Trao quyền tuyển dụng giáo viên cho hiệu trưởng để đáp ứng yêu cầu tự chủ giáo dục

Ảnh minh hoạ

Tăng quyền chủ động cho trường học

Trong bối cảnh giáo dục Việt Nam đang chuyển mạnh sang mô hình quản trị hiện đại, đề cao tính tự chủ, việc trao thêm quyền cho cơ sở giáo dục là xu hướng tất yếu. Theo Dự thảo Thông tư Quy định thẩm quyền tuyển dụng nhà giáo, trong các cơ sở giáo dục công lập và hướng dẫn xác định cơ sở giáo dục đủ điều kiện thực hiện tuyển dụng nhà giáo, các trường THPT, trường phổ thông có nhiều cấp học (cấp học cao nhất là THPT), trường chuyên biệt và các cơ sở giáo dục thường xuyên có thể được giao quyền trực tiếp tuyển dụng nhà giáo nếu đủ điều kiện và được Ủy ban nhân dân cấp tỉnh phân cấp. Điều này đánh dấu một bước thay đổi quan trọng so với trước đây, khi toàn bộ thẩm quyền tuyển dụng giáo viên công lập chủ yếu do các sở Giáo dục và Đào tạo đảm nhiệm, còn các trường chỉ tham gia ở mức phối hợp hoặc đề xuất.

Theo quy định dự kiến, một trường chỉ được phân cấp quyền tuyển dụng khi đáp ứng đồng thời các yêu cầu về đội ngũ, cơ sở vật chất và quy trình tổ chức. Cụ thể, ở mỗi môn học có nhu cầu tuyển dụng, trường phải có ít nhất hai nhà giáo đang giảng dạy môn đó và không trong thời gian bị xử lý kỷ luật. Trong số này, ít nhất một người phải giữ chức danh giáo viên chính hoặc giảng viên chính, từng tham gia ra đề thi giáo viên dạy giỏi hoặc đề thi tuyển dụng nhà giáo cùng chuyên môn. Riêng với môn ngoại ngữ, quy định còn khắt khe hơn khi yêu cầu phải có hai giáo viên chính có kinh nghiệm ra đề thi ở cấp sở trở lên, đồng thời bảo đảm họ đang trong trạng thái công tác bình thường, không bị kỷ luật. Ngoài yếu tố con người, nhà trường còn phải chứng minh có đủ cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ kỳ tuyển dụng, trong đó có đủ máy tính cho thí sinh nếu tổ chức thi trên máy.

Khi đã đáp ứng các điều kiện này, trường sẽ lập hồ sơ đề nghị phân cấp gửi lên Sở Giáo dục và Đào tạo. Trong vòng năm ngày làm việc, Sở có trách nhiệm thẩm định và trình Ủy ban nhân dân tỉnh ra quyết định chính thức. Nếu chưa đủ điều kiện, cơ quan quản lý phải có văn bản phản hồi rõ lý do. Như vậy, quyền tuyển dụng không được giao một cách đại trà, mà dựa trên năng lực và điều kiện thực tế của từng cơ sở.

So sánh mô hình mới và cơ chế hiện hành

Hiện nay, cơ chế tuyển dụng giáo viên trong các trường công lập vẫn chủ yếu được quản lý tập trung ở cấp tỉnh. Các sở Giáo dục và Đào tạo tổ chức kỳ thi tuyển hoặc xét tuyển thống nhất cho toàn địa bàn; nhà trường có thể đề xuất nhu cầu, nhưng không phải đơn vị trực tiếp tuyển dụng. Cách làm này bảo đảm tính đồng bộ, công bằng và minh bạch, song đôi khi chưa đáp ứng nhu cầu nhân sự cụ thể của từng trường, đặc biệt là các trường chuyên, trường chất lượng cao, hoặc trường ở địa bàn có đặc thù riêng.

Nếu Dự thảo mới được thông qua, hiệu trưởng các trường đủ điều kiện sẽ có vị thế chủ động hơn. Họ có thể trực tiếp lựa chọn giáo viên phù hợp với định hướng, triết lý và nhu cầu giảng dạy của nhà trường, thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào kết quả tuyển dụng tập trung. Tuy nhiên, đi kèm với quyền đó là trách nhiệm nặng nề hơn: Nhà trường phải có đội ngũ chuyên môn đủ mạnh, có cơ sở vật chất đạt chuẩn, có quy trình tuyển dụng minh bạch và phải chịu sự giám sát của cơ quan cấp trên.

Có thể thấy, mô hình mới thể hiện sự chuyển dịch từ tuyển dụng tập trung sang phân quyền có điều kiện cho trường. Đây là cách tiếp cận phù hợp với xu hướng quản trị hiện đại trong giáo dục, giúp các trường có thể linh hoạt, chủ động và chịu trách nhiệm hơn với kết quả của mình.

