Tạo nền tảng vững chắc cho giáo dục thường xuyên từ việc chuẩn hoá đội ngũ giáo viên

Tiết học của cô trò Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - GDTX Thạch Thất (Hà Nội)

Trong bối cảnh Việt Nam đang đẩy mạnh phát triển giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên để đáp ứng nhu cầu nguồn nhân lực chất lượng cao, việc chuẩn hóa chất lượng đội ngũ giáo viên đóng vai trò then chốt. Tuy nhiên, hiện nay nhiều cơ sở GDTX vẫn hoạt động với mô hình chưa đồng bộ, từ nghiệp vụ sư phạm, kỹ năng nghề, đến cơ chế lương, bổ nhiệm. Với dự thảo Thông tư mới, Bộ GDĐT hướng tới xây dựng một khung chuẩn nghề nghiệp rõ ràng, minh bạch, theo đó giáo viên GDTX sẽ được đánh giá, tuyển dụng, bổ nhiệm và đãi ngộ dựa trên tiêu chí nghề nghiệp cụ thể.

Những điểm chính trong dự thảo chuẩn nghề nghiệp giáo viên GDTX

Dự thảo Thông tư gồm 3 chương, 9 điều, quy định rõ đối tượng áp dụng, nhiệm vụ, chuẩn đạo đức, chuẩn nghề nghiệp tùy theo chức danh nhà giáo và trách nhiệm quản lý của các bên liên quan.

Một trong những nội dung quan trọng là quy định về phân hạng chức danh nghề nghiệp, phù hợp với vị trí việc làm. Theo đó, giáo viên tại cơ sở GDTX được xếp theo ba chức danh: giáo viên GDTX, giáo viên GDTX chính và giáo viên GDTX cao cấp. Nhiệm vụ của giáo viên được xác định tương ứng với vị trí việc làm; giáo viên ở chức danh cao hơn phải thực hiện đầy đủ nhiệm vụ của bậc thấp hơn và đảm nhiệm thêm những nhiệm vụ phức tạp, đòi hỏi năng lực cao hơn. Quy định này tạo cơ sở pháp lý cho việc phân công nhiệm vụ, đánh giá năng lực, xét tuyển, bổ nhiệm và xếp lương, đảm bảo sự minh bạch và công bằng trong quản lý nhân sự.

Dự thảo cũng xác định rõ ba tiêu chí chuẩn nghề nghiệp gồm đạo đức nghề nghiệp, trình độ - bồi dưỡng và năng lực chuyên môn. Về đạo đức nghề nghiệp, giáo viên phải giữ vững phẩm chất, uy tín và danh dự nhà giáo; thực hiện ứng xử chuẩn mực, tôn trọng người học, tuân thủ quy tắc ứng xử và bảo vệ liêm chính học thuật. Về trình độ đào tạo, giáo viên dạy văn hóa phải có bằng cử nhân đúng chuyên ngành cùng chứng chỉ nghiệp vụ sư phạm; giáo viên dạy nghề sơ cấp phải đáp ứng chuẩn theo quy định pháp luật về giáo dục nghề nghiệp và hoàn thành chương trình bồi dưỡng chuẩn nghề nghiệp GDTX. Về năng lực chuyên môn, giáo viên phải nắm vững kiến thức chuyên ngành hoặc thao tác nghề nghiệp, hiểu rõ mục tiêu chương trình, có kỹ năng sư phạm phù hợp, với giáo viên dạy nghề, phải thành thạo kỹ năng nghề thực tế.

Việc ban hành chuẩn nghề nghiệp còn tạo nền tảng để thực hiện hiệu quả công tác quản lý, tuyển dụng, đãi ngộ và phát triển nghề nghiệp. Các tiêu chuẩn rõ ràng sẽ là căn cứ trong tuyển dụng và bổ nhiệm theo chức danh, giúp loại bỏ tình trạng cào bằng; đồng thời là cơ sở để xếp lương, phụ cấp và khen thưởng theo vị trí việc làm, năng lực và hiệu quả công việc. Chuẩn nghề nghiệp cũng giúp các cơ sở GDTX đánh giá, phân loại chất lượng giáo viên, từ đó định hướng công tác bồi dưỡng và phát triển nghề nghiệp, thúc đẩy giáo viên không ngừng học tập và nâng cao trình độ chuyên môn, đặc biệt trong bối cảnh giáo dục nghề nghiệp đòi hỏi cao về kỹ năng thực hành. Nếu áp dụng hiệu quả, chuẩn nghề nghiệp sẽ góp phần hình thành đội ngũ "giáo viên nghề chuẩn" - yếu tố quan trọng nâng cao uy tín các cơ sở GDTX và thu hút nhân lực chất lượng.

