Phát triển mô hình trường bán trú - những nỗ lực nâng cao chất lượng đội ngũ

Nỗ lực nâng cao trình độ đội ngũ để học sinh “bám trường, bám lớp”

Trong nhiều năm, bài toán làm sao để học sinh vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi “bám trường, bám lớp” luôn là một trăn trở lớn của ngành giáo dục và các cấp chính quyền. Điều kiện địa lý chia cắt, đường sá đi lại khó khăn, cùng với đời sống kinh tế thiếu thốn đã khiến hành trình tìm kiếm con chữ của biết bao thế hệ học sinh trở nên dang dở. Tỷ lệ học sinh bỏ học, đặc biệt là sau bậc tiểu học luôn ở mức đáng báo động, trở thành một rào cản lớn đối với sự phát triển bền vững của các địa phương miền núi.

Nhận diện rõ nút thắt này, Đảng và Nhà nước đã xác định việc củng cố và phát triển hệ thống các trường bán trú là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, được cụ thể hóa mạnh mẽ qua Dự án 5, Tiểu dự án 1 trong Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 – 2025 (Chương trình 1719). Chương trình đã thổi một luồng sinh khí mới, tạo ra một cuộc cách mạng thực sự trong hệ thống giáo dục vùng khó khăn. Một nguồn lực đầu tư lớn chưa từng có đã được huy động để “thay da đổi thịt” cho các cơ sở giáo dục, biến những ước mơ giản dị của thầy và trò vùng cao thành hiện thực.

Học sinh Trường Phổ thông Dân tộc bán trú THCS Mường Lống, Nghệ An. Ảnh: Ngọc Sơn

Như tại Nghệ An, những năm qua, để góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục vùng cao, ngành Giáo dục Nghệ An đã đẩy nhanh thành lập các trường dân tộc bán trú. Ngày 19/8/2024 Hội đồng nhân dân tỉnh Nghệ An ban hành Nghị quyết 17/2024/NQ - HĐND quy định một số chính sách hỗ trợ các trường phổ thông dân tộc bán trú, trường THPT thực hiện thí điểm mô hình phổ thông dân tộc bán trú vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi trên địa bàn tỉnh.

Theo báo cáo của Sở Giáo dục và Đào tạo Nghệ An, việc tổ chức mô hình bán trú tạo điều kiện để học sinh học tập tốt nhất, giảm bất bình đẳng trong tiếp cận cơ hội giáo dục. Các hoạt động giáo dục toàn diện trong môi trường bán trú không chỉ nâng cao chất lượng dạy học, còn tăng cường kỹ năng sống, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh. Đây cũng là cơ sở để nhà trường ổn định tổ chức dạy và học, hạn chế tình trạng học sinh bỏ học, từng bước nâng cao chất lượng giáo dục.

Hay tại Phú Thọ, có thể kể đến Trường Phổ thông Dân tộc Bán trú THCS Thu Ngạc, trước đây phải đối mặt với tình trạng cơ sở vật chất xuống cấp, thiếu thốn, không đáp ứng đủ nhu cầu bán trú cho học sinh. Từ năm học 2022 - 2023, nhờ nguồn kinh phí từ Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào DTTS và miền núi (thuộc Tiểu dự án 1, Dự án 5), nhà trường đã được sự đầu tư xây dựng khu nhà ở bán trú 2 tầng 16 phòng, bếp ăn và các công trình phụ trợ khang trang với tổng kinh phí 9,2 tỷ đồng. Từ tháng 4/2024, công trình hoàn thành và đưa vào sử dụng đã tạo điều kiện thuận lợi cho hơn 200 học sinh/462 học sinh của trường được thụ hưởng điều kiện sinh hoạt tiện nghi, đảm bảo an toàn và vệ sinh. Cùng với đó, nhà trường tiếp tục được đầu tư hơn 2,5 tỷ đồng để trang bị các thiết bị dạy học hiện đại: Phòng tin học, phòng học ngoại ngữ, thiết bị dạy học môn nghệ thuật, giáo dục thể chất... Đây là niềm vui giúp tập thể nhà trường quyết tâm thi đua dạy tốt, học tốt.

