổ thông 2018.

Một giờ dạy học tại Trường THCS - Dân tộc nội trú A Lưới (Huế). Ảnh: GDTĐ

Nhận thức rõ thách thức này, Bộ GDĐT đã xác định việc bồi dưỡng đội ngũ là một trong những nhiệm vụ ưu tiên hàng đầu. Từ nguồn lực mạnh mẽ của Chương trình 1719, Bộ đã ban hành hàng loạt văn bản chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương xây dựng kế hoạch và triển khai công tác bồi dưỡng, tập huấn cán bộ quản lý giáo dục, đội ngũ giáo viên.

Nội dung bồi dưỡng không chỉ dừng lại ở kiến thức chuyên môn thuần túy. Điểm khác biệt lớn nhất của các đợt tập huấn lần này là tập trung sâu vào các kỹ năng đặc thù mà giáo viên miền núi đang thiếu nhất, đó là phương pháp dạy học tích cực trong bối cảnh lớp ghép, đa trình độ; kỹ năng dạy Tiếng Việt như ngôn ngữ thứ hai cho học sinh dân tộc thiểu số; ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy tại nơi điều kiện còn thiếu thốn, đặc biệt là năng lực thấu hiểu tâm lý, văn hóa bản địa để tổ chức các hoạt động giáo dục trải nghiệm phù hợp.

Theo Nguyên Thứ trưởng Bộ GDĐT Nguyễn Hữu Độ, đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý cơ sở giáo dục vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi phải là những người tiên phong trong đổi mới, sáng tạo, áp dụng phương pháp dạy học tích cực, phù hợp với đối tượng học sinh, góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng giáo dục và phát triển nguồn nhân lực cho vùng.

Thực tế cho thấy, Bộ GDĐT đã chủ trì biên soạn và thẩm định các bộ tài liệu bồi dưỡng chuẩn hóa, được thiết kế riêng cho đối tượng là đội ngũ cán bộ, giáo viên vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đồng thời, Bộ cũng tăng cường vai trò của các trường đại học sư phạm trọng điểm trong việc hỗ trợ các địa phương. Thay vì chỉ tập huấn một lần, các trường sư phạm được giao nhiệm vụ đồng hành cùng Sở GDĐT các địa phương trong công tác tư vấn, hỗ trợ chuyên môn thường xuyên cho các cán bộ quản lý giáo dục, đội ngũ giáo viên giảng dạy tại các trường phổ thông dân tộc nội trú, trường phổ thông dân tộc bán trú, các trường có đông học sinh là người dân tộc thiểu số…

Đặc biệt, tại các địa phương, việc thực hiện Chương trình 1719 nhanh chóng được cụ thể hóa trong giáo dục. Các tỉnh như Lào Cai, Tuyên Quang, Sơn La, Điện Biên, Lâm Đồng... đã chủ động xây dựng kế hoạch bồi dưỡng, tập huấn hàng năm. Đồng thời, lồng ghép nguồn lực của Chương trình 1719 với các chương trình khác như ETEP - Chương trình Phát triển các trường sư phạm để nâng cao năng lực đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phổ thông do Bộ GDĐT triển khai từ năm 2017 - 2022 với sự tài trợ của Ngân hàng Thế giới (Wold Bank). Qua đó, tạo ra sức mạnh tổng hợp, hỗ trợ thầy cô nâng cao năng lực giảng dạy tại các trường vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Linh hoạt, thực chất và hiệu quả

Gắn với việc giảng dạy tích hợp liên môn - một điểm mới trong Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018, được áp dụng từ năm học 2021 - 2022, hướng tới giúp học sinh giảm tải, phát triển khả năng tổng hợp, phát huy được năng lực của học sinh trong việc lĩnh hội và vận dụng kiến thức vào cuộc sống hằng ngày, để gỡ khó cho việc triển khai các môn tích hợp, nhiều trường học cũng đã quan tâm đến việc bồi dưỡng đội ngũ giáo viên.

