Đưa công tác tư vấn học đường đến từng trường học

Chủ động xây dựng kế hoạch và đào tạo đội ngũ thực hiện

Động thái rõ nét nhất trong giai đoạn đầu triển khai là sự vào cuộc quyết liệt của các cơ quan quản lý nhà nước. Hầu hết các Sở Giáo dục và đào tạo (GDĐT) đã nhanh chóng ban hành kế hoạch triển khai cấp tỉnh, kèm theo các văn bản hướng dẫn chi tiết, phù hợp với đặc thù địa phương. Công việc ưu tiên hàng đầu là rà soát, thống kê lại thực trạng nhân lực đang phụ trách công tác tư vấn, hỗ trợ tâm lý học sinh. Đây là bước đi nền tảng để nắm rõ thực trạng về nhân sự, từ đó xây dựng lộ trình đào tạo, bồi dưỡng hoặc đề xuất phương án tuyển dụng mới.

Ảnh minh hoạ

Tại cấp cơ sở, nhiều trường học, từ mầm non đến phổ thông và đại học, đã bắt đầu kiện toàn hoặc thành lập mới Tổ Tư vấn học đường. Thay đổi dễ nhận thấy nhất chính là sự đầu tư về cơ sở vật chất. Nhiều trường, dù còn khó khăn, đã cố gắng bố trí các phòng tư vấn riêng, đảm bảo không gian kín đáo, thân thiện và tạo cảm giác an toàn. Nguyên tắc "bảo mật" được xem là yếu tố quan trọng để học sinh tin tưởng tìm đến. Song song đó, các đường dây tiếp nhận thông tin (hotline), email, hoặc các hộp thư góp ý ẩn danh cũng được thiết lập, tạo thêm nhiều kênh giao tiếp linh hoạt cho học sinh khi gặp phải các vấn đề khó khăn.

Nhân sự là một trong những yếu tố quan trọng. Nhận thức rõ điều này, các chương trình bồi dưỡng nghiệp vụ đang được đẩy mạnh. Giáo viên, đặc biệt là đội ngũ cán bộ chủ chốt và giáo viên kiêm nhiệm, đang được tập huấn chuyên sâu về các kỹ năng tâm lý học đường cơ bản, kỹ năng nhận diện dấu hiệu khủng hoảng tâm lý và các nguyên tắc của công tác xã hội. Đặc biệt, việc tập huấn "Quy trình hỗ trợ" theo mẫu chuẩn của Bộ GDĐT giúp chuẩn hóa cách thức can thiệp, đảm bảo mọi học sinh khi gặp vấn đề đều được hỗ trợ theo các bước khoa học, bài bản.

Tại các thành phố lớn như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, và Đà Nẵng, công tác này đang được triển khai ở mức độ sâu hơn. Các địa phương này đang tiên phong trong việc xây dựng mạng lưới kết nối. Các trường không chỉ dựa vào nguồn lực nội tại mà còn chủ động ký kết hợp tác với các chuyên gia tâm lý đầu ngành, các bệnh viện, trung tâm tư vấn chuyên nghiệp, và đặc biệt là các khoa Tâm lý, Công tác xã hội của các trường đại học. Sự phối hợp này tạo ra một "hệ sinh thái" hỗ trợ đa tầng, đảm bảo các trường hợp phức tạp, vượt quá khả năng của nhà trường, sẽ được hỗ trợ kịp thời đến các cơ sở chuyên môn sâu.

Hướng đến mô hình hỗ trợ toàn diện, lấy học sinh làm trung tâm

Tinh thần cốt lõi của Thông tư 18 là chuyển đổi mô hình, từ bị động sang chủ động, từ đơn lẻ sang hệ thống, và luôn lấy học sinh làm trung tâm. Theo đó, nhiều trường đã lên kế hoạch thực hiện các đợt khảo sát sàng lọc, đánh giá nhu cầu tâm lý chung của học sinh vào đầu mỗi năm học. Dựa trên kết quả này, Tổ Tư vấn sẽ xây dựng kế hoạch can thiệp, hỗ trợ cho các cá nhân hoặc nhóm có nguy cơ. Quá trình hỗ trợ được theo dõi liên tục và được ghi chép, báo cáo định kỳ, giúp ban giám hiệu nắm bắt được bức tranh tổng thể về sức khỏe tinh thần của toàn trường.

Để hiện thực hóa mục tiêu "phòng ngừa sớm", các trường học không còn chỉ dựa vào một phòng tư vấn duy nhất. Thay vào đó, họ kết hợp linh hoạt nhiều hình thức truyền thông, tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề về các chủ đề "nóng" (như quản lý căng thẳng, an toàn mạng, phòng chống bạo lực học đường), và khuyến khích các câu lạc bộ kỹ năng sống. Nhiều trường còn phát triển các góc tư vấn trực tuyến trên website hoặc nền tảng mạng xã hội, cho phép học sinh đặt câu hỏi ẩn danh, giúp các em gỡ rối các vấn đề "khó nói" một cách an toàn, từ đó ngăn chặn các rủi ro tâm lý từ sớm.

Mặc dù được triển khai trên tinh thần tích cực, trên thực tế vẫn vấp phải nhiều thách thức. Trở ngại lớn nhất chính là thiếu nhân sự chuyên trách. Hầu hết các trường, đặc biệt ở các trường vùng khó, miền núi, vẫn phải dựa vào đội ngũ giáo viên kiêm nhiệm - vốn đã quá tải với công tác chuyên môn. Thách thức thứ hai là kinh phí hạn chế. Việc bố trí một phòng tư vấn đạt chuẩn, tổ chức các hoạt động ngoại khóa, hay mời chuyên gia đòi hỏi nguồn lực không nhỏ.

Tuy nhiên, trong bối cảnh đó, đa số cơ sở giáo dục đã thể hiện sự linh hoạt, chủ động huy động các nguồn lực xã hội hóa. Dù còn nhiều khó khăn, nhưng việc triển khai Thông tư số 18 được đánh giá là một bước chuyển quan trọng trong việc giáo dục tâm lý học đường. Quy định mới này chính thức đưa công tác chăm sóc sức khỏe tinh thần của học sinh thành một nhiệm vụ bắt buộc, có định lượng và giám sát, không còn là hoạt động mang tính phong trào, tự phát như trước đây.

Sau gần hai tháng triển khai, Thông tư 18/2025/TT-BGDĐT bước đầu tạo chuyển biến về nhận thức, tổ chức và hành động trong công tác tư vấn học đường. Để chính sách đi vào chiều sâu, cần tiếp tục tăng cường bồi dưỡng đội ngũ, hoàn thiện cơ chế phối hợp nhà trường - gia đình - xã hội, hướng tới mục tiêu chung: mỗi ngôi trường là không gian an toàn, thân thiện, nuôi dưỡng tinh thần và nhân cách học sinh.

Thuý An, Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ GDĐT (2025). Thông tư số 18/2025-TT-BGDĐT ngày 15/9/2025 Hướng dẫn công tác học đường và công tác xã hội trong trường học. https://moet.gov.vn/van-ban/vanban/Pages/chi-tiet-van-ban.aspx%3FItemID=1599