Sắp xếp lại mạng lưới trường học để sử dụng hiệu quả nguồn lực giáo dục

Ảnh minh hoạ

Yêu cầu cấp bách trong quá trình tinh gọn hệ thống

Trong bối cảnh yêu cầu đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, hướng tới phục vụ tốt hơn nhu cầu của người học và xã hội, việc sắp xếp lại mạng lưới cơ sở giáo dục được xem là nhiệm vụ cấp thiết. Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đã ban hành hướng dẫn qua Công văn 6165/BGDĐT-GDPT năm 2025 để sắp xếp, tổ chức lại cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông, giáo dục thường xuyên phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp. Trong đó nêu rõ: Chỉ thực hiện sáp nhập trường/điểm trường trong phạm vi cấp xã, ưu tiên giữ lại điểm trường có cơ sở vật chất tốt, giao thông thuận lợi; không sáp nhập mầm non với phổ thông; mỗi xã phải có ít nhất trường mầm non, tiểu học, trung học cơ sở (trừ trường hợp đặc biệt). Bộ trưởng Bộ GDĐT cũng quán triệt tinh thần việc sắp xếp, tái cấu trúc trường phổ thông là “quyết tâm cao độ” để tinh gọn tổ chức, bộ máy.

Thực tế cho thấy nhiều địa phương đã chủ động trong công cuộc sắp xếp mạng lưới trường học. Tại Quảng Ninh, quá trình rà soát và sắp xếp mạng lưới trường học được tiến hành với tốc độ nhanh, có quy mô lớn. Theo thống kê, số lượng trường trực thuộc cấp xã của tỉnh đã giảm mạnh từ 520 xuống còn 255 trường, tức giảm hơn một nửa chỉ trong thời gian ngắn. Việc tinh gọn này kéo theo giảm đáng kể số lượng hiệu trưởng, phó hiệu trưởng và nhân viên quản lý, qua đó giúp bộ máy quản lý giáo dục địa phương trở nên gọn nhẹ, tiết kiệm ngân sách vận hành và tập trung nguồn lực cho hoạt động chuyên môn. Bên cạnh hiệu quả về tổ chức, việc sáp nhập trường học còn giúp sử dụng hiệu quả hơn cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên. Nhiều điểm trường lẻ có quy mô nhỏ, số học sinh ít, cơ sở vật chất và thiết bị dạy học nghèo nàn nay được sáp nhập về trường có điều kiện tốt hơn, học sinh được học tập trong môi trường khang trang, đầy đủ hơn.

Xét tổng thể, việc sáp nhập giúp các địa phương quy hoạch lại mạng lưới trường học phù hợp với quy mô dân cư, mật độ lớp học và điều kiện phát triển kinh tế - xã hội. Khi quy mô trường học hợp lý hơn, giáo viên được bố trí đồng đều, chất lượng giảng dạy có điều kiện được nâng cao. Đây là tiền đề để bảo đảm quyền học tập của trẻ em ở mọi vùng miền, hướng tới mục tiêu giáo dục công bằng, chất lượng và bền vững.

Một số lưu ý trong quá trình triển khai

Quảng Ninh là địa phương tiên phong thực hiện chủ trương này. Sau khi sắp xếp, các trường mới hình thành sau sáp nhập có quy mô lớn hơn, năng lực quản lý được tăng cường, cơ sở vật chất được sử dụng tập trung hơn. Tuy nhiên, chính tốc độ sáp nhập nhanh cũng nảy sinh một số vấn đề. Một số trường sau khi sáp nhập đã vượt quy định hiện hành về quy mô một trường phổ thông. Số lượng học sinh tăng nhanh kéo theo áp lực về phòng học, giáo viên và công tác quản lý. Bộ GDĐT đã yêu cầu Quảng Ninh tạm dừng kế hoạch sáp nhập tiếp theo để rà soát, đánh giá toàn diện tác động nhằm tránh gây xáo trộn quá lớn đối với giáo viên, học sinh và phụ huynh. Tại một số địa phương khác, quá trình sáp nhập cũng đang được diễn ra. Ở Lạng Sơn, việc sáp nhập chủ yếu tập trung vào các điểm trường lẻ có quy mô nhỏ, ít học sinh. Sau sáp nhập, các trường tận dụng tốt hơn cơ sở vật chất, tiết kiệm nguồn nhân lực và kinh phí, đồng thời vẫn bảo đảm khoảng cách đi lại hợp lý cho học sinh.