Lợi ích và tác động tích cực

Việc giao quyền tuyển dụng cho trường THPT mang lại nhiều lợi ích rõ rệt. Trước hết, đó là sự chủ động và linh hoạt trong quản lý nhân sự. Khi hiệu trưởng được quyền trực tiếp tuyển giáo viên, nhà trường có thể chọn người phù hợp nhất với văn hóa tổ chức, triết lý giảng dạy và mục tiêu phát triển riêng. Bên cạnh đó, thời gian tuyển dụng được rút ngắn đáng kể, giúp nhà trường nhanh chóng bổ sung nhân sự khi có biến động hoặc cần đáp ứng nhu cầu giảng dạy đột xuất. Việc yêu cầu có đội ngũ giáo viên cốt cán tham gia ra đề thi cũng góp phần nâng cao chất lượng nội bộ. Điều này khuyến khích các trường đầu tư phát triển đội ngũ chuyên môn.

Không chỉ vậy, chính sách này còn tăng tính trách nhiệm của nhà trường. Khi được quyền tuyển người, hiệu trưởng cũng phải chịu trách nhiệm về kết quả và chất lượng giảng dạy sau tuyển. Điều đó sẽ thúc đẩy quá trình quản trị nhân sự chuyên nghiệp hơn, đồng thời tạo động lực cho nhà trường đổi mới và nâng cao hiệu quả giáo dục.

Thách thức đặt ra trong quá trình thực hiện

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích, việc giao quyền tuyển dụng cũng tiềm ẩn không ít thách thức. Trước hết là sự chênh lệch giữa các địa phương và giữa các trường. Ở những tỉnh, thành phố lớn, nơi có điều kiện tốt về cơ sở vật chất, đội ngũ giáo viên giàu kinh nghiệm, việc phân cấp có thể diễn ra thuận lợi. Nhưng ở các vùng sâu, vùng xa, nhiều trường chưa có đủ giáo viên cốt cán, cơ sở vật chất còn thiếu thốn, nên khó đáp ứng điều kiện để được giao quyền. Điều này có nguy cơ làm gia tăng khoảng cách về năng lực quản trị giữa các trường.

Bên cạnh đó, tính minh bạch và công bằng trong tuyển dụng cũng là vấn đề cần đặc biệt lưu ý. Khi quyền tuyển người được giao xuống cấp trường, nếu không có cơ chế kiểm soát và giám sát chặt chẽ, có thể phát sinh hiện tượng thiếu công bằng đối với ứng viên. Môi trường giáo dục, vốn cần sự công khai và chuẩn mực, sẽ bị ảnh hưởng nếu quy trình tuyển dụng không minh bạch.

Một thách thức khác là bảo đảm chất lượng và đồng bộ trong toàn ngành. Khi nhiều trường cùng tự tổ chức tuyển dụng, việc duy trì các tiêu chí thống nhất về chuẩn nghề nghiệp, trình độ chuyên môn, quy trình đánh giá và thẩm định đầu vào giáo viên sẽ khó khăn hơn. Ngoài ra, các trường nhỏ phải đối mặt với chi phí và áp lực tổ chức lớn: từ việc thành lập hội đồng tuyển dụng, xây dựng ngân hàng đề thi đến việc trang bị máy tính, phòng thi… đều đòi hỏi nhân lực và tài chính.

Chính sách giao quyền tuyển dụng cho trường THPT, xét trên tổng thể, là bước đi đúng hướng trong tiến trình xây dựng “trường học tự chủ, trường học hạnh phúc” mà ngành Giáo dục đang hướng đến. Tuy nhiên, để triển khai hiệu quả, cần có lộ trình thận trọng và cơ chế hỗ trợ phù hợp. Trước mắt, có thể thực hiện thí điểm ở một số địa phương và trường có điều kiện tốt, như các trường chuyên, trường chất lượng cao, trường có uy tín về chuyên môn. Qua đó, cơ quan quản lý có thể rút kinh nghiệm, hoàn thiện quy trình trước khi mở rộng ra toàn quốc.

Có thể nói, giao quyền tuyển dụng nhà giáo cho các trường THPT là một bước chuyển quan trọng trong quản trị giáo dục Việt Nam, thể hiện rõ tinh thần phân cấp, tự chủ và trách nhiệm giải trình. Chính sách này nếu được thực hiện nghiêm túc, minh bạch và đồng bộ, sẽ giúp nâng cao năng lực quản trị của nhà trường, tăng sức cạnh tranh và thu hút nhân tài cho ngành Giáo dục. Tuy nhiên, để quyền tự chủ này phát huy hiệu quả, cần một hành lang pháp lý chặt chẽ, cơ chế giám sát rõ ràng và sự đầu tư đồng bộ giữa các vùng miền. Khi đó, quyền được tuyển dụng không chỉ là đặc quyền của nhà trường, mà còn là trách nhiệm góp phần xây dựng một nền giáo dục chất lượng, công bằng và phát triển bền vững.

Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Dự thảo Thông tư quy định thẩm quyền tuyển dụng nhà giáo. https://baochinhphu.vn/de-xuat-quy-dinh-tham-quyen-tuyen-dung-nha-giao-102251017165003322.htm