Nâng cao chất lượng giáo dục sau sáp nhập, sắp xếp cơ sở giáo dục phổ thông công lập

Hoạt động học tập của cô và trò Trường THCS Nguyễn Trãi (Việt Hưng, Quảng Ninh) sau khi sáp nhập Trường Trung học cơ sở Lý Tự Trọng và Trường Trung học cơ sở Nguyễn Trãi diễn ra ổn định khi không làm thay đổi địa điểm học, lớp học hay giáo viên giảng dạy (Ảnh: Trường THCS Nguyễn Trãi)

Tinh giản bộ máy trong ngành giáo dục

Nghị quyết số 18-NQ/TW (2017) về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả đã đề cập đến việc xây dựng bộ máy tinh gọn, hiệu lực hiệu quả, giảm đầu mối, giảm cấp trung gian, giảm số lượng lãnh đạo. Trong Nghị định số 142/2025/NĐ-CP phân định rõ thẩm quyền quản lý giữa chính quyền hai cấp, tạo hành lang pháp lý cho việc quyết định sáp nhập, điều chỉnh phân tuyến và tổ chức lại cơ sở giáo dục theo nhu cầu thực tiễn địa phương. Nghị quyết số 71-NQ/TW (2025) về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo có nhấn mạnh tới việc tạo đột phá trong nguồn lực, động lực và không gian mới cho phát triển giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lượng.

Để cụ thể hóa tinh thần của Nghị quyết số 71-NQ/TW (2025) và Nghị định 142/2025/NĐ-CP, vào tháng 10/2025 Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đã ban hành Công văn 6165/BGDĐT-GDPT (2025) hướng dẫn cụ thể các tiêu chí sáp nhập: sĩ số tối thiểu - tối đa, điều kiện cơ sở vật chất, phương án tổ chức bán trú - nội trú, phương án đi lại và bảo đảm quyền tiếp cận giáo dục của học sinh và Công văn 6365/BGDĐT-TCCB (2025) yêu cầu bảo đảm quyền lợi việc làm cho đội ngũ giáo viên, tránh xáo trộn lớn khi điều chuyển về trường mới. 

Từ nền tảng chính sách đã được ban hành, có thể thấy việc sáp nhập trường học là một bài toán phức hợp, tác động đến nhiều cấp bậc của hệ thống giáo dục. Khi quy mô phòng học thay đổi và sĩ số lớp được điều chỉnh, hàng loạt vấn đề về chất lượng dạy học, đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất, an toàn trường học,… sẽ phát sinh theo. Những yếu tố này cho thấy yêu cầu cốt lõi của quá trình sáp nhập tinh gọn bộ máy gắn liền với nâng cao chất lượng giáo dục, thay vì dừng lại ở mục tiêu sắp xếp cơ học.

Đặt lợi ích của học sinh lên hàng đầu

Thực tế triển khai tại một số địa phương cho thấy việc sáp nhập trường học, nếu được chuẩn bị kỹ lưỡng, có thể trở thành động lực cải thiện chất lượng giáo dục. Tại Quảng Ninh, việc tái cơ cấu hệ thống giáo dục công lập được triển khai từ năm 2025 nhằm khắc phục tình trạng trường nhỏ lẻ và phù hợp với mô hình chính quyền hai cấp. Tỉnh hướng tới số trường do cấp xã quản lý nhưng vẫn bảo đảm ổn định giảng dạy và không phát sinh chi phí cho học sinh. Sau sáp nhập, sắp xếp các cơ sở giáo dục được đầu tư tập trung về cơ sở vật chất, trang thiết bị, khu vui chơi, thư viện, ứng dụng công nghệ thông tin, tạo môi trường học tập hiện đại, thân thiện và an toàn. Song song với tinh gọn bộ máy, tỉnh đầu tư gần 6000 máy tính, ứng dụng AI, hiện đại hóa quản trị và duy trì khoảng 500 tỷ đồng mỗi năm để hỗ trợ học phí, ăn trưa, đi lại.  

Hoạt động học tập của cô và trò Trường Mầm non Mông Dương (Cẩm Phả, Quảng Ninh) vẫn diễn ra ổn định sau khi sáp nhập Trường Mầm non Dương Huy và Trường Mầm non Mông Dương (Ảnh: Trường Mầm non Mông Dương)

Tại Sơn La, sáp nhập trường học giúp tinh gọn bộ máy, giảm hàng trăm đầu mối quản lý và tiết kiệm ngân sách. Các trường sau sáp nhập có quy mô lớn hơn, nhiều nơi theo mô hình liên cấp, tạo điều kiện nâng cao chất lượng dạy - học và sắp xếp lại đội ngũ. Việc gom điểm trường cũng hình thành các tổ chuyên môn mạnh hơn, chất lượng học sinh được cải thiện; nhiều giáo viên trẻ tình nguyện luân chuyển để bảo đảm đủ môn học. 

