Thực hiện đổi mới, sáng tạo trong dạy và học bắt đầu từ đội ngũ giáo viên

Chính sách cho đổi mới, sáng tạo trong dạy và học

Từ Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018, với chủ trương xuyên suốt là chuyển từ truyền thụ kiến thức sang phát triển phẩm chất và năng lực người học, đến Nghị quyết 71-NQ/TW (2025) cũng nhấn mạnh quan điểm đột phá phát triển giáo dục và đào tạo phải bắt đầu từ đổi mới tư duy, nhận thức và thể chế. Cùng với đó, Kế hoạch 1374/KH-BGDĐT của Bộ Giáo dục và Đào tạo về việc thực hiện Phong trào thi đua "Đổi mới, sáng tạo trong quản lý, giảng dạy và học tập" ngành Giáo dục giai đoạn 2020-2025 đã tạo hành lang chính sách quan trọng để khuyến khích giáo viên thử nghiệm, sáng tạo và phát triển nghề nghiệp.

Giai đoạn 2020-2025, ngành giáo dục thu về hơn 200 tỉ đồng từ các sáng kiến, cho thấy sức lan tỏa mạnh mẽ của phong trào “Dạy tốt - Học tốt” với nội hàm “Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học”. Phong trào này đã tạo chuyển biến rõ nét trong tư duy sư phạm, khi giáo viên chuyển từ vai trò “người giảng dạy” sang “người dẫn dắt học tập”, chủ động thiết kế hoạt động mở và ứng dụng công nghệ trong dạy học. Nhờ đó, hàng vạn giáo viên đã đổi mới phương pháp, chuyển đổi số để nâng cao chất lượng giảng dạy và đáp ứng yêu cầu chương trình GDPT 2018.

Tiêu biểu về nỗ lực đổi mới, sáng tạo trong dạy và học

Từ phong trào thi đua chung của Bộ GDĐT, nhiều địa phương đã biến tinh thần “đổi mới, sáng tạo” thành nếp sinh hoạt nghề nghiệp thường xuyên. Tại Trường Mầm non 8-3 (phường Nam Định, Ninh Bình) phong trào “Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học” không chỉ là khẩu hiệu mà đã trở thành động lực thực sự thúc đẩy đội ngũ giáo viên phát triển chuyên môn và tình yêu nghề. 

Hiệu trưởng nhà trường cô Nguyễn Thị Quân chia sẻ: “Nhà trường xác định đổi mới không chỉ nằm ở bài giảng, mà phải bắt đầu từ cách tư duy quản trị nhà trường. Muốn giáo viên sáng tạo, ban giám hiệu phải tiên phong và tạo không gian an toàn để các cô thử nghiệm”. Từ đó, nhà trường triển khai phong trào “mỗi giáo viên một sáng kiến/năm học”, coi đây là tiêu chí thi đua tích cực và nhân rộng các ý tưởng hiệu quả qua sinh hoạt chuyên môn.

Phó Hiệu trưởng Trần Thị Vân cũng cho biết, nhà trường tập trung bồi dưỡng năng lực số và phương pháp sư phạm hiện đại cho giáo viên, áp dụng công nghệ và mô hình tích hợp trải nghiệm. Nhiều tiết học STEM, Montessori giúp trẻ phát triển tư duy và kỹ năng hợp tác. “Chúng tôi hướng tới đổi mới bền vững, nơi giáo viên làm chủ phương pháp và truyền cảm hứng cho học sinh,” cô Vân chia sẻ.

