Chuyển đổi số giáo dục vùng cao: nền tảng vững chắc từ Chương trình 1719

Để đội ngũ giáo viên thực sự làm chủ công nghệ

Những phòng tin học mới, những chiếc máy tính được trao tận tay học trò vùng cao không chỉ mang công nghệ về bản làng, mà còn mang theo hy vọng, khơi dậy khát vọng và trao cơ hội học tập bình đẳng trong kỷ nguyên số. Các chuyên gia cho rằng để thực hiện chuyển đổi số thành công ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, việc đầu tư hạ tầng, thiết bị là yếu tố tiên quyết. Không thể nói đến dạy học trực tuyến, đến ứng dụng công nghệ thông tin khi nhà trường không có máy tính, không có internet. Chương trình 1719 chính là “đòn bẩy” quan trọng để giải quyết bài toán này.

Học sinh Trường Phổ thông dân tộc bán trú THCS An Lão, Gia Lai được học tập trong môi trường khang trang, hiện đại. Ảnh: DĐ

Rõ ràng, hiệu quả tích cực mà Chương trình 1719 đã mang lại có thể thấy rõ. Theo thống kê, sau 5 năm triển khai thực hiện Tiểu Dự án 1, Dự án 5, Chương trình 1719, các địa phương trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đã hỗ trợ đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị đối với 1.032 trường phổ thông dân tộc nội trú, trường phổ thông dân tộc bán trú, trường phổ thông có học sinh ở bán trú. Lũy kế kinh phí tại các địa phương đã giao đến tháng 3 được 8.309,499 tỷ đồng; ước thực hiện đến 31/12 đạt 95,18% kinh phí giao.

“Trái ngọt” chính là chất lượng dạy và học được nâng lên rõ rệt. Học sinh dân tộc thiểu số có cơ hội tiếp cận bình đẳng với các nguồn học liệu phong phú, không còn bị giới hạn trong sách giáo khoa. Các em hào hứng hơn khi được tương tác trực tiếp, có thể tham gia các kỳ thi trực tuyến, các sân chơi trí tuệ, từ đó xóa dần mặc cảm, tự ti. Các giáo viên cũng được tập huấn, tự tin hơn trong việc thiết kế những bài giảng sinh động, hiệu quả… Tuy nhiên, đây mới chỉ là những thành quả bước đầu. Con đường chuyển đổi số giáo dục vùng cao vẫn còn nhiều thách thức.

Theo PGS.TS Trần Xuân Nhĩ, Phó Chủ tịch Thường trực Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo chỉ ra đầu tư mua sắm thiết bị chỉ là bước đi đầu tiên. Điều quan trọng hơn là phải có một chiến lược tổng thể và bền vững. Phải kết hợp đồng bộ giữa đầu tư hạ tầng viễn thông, đảm bảo nguồn điện, đào tạo lại đội ngũ giáo viên để họ thực sự làm chủ công nghệ và xây dựng cơ chế tài chính cho việc duy tu, bảo dưỡng thường xuyên...

Giai đoạn tới, cần có những điều chỉnh chiến lược gắn với đầu tư mạnh mẽ xây dựng cơ sở vật chất, kiến tạo một hệ sinh thái học tập số toàn diện. Bên cạnh nâng cấp trường học, trang bị máy tính, thiết bị công nghệ hiện đại cho nhà trường cũng cần tăng cường các giải pháp kết nối như trợ giá internet vệ tinh cho các vùng lõm sóng, xây dựng kho học liệu số… Với sự quyết tâm chính trị, sự chung tay của toàn xã hội và những chiến lược đúng đắn cho giai đoạn tiếp theo, hành trình thắp sáng tri thức nơi non cao của Chương trình 1719 sẽ gặt hái thêm nhiều thành công, góp phần hiện thực hóa khát vọng “không để ai bị bỏ lại phía sau”.

Những mong mỏi rút ngắn khoảng cách tiếp cận tri thức

Trong bối cảnh cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi số trong giáo dục đã trở thành yêu cầu bắt buộc để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và rút ngắn khoảng cách phát triển. Đối với vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi đây vừa là thách thức, vừa là cơ hội để bứt phá. Nhận thức sâu sắc điều đó, Đảng và Nhà nước đã dành sự quan tâm đặc biệt thông qua các chủ trương, chính sách cụ thể, mà trọng tâm là Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2025 (Chương trình 1719) được phê duyệt theo Quyết định số 1719/QĐ-TTg ngày 14/10/2021.

