Phát triển giáo dục mầm non ở khu đô thị và khu công nghiệp trong giai đoạn mới

Hoạt động trải nghiệm “Cắm trại” lớp Mẫu giáo bé tại Trường Mầm non Hoa Sen (Vĩnh Hưng, Hà Nội) (Ảnh: Mầm non Hoa Sen)

Thực trạng và định hướng chính sách mới

Theo Báo cáo Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ năm học 2024-2025 của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT), tính đến tháng 5/2025, cả nước thiếu 30.057 giáo viên mầm non, dù đã tuyển mới được hơn 6.100 giáo viên. Hiện toàn quốc có 15.209 trường mầm non (giảm 47 trường so với năm học trước), trong đó 12.059 trường công lập và 3.150 trường ngoài công lập (chiếm 21%), cùng 18.559 cơ sở mầm non độc lập tư thục, dân lập, tăng 1.115 cơ sở. Cả nước đã huy động được hơn 5,09 triệu trẻ đến trường, đạt tỷ lệ 72,7%, gần như giữ ổn định so với năm trước. Tuy nhiên, vẫn còn gần 300.000 trẻ mẫu giáo chưa được đến trường.

Tại các địa phương đô thị hóa nhanh như Hà Nội, Thành phố Hồ Chí Minh, Bắc Ninh hay Đồng Nai dân số cơ học tăng khiến nhu cầu gửi trẻ vượt xa năng lực của hệ thống công lập. Nhiều khu công nghiệp có hàng trăm nghìn lao động nhưng số trường mầm non đạt chuẩn còn rất ít. Nhóm trẻ dưới 36 tháng tuổi được đánh giá là chịu nhiều thiệt thòi khi hầu hết trường công không đủ điều kiện tiếp nhận, buộc phụ huynh phải gửi con tại các nhóm nhà trẻ tư thục nhỏ lẻ, thiếu an toàn hoặc nhờ người thân trông giữ, ảnh hưởng đến chất lượng chăm sóc và gây áp lực lớn cho lao động nữ.

Để khắc phục thực trạng thiếu hụt và nâng cao chất lượng GDMN, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách đột phá. Nghị quyết số 218/2025/QH15 về phổ cập giáo dục mầm non đặt mục tiêu đến năm 2030, 100% tỉnh, thành đạt chuẩn phổ cập GDMN cho trẻ 3-5 tuổi; Nghị quyết 217/2025/QH15 quy định miễn, hỗ trợ học phí cho trẻ mầm non; Luật Nhà giáo ban hành bổ sung chế độ ưu đãi đặc thù về lương, phụ cấp và hưu trí cho giáo viên. Đặc biệt, Quyết định 2270/QĐ-TTg (2025) phê duyệt Chương trình “Nâng cao chất lượng GDMN ở đô thị, khu công nghiệp giai đoạn 2025-2035, định hướng đến 2045”, đã đặt mục tiêu xây dựng hệ thống GDMN công bằng, chất lượng, minh bạch và hiện đại, kế thừa các chính sách trước như Nghị định 105/2020/NĐ-CP và Quyết định 1677/QĐ-TTg (2018).

Đáng chú ý, Chương trình nâng cao chất lượng GDMN ở địa bàn đô thị, KCN giai đoạn 2025-2035 đã đề ra 6 nhóm giải pháp trọng tâm. Trong đó gồm: hoàn thiện cơ chế, chính sách về đầu tư, tài chính, đất đai và nhân lực; đa dạng hóa mô hình trường lớp, bố trí quỹ đất trong khu đô thị mới, khuyến khích hợp tác công - tư; nâng cao chất lượng chăm sóc trẻ 06-36 tháng tuổi là con công nhân, người lao động, tăng bồi dưỡng giáo viên và hướng dẫn kỹ năng làm cha mẹ; huy động nguồn lực xã hội hóa, doanh nghiệp và hợp tác quốc tế; tăng cường quản lý, kiểm tra, giám sát; đẩy mạnh truyền thông nhằm nâng cao nhận thức và trách nhiệm xã hội đối với GDMN.

