Giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên trước yêu cầu chuyển đổi số

Thầy và trò Trường Cao đẳng nghề Hà Nam (Ảnh: Trường Cao đẳng nghề Hà Nam)

Thúc đẩy phát triển giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên

Nghị quyết 57-NQ/TW (2024) về đột phá phát triển khoa học, công nghệ đã xác định tăng cường đầu tư, đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo, bảo đảm nguồn nhân lực chất lượng cao đáp ứng yêu cầu phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Tại Nghị quyết 71-NQ/TW về đột phá và phát triển giáo dục cũng nêu rõ một trong những nhiệm vụ chủ yếu tạo đột phá trong phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số và đào tạo nguồn nhân lực trong lĩnh vực năng lượng. Đây là cơ sở chính trị quan trọng để GDNN và GDTX trở thành nguồn cung cấp kỹ năng số và năng lực thích ứng cho lực lượng lao động tương lai.

Theo báo cáo tại Hội nghị GDNN và GDTX năm 2025 do Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) tổ chức, tính đến tháng 9/2025, cả nước có 1.163 cơ sở giáo dục nghề nghiệp (GDNN), trong đó 55,5% là cơ sở ngoài công lập; hệ thống giáo dục thường xuyên (GDTX) duy trì ổn định với hơn 20.600 đơn vị. 

Đáng chú ý, 245 trường cao đẳng đã tham gia hệ thống tuyển sinh chung với giáo dục đại học, góp phần thúc đẩy tính liên thông và minh bạch trong đào tạo. Chất lượng đầu ra được cải thiện rõ rệt, với hơn 80% người học có việc làm, 70-75% làm đúng chuyên ngành, nhiều trường đạt tỷ lệ việc làm 100%.

Tuy vậy, hệ thống GDNN và GDTX vẫn manh mún, chậm đổi mới, chưa đáp ứng nhu cầu nhân lực chất lượng cao, nhất là ở các lĩnh vực công nghệ then chốt. Tại Hội nghị cũng xác định cần đổi mới mô hình đào tạo, quy hoạch lại mạng lưới, tăng quyền tự chủ và gắn kết doanh nghiệp để hình thành hệ sinh thái học tập linh hoạt, nơi người học có thể học, thực hành, chuyển nghề và nâng cấp kỹ năng. Theo định hướng này, GDNN tập trung đào tạo nghề gắn với kỹ năng số, còn GDTX trở thành nền tảng học tập suốt đời giúp người dân thích ứng với chuyển đổi số.

Thầy và trò Trường Cao đẳng nghề Hà Nam ứng dụng công nghệ trong đào tạo (Ảnh: Trường Cao đẳng nghề Hà Nam)

Đổi mới phương thức đào tạo đáp ứng yêu cầu chuyển đổi số và học tập suốt đời

Trong bối cảnh chuyển đổi số, GDNN và GDTX đứng trước bước ngoặt lớn, đòi hỏi sự thích ứng mạnh mẽ. Nhiều ngành nghề mới như trí tuệ nhân tạo, chip bán dẫn, năng lượng xanh đang được đẩy mạnh đào tạo nhằm đáp ứng nhu cầu nhân lực cho nền kinh tế số và kinh tế tuần hoàn.

Học sinh Trường Cao đẳng nghề Hà Nam trong giờ học thực hành (Ảnh: Trường Cao đẳng nghề Hà Nam)

Tại Trường Trường Cao đẳng Nghề Hà Nam đã đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đổi số trong đào tạo, đầu tư hạ tầng kỹ thuật, phòng Lab và thiết bị hiện đại, đồng thời ứng dụng AI, VR vào giảng dạy. Nhờ đó, tỷ lệ sinh viên có việc làm sau tốt nghiệp đạt trên 95%, nhiều giáo trình và bài giảng đã được số hóa, đặc biệt ở ngành công nghệ ô tô. Tuy nhiên, nhà trường vẫn thiếu phòng studio, phần mềm chuyên dụng và cần tiếp tục bồi dưỡng năng lực số cho đội ngũ giáo viên. Đây là minh chứng cho khả năng ứng dụng chuyển đổi số để tạo đột phá trong GDNN

Để GDNN và GDTX phát huy hiệu quả trong thời đại chuyển đổi số, cần chuyển từ tư duy “đào tạo” sang “phục vụ người học và thị trường lao động”. Trong đó cần thực hiện đồng bộ ba nhóm giải pháp trọng tâm: Thứ nhất, về cơ chế và quản trị, cần tăng quyền tự chủ, phân cấp cho cơ sở đào tạo, linh hoạt thiết kế chương trình và công nhận tín chỉ liên thông giữa GDTX, GDNN và đại học, phù hợp tinh thần Nghị quyết số 71. Thứ hai, về nội dung và phương pháp, cần gắn đào tạo với doanh nghiệp và công nghệ, tích hợp kỹ năng số, AI, năng lượng xanh, thương mại điện tử, đồng thời phát triển các khóa học linh hoạt cho người đi làm, người chuyển nghề. Cuối cùng, về hạ tầng và công bằng học tập, cần đầu tư mạnh cho hạ tầng số, đào tạo giảng viên có năng lực công nghệ, hỗ trợ học viên yếu thế bằng học phí ưu đãi, gói dữ liệu Internet và sự đồng hành của doanh nghiệp, bảo đảm mọi người đều có cơ hội học tập và phát triển.

Chiến lược phát  giáo dục nghề nghiệp giai đoạn 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2045 cũng xác định rõ: Phát triển giáo dục nghề nghiệp theo hướng mở, linh hoạt, hiện đại, gắn với thị trường lao động và đảm bảo cơ hội học tập suốt đời cho mọi người dân. GDNN và GDTX chính là nền tảng để thực hiện mục tiêu xây dựng xã hội học tập, nâng cấp kỹ năng trong nghề nghiệp. Khi GDNN và GDTX được đầu tư đúng mức, gắn kết chặt chẽ với thị trường và công nghệ sẽ trở thành động lực thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia, tạo cơ hội học tập cho mỗi người dân, hình thành khả năng sáng tạo và thích ứng trong kỷ nguyên số.

Bảo Ngọc, Hà Giang