Cơ chế tuyển dụng giáo viên và bài toán nhân lực ngành Giáo dục

Thẩm quyền tuyển dụng nhân lực cho ngành giáo dục

Một nghịch lý lớn của ngành giáo dục hiện nay là tình trạng thiếu - thừa giáo viên cục bộ, nhiều địa phương thiếu hàng nghìn giáo viên mầm non, tiểu học, trong khi một số nơi lại thừa giáo viên ở một số môn hoặc cấp học khác. Sự mất cân đối này bắt nguồn từ biến động dân số, sáp nhập trường lớp, tuyển dụng chậm và cơ chế chưa cụ thể, khiến các cơ sở giáo dục thiếu chủ động. Hệ quả là nhà trường chịu áp lực lớn trong bảo đảm đội ngũ cho dạy học tích hợp, môn mới, đồng thời vẫn phải tinh giản biên chế.

Nghị định 115/2020/NĐ-CP tạo nền tảng chung cho tuyển dụng và quản lý viên chức, trong đó có đội ngũ nhà giáo. Công văn 4798/BGDĐT-NGCBQLGD (2025) tiếp tục hướng dẫn tuyển dụng giáo viên năm học 2025-2026 theo hướng bảo đảm quyền lợi và tránh gián đoạn chất lượng dạy học. Nghị định 142/2025/NĐ-CP phân định rõ thẩm quyền giữa hai cấp chính quyền địa phương trong quản lý giáo dục, góp phần tháo gỡ sự chồng chéo lâu nay. 

Thông tư số 15/2025/TT-BGDĐT cũng có hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Sở Giáo dục và Đào tạo thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và Phòng Văn hóa - Xã hội thuộc Ủy ban nhân dân xã, phường, đặc khu thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo. Tuy nhiên, thực tiễn triển khai cho thấy nhiều thách thức. Tại một số địa phương, việc phân quyền sâu xuống cấp xã khiến dư luận lo ngại về tính khách quan. Một số đại biểu Quốc hội bày tỏ quan ngại khi “chủ tịch xã được trao quyền tuyển dụng giáo viên” (cụ thể chủ tịch ủy ban nhân dân cấp xã thẩm quyền điều động, thuyên chuyển, biệt phái, bố trí và phân công nhân sự tại các cơ sở giáo dục công lập do địa phương quản lý) vì có thể dẫn đến rủi ro về chuyên môn và phát sinh tiêu cực nếu thiếu cơ chế giám sát chặt chẽ. 

Trong kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV cũng nhấn mạnh yêu cầu “tuyển dụng - điều động - bố trí giáo viên phải tập trung, minh bạch, đảm bảo cạnh tranh công bằng”. Như vậy, bài toán nhân lực của ngành Giáo dục một lần nữa lại được đưa ra thảo luận, thay đổi để phù hợp với yêu cầu thực tiễn.

Đổi mới tuyển dụng giáo viên: Minh bạch - cạnh tranh - hiệu quả

Tại Việt Nam, Luật Nhà giáo 2025 (hiệu lực từ 1/1/2026) lần đầu tiên thiết lập khung pháp lý toàn diện cho tuyển dụng, sử dụng và đánh giá nhà giáo, tạo cơ sở để quản lý đội ngũ một cách thống nhất và chuyên nghiệp hơn. Vừa qua, Bộ GDĐT đã công bố dự thảo Thông tư về thẩm quyền tuyển dụng nhà giáo, dự kiến có hiệu lực từ 1/1/2026. Theo dự thảo, quy trình tuyển dụng giáo viên sẽ có nhiều điểm mới, mở đường cho việc xây dựng cơ chế tuyển dụng linh hoạt hơn, hướng đến tăng quyền chủ động cho cơ sở giáo dục, gắn trách nhiệm hiệu trưởng với chất lượng đội ngũ.