Chương trình 1719 là một chiến lược tổng thể với 10 dự án thành phần, thay thế cho các hỗ trợ nhỏ lẻ trước đây. Trong đó, Dự án 5: “Phát triển giáo dục đào tạo nâng cao chất lượng nguồn nhân lực” được xem là đòn bẩy cho sự thay đổi bền vững, với nguồn lực quan trọng được ưu tiên để đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị công nghệ, tạo nền tảng vững chắc cho việc dạy và học trong kỷ nguyên số. Trong đó, Tiểu dự án 1 Đổi mới hoạt động, củng cố phát triển các trường phổ thông dân tộc nội trú, trường phổ thông dân tộc bán trú, trường phổ thông có học sinh ở bán trú và xóa mù chữ cho người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số có nội dung “Đầu tư cơ sở vật chất phục vụ chuyển đổi số giáo dục phục vụ việc giảng dạy và học tập trực tuyến cho học sinh dân tộc thiểu số”. Từ đây, nguồn vốn từ Chương trình 1719 được các địa phương phân bổ một cách có trọng tâm, trọng điểm, ưu tiên cho việc xây dựng hạ tầng số tại các trường phổ thông dân tộc nội trú, trường phổ thông dân tộc bán trú và các trường có đông học sinh dân tộc thiểu số.

Câu chuyện tại các xã An Hòa, An Lão, An Vinh và xã An Toàn (thuộc huyện An Lão cũ), thuộc những địa bàn vùng cao của tỉnh Gia Lai là minh chứng sống động. Tại Trường Phổ thông Dân tộc nội trú THCS&THPT An Lão, không khí của một lớp học hiện đại thật rõ nét với những bộ máy vi tính mới, tivi thông minh và bảng trượt được trang bị đồng bộ. Thầy Thái Văn Xong, Hiệu trưởng nhà trường cho biết giai đoạn 2023 - 2025, trường được đầu tư hơn 10 tỷ đồng từ Tiểu dự án 1 của Dự án 5. Nguồn vốn này không chỉ dùng để xây mới khu phòng học, nhà thi đấu, ký túc xá mà còn trang bị 40 máy tính, 27 ti vi, 20 bảng trượt... Tất cả đều đạt chuẩn, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục một cách thực chất. Tương tự, Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS An Lão cũng tận dụng nguồn lực này và xây dựng được dãy nhà 2 tầng gồm 4 phòng học bộ môn, trong đó có phòng tin học, khắc phục tình trạng thiếu phòng học lâu nay.

Học sinh Trường Phổ thông dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Trung Chải, xã Pa Tần, Lai Châu trong giờ học môn Tin học. Nguồn GDTĐ

Luồng sinh khí mới này cũng lan tỏa ở nhiều trường học thuộc các tỉnh miền núi khác. Ghi nhận tại tại Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Thung Nai, xã Thung Nai, Phú Thọ, nhà trường hiện có hai phòng Tin học (1 phòng cấp Tiểu học, 1 phòng cấp THCS) để học sinh thực hành các kỹ năng bộ môn này. Các thầy cô dạy hằng ngày đều được sử dụng hệ thống TV cỡ lớn rộng chừng 50inch trở lên được lắp đặt ở các lớp. Hay Trường Phổ thông Dân tộc bán trú Tiểu học và THCS Trung Chải, xã Pa Tần, Lai Châu, Hiệu trưởng Nguyễn Văn Minh cho hay Trường hiện có phòng Tin học với 21 máy tính kết nối mạng internet và một phòng học thông minh môn Tiếng Anh phục vụ nhu cầu học tập của học sinh. “Nhờ sự quan tâm, đầu tư từ Nhà nước cũng như các nhà hảo tâm, hệ thống cơ sở vật chất, hạ tầng về công nghệ thông tin của trường bước đầu đáp ứng được yêu cầu chuyên môn cũng như giảm nghèo về thông tin”, thầy Nguyễn Văn Minh nói.

Còn với Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Lâm Đồng, năm học 2025 - 2026, trường được đầu tư gần 5 tỷ đồng để trang bị hàng loạt thiết bị hiện đại như máy tính để bàn, máy tính xách tay, Smart Tivi 4K kích thước lên tới 98 inch, màn hình LED P5 ngoài trời và hệ thống âm thanh, máy quay phim chuyên nghiệp. Phó Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú tỉnh Lâm Đồng Huỳnh Minh Hải cho biết đây là những công cụ hỗ trợ đắc lực để thầy, cô đổi mới phương pháp giảng dạy, mang đến những bài học trực quan, sinh động, đồng thời giúp học sinh tiếp cận kiến thức dễ dàng, hứng thú hơn qua hình ảnh, video chất lượng cao.

Anh Thư