Một lớp tập huấn cho giáo viên ở xã Thuận Hòa, Tuyên Quang. Nguồn: BTQ

Các trường vùng đồng bào dân tộc thiểu số đã xác định cụ thể lộ trình đào tạo, bồi dưỡng và tạo điều kiện cho giáo viên tự bồi dưỡng để có vốn tri thức rộng, khả năng vận dụng tổng hợp kiến thức các môn học liên quan. Một số trường cũng đã lựa chọn đội ngũ giáo viên cốt cán của cấp học, các môn học để tham gia bồi dưỡng theo chương trình của cấp Bộ, cấp Sở và triển khai hỗ trợ giáo viên đại trà tự bồi dưỡng tại địa phương. Cùng với đó, nhiều trường đã tổ chức cho giáo viên sinh hoạt chuyên môn tại trường hoặc theo cụm trường; chọn bài, tổ chức dạy thử rút kinh nghiệm; tổ chức xem băng hình để nắm rõ hơn về quy trình, cách thức tổ chức dạy học từng môn. Đồng thời, bồi dưỡng về phương pháp dạy học, nghiên cứu bài học, chuyên đề ứng dụng công nghệ thông tin để khai thác và sử dụng thành thạo học liệu điện tử. Việc tổ chức sinh hoạt chuyên môn theo hướng nghiên cứu bài học đảm bảo đủ các bước: Xây dựng bài học minh họa; tổ chức dạy học minh họa và dự giờ; phân tích bài học; vận dụng kết quả sinh hoạt chuyên môn vào bài học hằng ngày.

Tuy nhiên, trên thực tế, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi có đặc thù địa lý chia cắt, nhiều điểm trường lẻ, việc đi lại khó khăn nên công tác bồi dưỡng, tập huấn cho cán bộ quản lý giáo dục, giáo viên không đơn giản. Trước bài toán đó, ngành giáo dục đã triển khai nhiều mô hình bồi dưỡng linh hoạt. Bên cạnh các đợt tập huấn, bồi dưỡng vào dịp hè còn có các mô hình kết hợp trực tuyến và sinh hoạt chuyên môn liên trường.

Gắn với chủ trương chuyển đổi số, tận dụng sự đầu tư phát triển trang thiết bị ứng dụng công nghệ thông tin trong nhà trường từ nguồn lực Chương trình 1719, Bộ GDĐT, Sở GDĐT các tỉnh, thành phố đã mở các đợt tập huấn theo chương trình Giáo dục phổ thông mới. Các nền tảng ứng dụng trực tuyến như Zoom, Microsoft Teams… trở thành kênh kết nối các chuyên gia, cán bộ quản lý giáo dục và giáo viên… Nhờ vậy, giáo viên tại các điểm trường miền núi, vùng sâu vùng xa, vùng biên giới đều có cơ hội tham gia tập huấn, nâng cao trình độ...

Trong khi đó, sinh hoạt chuyên môn liên trường cũng là mô hình mang lại hiệu quả trong công tác bồi dưỡng cho giáo viên. Theo đó, các trường gần nhau sẽ tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên môn chung (trực tiếp hoặc trực tuyến) định kỳ mỗi tháng, tập trung vào một chủ đề, cùng phân tích, mổ xẻ, rút kinh nghiệm, phục vụ trực tiếp quá trình giảng dạy trên lớp. Cô Đỗ Thị Thu Hằng, giáo viên Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học Nậm Tăm, Lai Châu chia sẻ “Qua các buổi sinh hoạt chuyên môn liên trường, thầy cô được học hỏi, chia sẻ kinh nghiệm về phương pháp, cách thức tổ chức dạy học sao cho phù hợp với học sinh dân tộc thiểu số. Đặc biệt là những vướng mắc trong quá trình dạy lớp ghép, dạy tiếng Việt cho học sinh lớp 1 đã được tháo gỡ kịp thời”.

Cùng với đó, các mô hình bồi dưỡng thông qua đội ngũ giáo viên cốt cán, tự bồi dưỡng… cũng được hiện thực hóa. Qua đó, nâng cao năng lực cho đội ngũ cán bộ, giáo viên vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Đây là một tiền đề quan trọng để nâng cao chất lượng giáo dục, góp phần thực hiện thành công mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi mà Đảng và Nhà nước đã đề ra.

Cẩm Vân