Đẩy mạnh phân cấp, tăng tính tự chủ và minh bạch trong xét khen thưởng

Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng trao Bằng khen của Bộ trưởng Bộ GDĐT cho các tập thể và cá nhân có thành tích xuất sắc trong xây dựng phương án thi và cấu trúc định dạng đề thi tốt nghiệp THPT từ năm 2025 (Ảnh: Bộ GDĐT)

Thi đua, khen thưởng từ lâu đã được coi là động lực tinh thần to lớn, khích lệ cá nhân và tập thể hoàn thành tốt nhiệm vụ, lan tỏa những giá trị tích cực trong môi trường giáo dục. Tuy nhiên, trong thực tế, hoạt động này đôi khi vẫn bị xem là mang tính hình thức, còn khoảng cách giữa chính sách và thực tiễn triển khai. Việc Bộ GDĐT xây dựng Dự thảo Thông tư hướng dẫn thi hành Luật Thi đua, Khen thưởng lần này là một bước đi quan trọng, không chỉ để cụ thể quy định pháp luật mà còn để thiết lập cơ chế thi đua, khen thưởng minh bạch, phù hợp với điều kiện thực tiễn của toàn ngành.

Một số điểm mới trong Dự thảo

Dự thảo hướng dẫn chi tiết thi hành Luật Thi đua, Khen thưởng và Nghị định 152/2025/NĐ-CP về phân cấp, phân quyền trong công tác khen thưởng có một số điểm mới. Một trong những điểm nổi bật là việc công nhận danh hiệu “Tập thể lao động xuất sắc” sẽ do người đứng đầu các đơn vị có tư cách pháp nhân thuộc hoặc trực thuộc Bộ quyết định. Quy định này thể hiện bước chuyển từ cơ chế quản lý tập trung sang mô hình tự chủ, tạo điều kiện cho các đơn vị chủ động hơn trong việc ghi nhận, tôn vinh thành tích của đội ngũ cán bộ, giáo viên, người lao động.

Cùng với đó, Dự thảo cũng quy định cụ thể về hồ sơ, thủ tục xét khen thưởng thuộc thẩm quyền của Bộ và các cơ quan, đơn vị trực thuộc. Mọi quy trình, biểu mẫu đều được chuẩn hóa, góp phần thống nhất trong quản lý. Đặc biệt, văn bản còn bổ sung quy định về việc cấp đổi, cấp lại hiện vật, cũng như thu hồi quyết định và hiện vật khen thưởng khi phát hiện sai sót hoặc danh hiệu không còn phù hợp. Đây là bước hoàn thiện quan trọng trong việc quản lý, đảm bảo tính nghiêm minh, công bằng, tránh lạm dụng danh hiệu.

Dự thảo cũng xác định rõ mốc thời gian thực hiện: Dự kiến ban hành tháng 11/2025 và có hiệu lực từ tháng 1/2026, giúp các đơn vị có thời gian chuẩn bị cho việc triển khai đồng bộ. Nhìn chung, văn bản này thể hiện tinh thần đổi mới trong quản trị của Bộ GDĐT, đó là phân cấp đi đôi với trách nhiệm, tự chủ gắn liền với minh bạch.

Những điểm cần hoàn thiện

Khi thẩm quyền khen thưởng được chuyển giao cho các đơn vị, việc xét duyệt sẽ trở nên nhanh chóng, sát thực tế hơn, đồng thời giảm bớt gánh nặng hành chính. Tuy nhiên, tính khả thi của quy định lại phụ thuộc lớn vào năng lực của từng đơn vị. Ngành Giáo dục có tính đa dạng rất cao, từ trường mầm non, tiểu học, trung học đến trung tâm giáo dục thường xuyên, từ vùng đô thị đến miền núi, hải đảo. Nếu quy định quá cứng nhắc hoặc thủ tục phức tạp, các đơn vị vùng sâu vùng xa với nhân lực hạn chế sẽ gặp nhiều khó khăn trong việc hoàn thiện hồ sơ. Vì vậy, cần có hướng dẫn linh hoạt để đảm bảo mọi đối tượng đều có cơ hội tiếp cận và được ghi nhận công bằng.

Một vấn đề khác là tiêu chí đánh giá thành tích. Mặc dù dự thảo đã quy định về thẩm quyền và quy trình, song chưa nêu rõ các tiêu chí cụ thể để xét tặng danh hiệu thi đua. Thực tế, nếu tiêu chí không minh bạch và rõ ràng, việc xét khen thưởng dễ rơi vào cảm tính, nặng về thành tích hơn thực chất. Vì thế, khi ban hành chính thức, Bộ GDĐT cần quy định rõ các tiêu chí định lượng (như kết quả giảng dạy, tỷ lệ học sinh giỏi, hoạt động sáng kiến…) và định tính (như đóng góp cho cộng đồng, đổi mới phương pháp dạy học…) phù hợp với từng loại hình đơn vị.

Việc tăng cường phân cấp cũng đòi hỏi cơ chế giám sát, kiểm tra thường xuyên. Nếu không có hệ thống theo dõi, việc xét khen thưởng có thể diễn ra không đồng đều giữa các vùng miền, gây ra sự chênh lệch. Do đó, cần một cơ chế báo cáo định kỳ, công khai danh sách các tập thể, cá nhân được khen thưởng trên cổng thông tin của đơn vị để đảm bảo tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Công tác thi đua khen thưởng cũng đòi hỏi nguồn lực và nhân sự phù hợp. Các quy trình mới, hồ sơ và biểu mẫu mới có thể làm tăng khối lượng công việc hành chính, nhất là ở các đơn vị nhỏ. Cùng với đó, việc cấp phát, quản lý hiện vật khen thưởng cần có nguồn kinh phí ổn định để duy trì hiệu quả.

Thi đua thực chất tạo nền tảng cho văn hóa giáo dục tích cực

Dự thảo Thông tư hướng dẫn thi hành Luật Thi đua, Khen thưởng trong ngành Giáo dục của Bộ GDĐT là một bước tiến đáng chú ý, thể hiện xu hướng tăng cường phân cấp, rõ ràng hơn về thủ tục và quản lý trong công tác khen thưởng. Điều này mở ra cơ hội để hoạt động thi đua và khen thưởng trong giáo dục thực sự có chuyển biến: Từ hình thức sang hiệu quả, từ thủ tục sang ghi nhận đúng năng lực và đóng góp của tập thể, cá nhân.

Tuy nhiên, việc triển khai thành công đổi mới phụ thuộc lớn vào việc thiết kế phù hợp với thực tiễn, hướng dẫn đồng bộ, đảm bảo công bằng và tránh hình thức hóa. Khi danh hiệu là sự ghi nhận đúng, động viên đúng thì thông tư sẽ góp phần quan trọng vào việc nâng cao động lực, chất lượng của giáo dục Việt Nam.

Hà Giang

Xem thêm Dự thảo Thông tư quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Thi đua, khen thưởng và Nghị định số 152/2025/NĐ-CP ngày 14/6/2025 của Chính phủ quy định về phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực thi đua, khen thưởng; quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều của Luật Thi đua, khen thưởng đối với ngành Giáo dục. https://moet.gov.vn/van-ban/vbdt/Pages/chi-tiet-van-ban.aspx?ItemID=1738