Dù quá trình sáp nhập trường phổ thông nhận được sự đồng thuận cao, nhiều địa phương vẫn gặp khó khăn như thiếu phòng chức năng, nhà công vụ, dịch vụ bán trú và sĩ số lớp tăng, dẫn đến quá tải và giảm khả năng hỗ trợ cá nhân hóa. Bên cạnh đó, việc bố trí giáo viên liên cấp, giáo viên môn tích hợp còn bất cập do hạn chế trong bồi dưỡng chuyên môn. Thực tế cho thấy hiệu quả chỉ bền vững khi sáp nhập đi đôi với đầu tư hạ tầng và chính sách giữ chân đội ngũ. 

Để giảm rủi ro sau sáp nhập, ngành giáo dục cần quy hoạch mạng lưới trường học dựa trên chất lượng đội ngũ, cơ sở vật chất và kết quả học tập, không chỉ dựa vào số lượng. Nhân lực phải được bố trí theo lộ trình, có phụ cấp vùng và bồi dưỡng dạy liên cấp để tránh quá tải. Các chỉ số như sĩ số/lớp, tỉ lệ chuyên cần, chất lượng bán trú và mức độ hài lòng của phụ huynh cần được giám sát, công khai để tăng trách nhiệm giải trình. 

Đáng chú ý, Bộ GDĐT mới đây ban hành Công văn 131-CV/ĐU (2025) gửi Thường trực Tỉnh ủy các địa phương, nêu rõ quan điểm giữ nguyên mạng lưới trường hiện có ở tất cả các cấp học, từ mầm non, phổ thông đến giáo dục thường xuyên. Việc sáp nhập chỉ tiến hành khi thật sự cần thiết và phải bảo đảm thuận lợi cho người dân, học sinh. Đây được xem là thông điệp quan trọng, nhằm ngăn chặn tình trạng sắp xếp trường lớp mang tính áp đặt, hành chính hóa, đồng thời định hướng các địa phương triển khai chính sách trên cơ sở nhu cầu thực tiễn.

Về bản chất, sáp nhập không chỉ là gộp cơ sở mà là thay đổi tư duy quản trị, đặt chất lượng học sinh làm trọng tâm và củng cố đội ngũ, điều kiện học tập, nhằm xây dựng hệ thống giáo dục công lập tinh gọn và nhân văn. Trong bối cảnh đổi mới chương trình, tái cấu trúc trường học cần hướng đến mô hình hiện đại, hiệu quả và công bằng, bảo đảm mọi học sinh đều được tiếp cận giáo dục chất lượng.

Bảo Ngọc, Hà Giang

Tài liệu tham khảo

Ban Chấp hành TW (2017). Nghị quyết số 18-NQ/TW Hội nghị lần thứ sáu Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả

https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/he-thong-van-ban/van-ban-cua-dang/nghi-quyet-so-18-nqtw-ngay-25102017-hoi-nghi-lan-thu-sau-ban-chap-hanh-trung-uong-dang-khoa-xii-mot-so-van-de-ve-tiep-3623

Chính phủ (2025). Nghị định số 142/2025/NĐ-CP Quy định về phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương hai cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Giáo dục và Đào tạo

https://vanban.chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=213931

Bộ Chính trị (2025), Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

https://tulieuvankien.dangcongsan.vn/he-thong-van-ban/van-ban-cua-dang/nghi-quyet-so-71-nqtw-ngay-2282025-cua-bo-chinh-tri-ve-dot-pha-phat-trien-giao-duc-va-dao-tao-11771

Bộ GDĐT (2025). Công văn 6165/BGDĐT-GDPT hướng dẫn việc sắp xếp, tổ chức lại mạng lưới cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông và giáo dục thường xuyên phù hợp với chính quyền địa phương 2 cấp. 

https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/cong-van-6165-bgddt-gdpt-huong-dan-sap-xep-to-chuc-lai-mang-luoi-cac-truong-mam-non-pho-thong-co-so-giao-duc-thuong-xuyen-119251004190418124.htm

Bộ GDĐT (2025). Công văn 6365/BGDĐT-TCCB sắp xếp đơn vị sự nghiệp công lập

https://thuvienphapluat.vn/cong-van/Giao-duc/Cong-van-6365-BGDDT-TCCB-2025-sap-xep-don-vi-su-nghiep-cong-lap-677278.aspx

Đảng ủy Bộ GDĐT (2025). Công văn 131-CV/ĐU (2025) công tác sắp xếp, tổ chức các cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông, giáo dục thường xuyên

https://luatvietnam.vn/giao-duc/cong-van-131-cv-du-2025-sap-xep-to-chuc-co-so-giao-duc-mam-non-pho-thong-418734-d6.html