Hoạt động trải nghiệm tại trường Mầm non Hoa Sữa (Nam Định, Ninh Bình) (Ảnh: Trường Mầm non Hoa Sữa - Nam Định)

Hướng tới hệ sinh thái giáo dục mầm non an toàn, chất lượng và bình đẳng cho mọi trẻ em

Theo Bộ GDĐT, các chính sách và giải pháp mới kỳ vọng sẽ khắc phục tình trạng thiếu cơ sở vật chất, nhân lực và bảo đảm công bằng trong tiếp cận GDMN tại khu đô thị, KCN. Trọng tâm là nâng chuẩn chất lượng dịch vụ, bảo đảm mọi trẻ được học trong môi trường an toàn, có giáo viên đủ năng lực. Chính sách không chỉ tăng số trường mà còn thu hẹp khoảng cách công - tư, thắt chặt quy trình kiểm định, giúp tăng tỉ lệ giáo viên/trẻ và xây dựng tiêu chí “trường mầm non an toàn” để bảo đảm chất lượng GDMN đồng đều.

Chương trình nâng cao chất lượng GDMN ở địa bàn đô thị, KCN giai đoạn 2025-2035 cũng hướng tới các giá trị cốt lõi về công bằng, chất lượng và minh bạch. Công bằng thể hiện ở việc mở rộng chỗ học tại khu dân cư mới, hỗ trợ nhóm trẻ 06-36 tháng tuổi, con công nhân và người lao động, đồng thời yêu cầu cơ sở tư thục đáp ứng chuẩn an toàn tối thiểu. Ngành Giáo dục cũng cần chú trọng nâng cao chất lượng thông qua chuẩn hóa đội ngũ giáo viên, duy trì tỉ lệ giáo viên/trẻ hợp lý, kiểm định cơ sở, giám sát dinh dưỡng, sức khỏe, an toàn và công khai học phí, chỉ tiêu. Điều này phù hợp với định hướng chuyển đổi số, cải cách quản trị công và nâng cao trách nhiệm giải trình của chính quyền địa phương.

Tuy nhiên, việc hiện thực hóa mục tiêu chính sách GDMN còn nhiều thách thức. Nhiều khu đô thị, KCN thiếu quỹ đất và quy hoạch chưa đồng bộ, trong khi đội ngũ giáo viên vẫn còn thiếu, thu nhập thấp, khó gắn bó lâu dài. Xã hội hóa giáo dục nếu thiếu giám sát dễ dẫn đến thương mại hóa, làm giảm công bằng. Bên cạnh đó, sự phối hợp liên ngành còn lỏng lẻo và chuyển đổi số trong GDMN vẫn manh mún, chưa đồng đều giữa các địa phương. Những rào cản này khiến cho hệ thống GDMN tại các khu đô thị và KCN thiếu đồng đều về chất lượng và số lượng. Để khắc phục cần phải triển khai thực hiện đồng bộ các chính sách và huy động mọi nguồn lực có liên quan nhằm tạo môi trường học tập, rèn luyện toàn diện và bền vững cho trẻ.

GDMN là “nền móng đầu tiên” của hệ thống giáo dục, giữ vai trò hình thành nhân cách và phát triển nguồn nhân lực bền vững. Khi các rào cản được tháo gỡ, chính sách được triển khai đồng bộ, minh bạch thì một hệ sinh thái GDMN công bằng, chất lượng và nhân văn sẽ dần hình thành, hướng tới mục tiêu mọi trẻ em đều được học trong môi trường an toàn, bình đẳng.

Bảo Ngọc, Hà Giang

Tài liệu tham khảo

Quốc hội (2025). Nghị quyết số 218/2025/QH15 ngày 26/62025 về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 đến 5 tuổi. https://datafiles.chinhphu.vn/cpp/files/vbpq/2025/7/218qh.signed.pdf

Quốc hội (2025). Nghị quyết số 217/2025/QH15 ngày 26/6/2025 về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông trong cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân. https://datafiles.chinhphu.vn/cpp/files/vbpq/2025/7/217qh.signed.pdf

Chính phủ (2025). Quyết định số 2270/QĐ-TTg ngày 14/10/2025 Phê duyệt Chương trình “Nâng cao chất lượng giáo dục mầm non ở địa bàn đô thị, khu công nghiệp giai đoạn 2025-2035, định hướng đến năm 2045. https://datafiles.chinhphu.vn/cpp/files/vbpq/2025/10/2270-ttg.signed.pdf