Phát triển mô hình học phần Giáo dục thể chất đa môn ở bậc đại học tại Việt Nam

Môn học Pickleball trong học phần Giáo dục thể chất tại Đại học Kinh tế Quốc dân (Ảnh: Đại học Kinh tế Quốc dân)

Xây dựng mô hình học phần Giáo dục thể chất đa môn theo hướng tự chọn và cá nhân hóa

Sinh viên hiện nay đa dạng về thể trạng và sở thích, song việc học thể chất bắt buộc, thiếu lựa chọn khiến nhiều người mất hứng thú. Cùng với đó, tình trạng thừa cân, béo phì và stress học đường gia tăng, trong khi phần lớn sinh viên cho biết họ ít vận động do “thiếu hứng thú” hoặc “môn học không phù hợp”.

Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo và Nghị quyết số 72-NQ/TW về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân xác định phát triển con người Việt Nam toàn diện đòi hỏi GDTC không chỉ rèn luyện sức khỏe mà còn hình thành năng lực tự chăm sóc bản thân, thói quen vận động và lối sống lành mạnh. Cùng với đó, Đề án phát triển GDTC và thể thao trường học giai đoạn 2016-2025, định hướng đến 2030 (Quyết định 1076/QĐ-TTg) và Đề án nâng cao chất lượng giáo dục đại học giai đoạn 2023-2030 (Quyết định 69/QĐ-TTg) cũng nhấn mạnh đổi mới mô hình GDTC trong cơ sở đào tạo, gắn rèn luyện thể lực với khoa học vận động, dinh dưỡng và sức khỏe tinh thần. 

Trên cơ sở đó, nhiều trường đại học triển khai học phần GDTC đa môn tự chọn, cho phép sinh viên lựa chọn môn phù hợp với năng lực và sở thích từ các môn truyền thống như bóng đá, bóng rổ, bơi, võ thuật,...đến những bộ môn hiện đại mới như yoga, dance, pickleball, golf, quần vợt,…. Mô hình này không chỉ khuyến khích tinh thần thể thao mà còn giúp trang bị kiến thức về vận động, dinh dưỡng và sức khỏe tinh thần, đáp ứng nhu cầu học tập, làm việc cường độ cao hiện nay.

Theo Thông tư 25/2015/TT-BGDĐT Quy định về chương trình môn học giáo dục thể chất thuộc các chương trình Chương trình đào tạo trình độ đại học, GDTC đại học được thiết kế theo mô hình tín chỉ mở, trong đó sinh viên có thể tích lũy tối thiểu 3 tín chỉ bằng cách chọn học nhiều môn thể thao khác nhau trong suốt khóa học. Tính linh hoạt của chương trình này còn hướng tới tạo cơ hội cho cả sinh viên có thể trạng đặc biệt hoặc hạn chế vận động. Các môn nhẹ như cờ vua, thể dục nhịp điệu được bổ sung, bảo đảm quyền tiếp cận bình đẳng, đúng tinh thần “không ai bị bỏ lại phía sau”.

Như ở Đại học Quốc gia Hà Nội, sinh viên có thể lựa chọn học đa dạng các môn thể thao như thể dục aerobic, bơi lội, bóng chuyền, bóng rổ, bóng đá, bóng bàn, cầu lông, golf, khiêu vũ thể thao, quần vợt, võ taekwondo, lý luận GDTC, cờ vua và thể dục thể hình,…. Mới đây, nhiều trường đại học như Đại học Kinh tế Quốc dân, Trường Đại học Thủy Lợi, Trường Đại học Hoa Sen đã đưa các môn thể thao mới như pickleball vào học phần GDTC tự chọn, bên cạnh các môn truyền thống, nhằm tạo sự đa dạng và hứng thú cho sinh viên.

Về phương pháp, mô hình GDTC mới đã áp dụng học kết hợp (blended learning), kết nối lý thuyết trực tuyến, video kỹ thuật, lớp thực hành và coaching cá nhân. Sinh viên được khuyến khích tham gia dự án thể thao cộng đồng, giải đấu nội bộ để rèn kỹ năng lãnh đạo, hợp tác, tổ chức sự kiện. Đánh giá cũng chuyển từ kiểm tra thể lực sang đánh giá quá trình và sản phẩm thực hành, phản ánh mức độ tiến bộ của người học.

Môn học Golf trong học phần Giáo dục thể chất tại Đại học Quốc gia Hà Nội (Ảnh: Đại học Quốc gia Hà Nội - VNU)

Khắc phục thách thức, phát triển năng lực người học

Đổi mới mô hình giáo dục thể chất đa môn ở bậc đại học không chỉ là điều chỉnh chương trình mà còn là đổi mới tư duy quản trị và tổ chức đào tạo. Thách thức hiện nay nằm ở hạn chế về nhân lực, cơ sở vật chất và chi phí đầu tư khi nhiều trường chưa có sân bãi, thiết bị đạt chuẩn, còn giảng viên chủ yếu được đào tạo đơn môn. Để khắc phục, cần hoàn thiện khung năng lực và cơ chế đánh giá theo tiến bộ, hợp tác với doanh nghiệp và trung tâm thể thao để chia sẻ nguồn lực, đào tạo lại giảng viên theo hướng liên ngành, đồng thời thúc đẩy chuyển đổi số trong giảng dạy và quản lý nhằm cá nhân hóa, tiết kiệm và nâng cao hiệu quả học tập.

Kinh nghiệm quốc tế cho thấy cá nhân hóa GDTC là xu thế tất yếu. Nhiều đại học ở Phần Lan và Úc đã áp dụng học phần “Physical Education Electives”, cho phép sinh viên chọn môn phù hợp với thể trạng và mục tiêu sức khỏe. Để có được kết quả tốt hơn, GDTC Việt Nam cần sớm cải thiện cơ sở vật chất, nâng cao năng lực giảng viên và phát triển chương trình đa môn linh hoạt gắn với chuyển đổi số.

Phát triển mô hình giáo dục thể chất đa môn không chỉ giúp sinh viên rèn luyện sức khỏe mà còn hình thành năng lực tự học, tinh thần trách nhiệm và khả năng thích ứng trong môi trường hiện đại. Mô hình đa môn tự chọn tạo điều kiện để sinh viên chủ động lựa chọn hình thức rèn luyện phù hợp, qua đó phát triển toàn diện về đức - trí - thể - mỹ, đáp ứng yêu cầu của nguồn nhân lực Việt Nam thời kỳ mới.

Bảo Ngọc, Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ GDĐT (2015). Thông tư số 25/2015/TT-BGDĐT Quy định về Chương trình môn học giáo dục thể chất thuộc các chương trình đào tạo trình độ đại học. https://thuvienphapluat.vn/van-ban/Giao-duc/Thong-tu-25-2015-TT-BGDDT-chuong-trinh-mon-hoc-giao-duc-the-chat-chuong-trinh-dao-tao-trinh-do-dai-hoc-294057.aspx