Bối cảnh và lý do cấp thiết đối với việc nâng chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục thường xuyên

Giáo dục nghề nghiệp và GDTX có tính chất đặc thù so với giáo dục phổ thông. Người học ở các cơ sở này thường đa dạng về độ tuổi, trình độ và nhu cầu, do đó giáo viên không chỉ cần kiến thức sư phạm mà còn phải có kỹ năng nghề, hiểu tâm lý người học, linh hoạt trong quản lý lớp học và có khả năng hướng dẫn thực hành nghề nghiệp. Trong bối cảnh chuyển đổi số, thay đổi ngành nghề và nhu cầu học tập liên tục tăng, yêu cầu này càng trở nên cần thiết.

Thực tế những năm qua cho thấy nhiều cơ sở GDTX còn thiếu giáo viên đạt chuẩn, đặc biệt là giáo viên có chuyên môn nghề hoặc nghiệp vụ sư phạm đồng bộ. Một số nơi tổ chức dạy học còn lỏng lẻo, chương trình thiếu thống nhất, dẫn đến chất lượng đào tạo không đồng đều. Nếu không có khung chuẩn nghề nghiệp cụ thể, việc quản lý và nâng cao chất lượng giáo viên sẽ gặp nhiều khó khăn, kéo theo nguy cơ suy giảm chất lượng đào tạo và cấp chứng chỉ nghề. Do đó, chuẩn nghề nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc minh bạch yêu cầu đối với giáo viên, tạo động lực để rèn luyện và nâng cao năng lực.

Song song với đó, việc nâng chuẩn còn có tác động lớn trong thu hút nhân lực chất lượng vào ngành. Khi giáo viên GDTX được hưởng cơ chế xếp lương, bổ nhiệm và đánh giá minh bạch theo năng lực, xã hội sẽ nhìn nhận đúng hơn về vai trò của họ. Điều này giúp nâng vị thế của nghề giáo, đặc biệt là giáo viên dạy nghề, đồng thời tạo sức hút đối với những người có tay nghề và chuyên môn cao vốn đang rất cần trong bối cảnh phát triển mạnh mẽ giáo dục nghề nghiệp.

Nâng chuẩn giáo viên để nâng cao chất lượng cơ sở giáo dục nghề nghiệp

Trong bối cảnh Việt Nam thúc đẩy phát triển giáo dục nghề nghiệp để phục vụ công nghiệp hóa - hiện đại hóa, việc nâng chuẩn giáo viên đóng vai trò then chốt. Chuẩn nghề nghiệp giáo viên GDTX nếu được triển khai hiệu quả sẽ giúp đánh giá và tuyển dụng giáo viên dựa trên năng lực thực tế, tạo nền tảng cho việc xây dựng đội ngũ giáo viên dạy nghề chuyên nghiệp. Khi giáo viên được chuẩn hóa cả về kiến thức, kỹ năng và đạo đức, chất lượng đào tạo của các cơ sở GDTX sẽ được nâng cao rõ rệt, từ đó tạo dựng niềm tin của người học và doanh nghiệp. Đây cũng là động lực quan trọng trong việc thu hút nhân lực trẻ, có tay nghề và tâm huyết tham gia lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp.

Đề xuất chuẩn nghề nghiệp giáo viên GDTX của Bộ GDĐT thể hiện quyết tâm chuẩn hóa đội ngũ nhà giáo trong lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp - một lĩnh vực có vai trò ngày càng lớn trong phát triển nguồn nhân lực quốc gia. Tuy nhiên, để chuẩn nghề nghiệp thực sự đi vào thực tiễn, cần có sự phối hợp đồng bộ từ nhiều phía. Các địa phương phải chú trọng đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị thực hành và xây dựng môi trường đào tạo nghề thực chất. Các doanh nghiệp cần tăng cường hợp tác để hỗ trợ giáo viên và học viên thực hành trong môi trường đúng với yêu cầu nghề nghiệp. Chính sách tiền lương và đãi ngộ đối với giáo viên dạy nghề cũng cần được hoàn thiện, vì đây là nhóm nhà giáo phải đảm nhiệm những nhiệm vụ phức tạp, đòi hỏi trình độ kỹ thuật và kỹ năng thực hành cao.

Một đội ngũ giáo viên chuẩn hóa, giỏi nghề và tâm huyết sẽ góp phần thay đổi nhận thức xã hội về giáo dục nghề nghiệp, xem đây là con đường học tập nghề nghiệp nghiêm túc, mang lại giá trị và cơ hội việc làm bền vững.

Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Dự thảo Thông tư Quy định chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục thường xuyên. https://moet.gov.vn/van-ban/gop-y-du-thao-van-ban-qppl/du-thao-thong-tu-quy-dinh-chuan-nghe-nghiep-giao-vien-co-so-giao-duc-thuong-xuyen.html?categoryId=101914858#file11