Cô Nguyễn Thị Minh Thu cùng học trò trong tiết học “Khám phá trái đất” (Ảnh: Trường Mầm non 8-3)

Điển hình là cô Nguyễn Thị Minh Thu, giáo viên lớp 4-5 tuổi, đã áp dụng phương pháp Montessori kết hợp giáo dục STEM và trải nghiệm với các góc học tập như “Nhà khoa học nhí”,“Robot thông minh”, giúp trẻ rèn tư duy logic, sáng tạo, hợp tác và chủ động, ham học hỏi hơn. Cô Thu chia sẻ: “Đổi mới không chỉ là thay phương pháp, mà là khơi dậy niềm say mê học trong mỗi đứa trẻ”

Cũng tại trường, cô Hà Thùy Trang, giáo viên lớp 3 tuổi, đã tiên phong ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) qua phần mềm nhận diện giọng nói và hình ảnh, giúp trẻ “vừa học vừa chơi”, phát triển ngôn ngữ, kỹ năng giao tiếp, tạo hứng thú cho trẻ và gắn kết phụ huynh trong hoạt động giáo dục. Ở khối Mẫu giáo lớn, cô Nguyễn Thị Thu Hiền đã lồng ghép phương pháp Montessori với các hoạt động nghệ thuật và tái chế, vừa khơi gợi óc sáng tạo, vừa giáo dục trẻ ý thức bảo vệ môi trường.

Cô giáo Nguyễn Thị Thu Hiền cùng học trò trong tiết học về nhạc cụ (Ảnh: Trường Mầm non 8-3)

Nhờ triển khai phong trào “Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học” một cách bài bản, Trường Mầm non 8-3 (TP. Nam Định) đã có 42 sáng kiến kinh nghiệm được công nhận các cấp trong 5 năm, trong đó 2 sáng kiến được Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh đánh giá có khả năng nhân rộng. Quan trọng hơn, học sinh nhà trường trở nên tự tin, chủ động hơn trong học tập và vận động, phụ huynh. 

 Giáo viên cần là trung tâm của đổi mới

Nhiều quốc gia có nền giáo dục tiên tiến đã thực hiện đổi mới bền vững bắt đầu từ chính giáo viên. Đổi mới giáo dục được thực hiện thông qua việc trao quyền tự chủ cao cho giáo viên trong thiết kế chương trình, đánh giá học sinh và lựa chọn phương pháp giảng dạy. Các trường học ưu tiên kết hợp công nghệ, không gian học tập mở và phương pháp học cá nhân hoá. Các sáng kiến sư phạm được chia sẻ rộng rãi, tạo hệ sinh thái đổi mới học đường liên tục. Như vậy, đổi mới không phải là chỉ tiêu áp đặt, mà phải được nuôi dưỡng trong môi trường tin cậy, khuyến khích rủi ro tích cực và công nhận thành quả sáng tạo của giáo viên.

Tại Việt Nam, dù đạt nhiều kết quả tích cực, phong trào “Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học” vẫn còn hạn chế, thiếu bền vững và chưa được đánh giá đúng mức. Nhiều giáo viên phải chịu áp lực chương trình, sĩ số đông, hạ tầng thiếu đồng bộ, trong khi chế độ đãi ngộ và khuyến khích chưa tương xứng, khiến nhiều người e ngại thử nghiệm mới.

Để phong trào thực sự trở thành động lực phát triển đội ngũ, cần cơ chế công nhận và tôn vinh sáng kiến hiệu quả, xây dựng “cổng sáng kiến” quốc gia để chia sẻ, nhân rộng mô hình hay. Đồng thời, đẩy mạnh bồi dưỡng nghề nghiệp, gắn đổi mới với đãi ngộ và hình thành văn hóa đổi mới bền vững, nơi nhà trường là “vườn ươm sáng kiến”, giáo viên là “nhà nghiên cứu thực hành”.

Phong trào “Đổi mới, sáng tạo trong dạy và học” không chỉ nâng cao chất lượng giáo dục mà còn chuyển tư duy phát triển đội ngũ giáo viên từ “người thực thi” sang “người kiến tạo”. Khi có chính sách khuyến khích, hỗ trợ linh hoạt và môi trường tôn trọng sáng tạo, mỗi thầy cô sẽ trở thành hạt nhân đổi mới trong lớp học của mình.

Bảo Ngọc, Hà Giang