Trước đây, việc tuyển dụng giáo viên thuộc thẩm quyền của Bộ Nội vụ và Ủy ban nhân dân cấp huyện/tỉnh, ngành giáo dục chỉ có chức năng tham mưu. Điều này dẫn đến một số bất cập nhất định trong công tác quản lý, phát triển đội ngũ giáo viên

Thẩm quyền tuyển dụng nhà giáo được quy định tại Khoản 2, Điều 14, Luật Nhà giáo 2025 

Thẩm quyền tuyển dụng nhà giáo được quy định tại Chương II, dự thảo Thông tư về thẩm quyền tuyển dụng nhà giáo

Tại các phiên họp Quốc hội, nhiều ý kiến cho rằng tuyển dụng giáo viên phải công khai, dựa trên nhu cầu thực tế của từng trường để thu hút nhân lực trẻ, bổ sung giáo viên cho các môn học mới và tăng trách nhiệm giải trình. Đại biểu đề nghị tạo một “sân chơi cạnh tranh thật sự”, trong đó hiệu trưởng được trao quyền phỏng vấn và lựa chọn giáo viên phù hợp, giúp quy trình minh bạch hơn và giảm phụ thuộc vào thi trắc nghiệm.

Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV cũng đưa ra các định hướng: rút ngắn quy trình nhưng không hạ chuẩn; phân cấp gắn với giám sát độc lập; tránh dồn quyền cho cấp xã; hoàn thiện cơ chế điều động, thuyên chuyển để cân bằng cung - cầu. Chính sách tuyển dụng mới cần đi kèm cải thiện tiền lương và phụ cấp để thu hút người giỏi. Những quan điểm này thể hiện sự đồng thuận về yêu cầu cải cách: tuyển dụng phải cạnh tranh, công bằng và gắn với chất lượng thực chất. Tuyển dụng giáo viên chỉ hiệu quả khi gắn với tự chủ, cạnh tranh công khai và trách nhiệm giải trình, thay vì chạy theo chỉ tiêu biên chế.

Khi các chính sách mới về thẩm quyền tuyển dụng có hiệu lực, kỳ vọng lớn nhất là hình thành thị trường lao động giáo viên thực chất, lấy năng lực làm trọng tâm. Quy trình tuyển dụng sẽ nhanh hơn, giảm tình trạng “chậm tuyển - thiếu người dạy”, đồng thời giúp trường chủ động cơ cấu môn học và lựa chọn nhân sự phù hợp. Cơ chế mới cũng góp phần khắc phục thừa - thiếu cục bộ, tăng minh bạch và hạn chế tiêu cực. Quan trọng hơn, đổi mới tuyển dụng sẽ tạo cạnh tranh lành mạnh, thu hút nhân lực chất lượng cao và thúc đẩy quản trị nhà trường hiện đại, gắn trách nhiệm lãnh đạo với chất lượng đội ngũ.

Bảo Ngọc, Hà Giang

Tài liệu tham khảo

Bộ GDĐT (2025). Dự thảo Thông tư về thẩm quyền tuyển dụng nhà giáo

https://moet.gov.vn/van-ban/vbdt/Pages/chi-tiet-van-ban.aspx%3FItemID=1740  

Quốc hội (2025). Luật Nhà giáo 2025

https://vanban.chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=214559&classid=1&typegroupid=3 

Chính phủ (2020). Nghị định 115/2020/NĐ-CP Quy định về tuyển dụng, sử dụng và quản lý viên chức

https://vanban.chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=201085 

Bộ GDĐT (2025). Công văn 4798/BGDĐT-NGCBQLGD giải quyết một số khó khăn, vướng mắc của địa phương trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo khi thực hiện chính quyền địa phương hai cấp

https://thuvienphapluat.vn/cong-van/Bo-may-hanh-chinh/Cong-van-4798-BGDDT-NGCBQLGD-2025-giai-quyet-kho-khan-linh-vuc-giao-duc-chinh-quyen-hai-cap-669413.aspx

Chính phủ (2025). Nghị định số 142/2025/NĐ-CP Quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Giáo dục và Đào tạo

https://vanban.chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=213931

Bộ GDĐT (2025). Thông tư số 15/2025/TT-BGDĐT Hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Sở Giáo dục và Đào tạo thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và Phòng Văn hóa - Xã hội thuộc Ủy ban nhân dân xã, phường, đặc khu thuộc tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương trong lĩnh vực giáo dục và đào tạo

https://chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=214783