Giáo dục nông thôn trong chiến lược phát triển bền vững quốc gia

Học sinh Trường TH Sơn Điền (Lâm Đồng) được học tập trong điều kiện đảm bảo đầy đủ về cơ sở vật chất (Ảnh: Cổng thông tin điện tử Sở GDĐT Lâm Đồng)

Phát triển giáo dục nông thôn trong bối cảnh đột phá, phát triển giáo dục

Giáo dục nông thôn hiện nay được định hướng và triển khai trong khuôn khổ của nhiều chính sách quan trọng của Đảng và Nhà nước. Nghị quyết số 71-NQ/TW (2025) của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo đã nhấn mạnh mục tiêu xây dựng mạng lưới trường lớp đáp ứng nhu cầu học tập của học sinh thuộc mọi đối tượng, vùng miền và nhiệm vụ xây dựng nền giáo dục bảo đảm cơ hội học tập công bằng, bình đẳng cho mọi người, đáp ứng nhu cầu xã hội. 

Cùng với đó, Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025 (MTQGXDNTM) (theo Quyết định 263/QĐ-TTg) đã xác định phát triển giáo dục đào tạo là 1 trong 11 nội dung mục tiêu trọng tâm để đạt chuẩn xã nông thôn mới giai đoạn 2021-2025. Tại Quyết định 318/QĐ-TTg ban hành Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới và Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới nâng cao giai đoạn 2021 – 2025, đã cụ thể hóa yêu cầu 100% trường học đạt chuẩn về cơ sở vật chất mức độ 1 và có ít nhất 1 trường đạt tiêu chuẩn cơ sở vật chất mức độ 2, bảo đảm điều kiện học tập tối thiểu cho học sinh, khuyến khích ứng dụng chuyển đổi số trong giảng dạy và quản lý.

Trong Thông tư 18/2018/TT-BGDĐT về tiêu chuẩn cơ sở vật chất trường học đã ban hành tiêu chí cụ thể đối với cơ sở vật chất trường học thuộc khu vực nông thôn để các địa phương triển khai đầu tư, cải thiện trường lớp nông thôn theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, đồng bộ. 

Đưa giáo dục vào Chương trình MTQGXDNTM mở ra hướng phát triển nông thôn toàn diện, không chỉ về kinh tế, hạ tầng mà còn về con người và tri thức. Giáo dục nông thôn đã và đang trở thành trụ cột của phát triển bền vững, giúp thế hệ trẻ gắn bó, đóng góp cho quê hương hơn.

Xây dựng mô hình giáo dục nông thôn đổi mới hướng tới công bằng và phát triển bền vững

Sau hơn 5 năm triển khai Chương trình MTQGXDNTM, hàng nghìn xã đã hoàn thành tiêu chí về giáo dục. Theo báo cáo của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) 87,5% số xã trong cả nước đã đạt chuẩn tiêu chí số 5 về trường học theo Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới, 70,8% số xã đạt chuẩn tiêu chí số 5 về giáo dục theo Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới nâng cao, phản ánh rõ xu hướng tiến bộ trong phát triển giáo dục nông thôn. 

Đáng chú ý 95,6% số xã hiện đã đạt chuẩn tiêu chí số 14 về giáo dục và đào tạo trong Bộ tiêu chí quốc gia về xã nông thôn mới con số này đã vượt chỉ tiêu của giai đoạn 2021-2025, cho thấy xu hướng chuyển biến tích cực dù vẫn còn dư địa để cải thiện. Nhờ chuẩn hóa đồng bộ cơ sở vật chất trường học, nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện ở nông thôn đã góp phần rõ rệt giảm tỷ lệ học sinh bỏ học, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực địa phương, và thu hẹp khoảng cách vùng miền. 

Bên cạnh giáo dục phổ thông, nội dung đào tạo nghề và phát triển nguồn nhân lực nông thôn tiếp tục được chú trọng. Trong giai đoạn 2021-2025, gần 250.000 lao động nông thôn đã được hỗ trợ đào tạo nghề từ nguồn kinh phí của Chương trình MTQGXDNTM, cùng với gần 49.000 lao động được đào tạo từ các nguồn lồng ghép khác.

Tuy nhiên, thực tế vẫn còn khoảng trống lớn. Ở nhiều vùng nông thôn cơ sở vật chất còn thiếu, thiết bị dạy học chưa đồng bộ, kỹ năng số và ngoại ngữ của học sinh còn hạn chế. Đội ngũ giáo viên vùng khó khăn vẫn đối mặt với thiếu điều kiện bồi dưỡng, thu nhập thấp, áp lực công việc cao, dẫn đến chênh lệch đáng kể về chất lượng giữa nông thôn và thành thị.

Từ thực tiễn 5 năm qua, có thể rút ra nhiều bài học cho phát triển giáo dục nông thông giai đoạn tới. Trong đó việc đầu tư hạ tầng cần gắn với nâng cao chất lượng dạy học và năng lực giáo viên. Giáo viên nông thôn cần được đãi ngộ thỏa đáng, bồi dưỡng kỹ năng số và giáo dục tích hợp. Chuyển đổi số cần được coi là “đòn bẩy công bằng giáo dục”, với đầu tư hạ tầng Internet, thiết bị học tập và thư viện điện tử. Đồng thời, cần huy động đa nguồn lực xã hội cùng đầu tư cơ sở vật chất, học bổng và bồi dưỡng giáo viên, góp phần nâng cao chất lượng và giữ chân nhân lực giáo dục ở nông thôn.

Giáo dục nông thôn không chỉ là tiêu chí của Chương trình MTQGXDNTM mà còn là nền tảng phát triển con người và xã hội bền vững, giúp học sinh học tốt, có kỹ năng sống và năng lực hội nhập.Trong kỷ nguyên số, cần tiếp tục đầu tư cho giáo dục nông thôn, thu hẹp khoảng cách vùng miền và thúc đẩy chuyển đổi số, học tập suốt đời để bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng cao cho đất nước.

Bảo Ngọc, Hà Giang

Tài liệu tham khảo

Bộ GDĐT (2025). Nhiều bài học kinh nghiệm sau 5 năm triển khai Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới

https://moet.gov.vn/chuyen-de-giao-duc-va-dao-tao/co-so-vat-chat-va-thiet-bi-truong-hoc/nhieu-bai-hoc-kinh-nghiem-sau-5-nam-trien-khai-chuong-trinh-mtqg-xay-dung-nong-thon-moi2.html?categoryId=15164900 

Bộ GDĐT (2025). Kết quả thực hiện mục tiêu, nhiệm vụ Chương trình MTQG xây dựng nông thôn mới

https://moet.gov.vn/chuyen-de-giao-duc-va-dao-tao/co-so-vat-chat-va-thiet-bi-truong-hoc/ket-qua-thuc-hien-muc-tieu-nhiem-vu-chuong-trinh-mtqg-xay-dung-nong-thon-moi2.html?categoryId=15164900