Một nội dung khác được Bộ GDĐT đặc biệt quan tâm là công tác điều chuyển và bố trí đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý sau sáp nhập. Bộ yêu cầu các địa phương phải có phương án nhân sự cụ thể, đảm bảo quyền lợi, vị trí việc làm và thu nhập của giáo viên. Việc sáp nhập trường không đồng nghĩa với cắt giảm biên chế một cách cơ học, mà phải sắp xếp lại hợp lý để ổn định tâm lý đội ngũ, tránh tình trạng bất an, ảnh hưởng đến chất lượng dạy học.

Khẩn trương nhưng phải cẩn trọng

Chủ trương sáp nhập trường học là bước đi đúng đắn, cần thiết và phù hợp với bối cảnh hiện nay. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả thực chất, quá trình triển khai cần được tiến hành với tinh thần khẩn trương nhưng không nóng vội.

Trước hết, công tác quy hoạch và khảo sát cần được thực hiện kỹ lưỡng. Mỗi phương án sáp nhập phải dựa trên điều kiện thực tế của địa phương: giao thông, mật độ dân cư, số lượng học sinh, quy mô lớp học, điều kiện cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên. Sáp nhập không thể chỉ dừng ở việc “giảm đầu mối quản lý”, mà phải chứng minh được việc nâng cao chất lượng giáo dục, cải thiện điều kiện học tập của học sinh. Những nơi thiếu khảo sát kỹ, triển khai đồng loạt thường gặp tình trạng trường quá tải, giáo viên di chuyển xa, học sinh phải đi học vất vả hơn. Điều đó đi ngược lại mục tiêu ban đầu của chính sách.

Bên cạnh đó, lộ trình sáp nhập cần được công khai, minh bạch và có sự tham gia của cộng đồng. Bộ GDĐT đã nhấn mạnh, mọi phương án sắp xếp mạng lưới trường học phải đảm bảo tính dân chủ, lấy ý kiến phụ huynh, chính quyền địa phương và giáo viên trước khi thực hiện. Sự đồng thuận của xã hội chính là yếu tố quyết định để việc sáp nhập diễn ra suôn sẻ, tránh phản ứng tiêu cực. Thực tế, ở những nơi có sự chuẩn bị tốt, thông tin rõ ràng và đồng thuận cao, việc sáp nhập diễn ra thuận lợi, không ảnh hưởng tới tâm lý của học sinh, phụ huynh và giáo viên.

Một yếu tố không thể thiếu là việc đảm bảo điều kiện vật chất và hạ tầng sau sáp nhập. Các trường chính cần được đầu tư nâng cấp phòng học, trang thiết bị, khu vệ sinh, nhà ăn, ký túc xá (nếu có) để đáp ứng quy mô mới. Bộ GDĐT cũng yêu cầu các địa phương ưu tiên ngân sách cho hạng mục này, nhằm tránh tình trạng “gộp trường mà không gộp điều kiện”, khiến chất lượng học tập bị ảnh hưởng.

Sáp nhập trường học là chủ trương đúng đắn, mang tầm chiến lược trong quá trình tinh gọn bộ máy và nâng cao hiệu quả hệ thống giáo dục. Qua thực tiễn tại một số địa phương, có thể thấy đây là bước đi cần thiết, tạo điều kiện để phân bổ nguồn lực hợp lý, phát triển mạng lưới giáo dục theo hướng hiện đại, linh hoạt. Tuy nhiên, để chính sách phát huy hiệu quả thực sự, mỗi địa phương cần bám sát chỉ đạo của Bộ GDĐT, khảo sát kỹ lưỡng, chuẩn bị đầy đủ điều kiện và đặc biệt là đặt quyền lợi người học lên hàng đầu. Khẩn trương nhưng không nóng vội, tinh gọn nhưng không làm tổn hại đến chất lượng - đó là nguyên tắc cần quán triệt để quá trình sáp nhập trường học trở thành bước chuyển tích cực, góp phần hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng hiệu quả, bền vững và công bằng hơn.

Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ GDĐT (2025). Công văn 6165/BGDĐT-GDPT của Bộ GDĐT hướng dẫn việc sắp xếp, tổ chức lại mạng lưới cơ sở giáo dục mầm non, phổ thông và giáo dục thường xuyên phù hợp với chính quyền địa phương 2 cấp. https://xaydungchinhsach.chinhphu.vn/cong-van-6165-bgddt-gdpt-huong-dan-sap-xep-to-chuc-lai-mang-luoi-cac-truong-mam-non-pho-thong-co-so-giao-duc-thuong-xuyen-119251004190418124.htm