Cần có chế độ đặc thù để thu hút giáo viên giỏi

Mục tiêu của mô hình trường bán trú không chỉ góp phần “giữ chân” học sinh, mà còn hướng đến một mục tiêu cao hơn, có ý nghĩa chiến lược lâu dài: nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện và tạo ra một môi trường phát triển nhân cách hài hòa. Bởi lẽ, khi được sống và học tập tập trung, các em có nhiều thời gian và điều kiện thuận lợi hơn cho việc học tập và tham gia các hoạt động ngoại khóa.

Các em học sinh vùng cao háo hức bên bữa cơm nóng tươm tất do các thầy cô chuẩn bị. Nguồn: VOV

Theo các chuyên gia, để duy trì và phát huy những thành quả này trong thời gian tới, các địa phương cần tiếp tục huy động nguồn lực, nâng cao chất lượng quản lý và tổ chức bán trú, đồng thời đẩy mạnh xã hội hóa giáo dục. Theo đó, cần tiếp tục hoàn thiện cơ sở vật chất theo hướng chuẩn hóa, hiện đại. Trong đó, ưu tiên hàng đầu là kiên cố hóa 100% trường lớp, bảo đảm đủ phòng học để tổ chức dạy và học cho các em, đáp ứng yêu cầu của Chương trình giáo dục phổ thông mới. Bên cạnh đó, cần tiếp tục đầu tư xây dựng các công trình phụ trợ thiết yếu như nhà công vụ cho giáo viên, nhà đa năng, bếp ăn, sân chơi, bãi tập, thư viện, nhà vệ sinh... đáp ứng điều kiện giáo dục trên từng địa bàn.

Đặc biệt, cần có chế độ đặc thù để thu hút giáo viên giỏi, khuyến khích giáo viên giỏi yên tâm công tác tại các trường phổ thông dân tộc bán trú nói riêng, vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi nói chung. Cùng với đó, đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng, chú trọng các kỹ năng sư phạm đặc thù, năng lực số, kiến thức về văn hóa và ngôn ngữ các dân tộc để thầy cô không chỉ là người dạy chữ mà còn là người truyền cảm hứng, thấu hiểu tâm lý học sinh. Hơn nữa, việc xây dựng chính sách hỗ trợ giáo viên, học sinh các trường phổ thông dân tộc bán trú, trường phổ thông có học sinh bán trú cần mang tính bền vững, không phụ thuộc vào việc phân định vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo từng giai đoạn.

Để nguồn lực được sử dụng hiệu quả, nhiều ý kiến cho rằng cần tiếp tục hoàn thiện hành lang pháp lý, bảo đảm sự thống nhất, đồng bộ từ trung ương đến địa phương, gắn với việc đẩy mạnh phân cấp, trao quyền tự chủ lớn hơn cho các cơ sở giáo dục đi đôi với việc tăng cường công tác kiểm tra, giám sát. Các chính sách hỗ trợ trường phổ thông dân tộc bán trú, trường phổ thông có học sinh bán trú cần được rà soát, điều chỉnh cho phù hợp với thực tế giá cả thị trường và bảo đảm được thực hiện kịp thời, đúng đối tượng, tránh gián đoạn khi có sự thay đổi về phân định địa giới hành chính.

Với tinh thần này, mô hình trường bán trú, với sự tiếp sức mạnh mẽ từ Chương trình 1719 đang tạo nên diện mạo mới của giáo dục vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Các hoạt động giáo dục toàn diện trong môi trường bán trú không chỉ nâng cao chất lượng dạy học mà còn giúp tăng cường kỹ năng sống, gìn giữ và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc cho học sinh. Đây chính là tiền đề xây dựng nguồn nhân lực chất lượng cao, đóng góp vào công cuộc phát triển kinh tế - xã hội của vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Minh Phong