Tăng cường giáo dục đạo đức, lối sống cho học sinh thông qua hoạt động trải nghiệm và công tác Đoàn - Hội

Giáo dục đạo đức, lối sống qua hoạt động trải nghiệm thực tế

Từ nhiều năm qua, việc giáo dục đạo đức trong trường học không còn dừng ở những bài học lý thuyết khô khan. Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đã xác định rõ mục tiêu “phát triển phẩm chất và năng lực người học”, trong đó bốn phẩm chất chủ đạo là nhân ái, trung thực, chăm chỉ, trách nhiệm - những giá trị hình thành chủ yếu qua trải nghiệm, rèn luyện và tương tác xã.

Hoạt động trải nghiệm - hướng nghiệp được tổ chức xuyên suốt từ tiểu học đến trung học phổ thông. Thay vì học đạo đức qua lời giảng, học sinh được học bằng hành động cụ thể: tham gia vệ sinh trường lớp, chăm sóc di tích lịch sử, hỗ trợ người yếu thế, trồng cây xanh hay tổ chức phiên chợ nhân ái. Tài liệu hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) nêu rõ: hoạt động trải nghiệm là môi trường để học sinh “hình thành năng lực tự chủ, khả năng thích ứng, biết chia sẻ và sống tích cực”.

Thực tế tại nhiều địa phương cho thấy, khi hoạt động trải nghiệm được tổ chức linh hoạt, học sinh trở nên tự tin và tích cực hơn. Tại Hà Nội, Ngày hội “Học sinh 3 tốt” và “Học sinh 3 rèn luyện” năm 2024 đã thu hút hàng nghìn học sinh tham gia các hoạt động thiện nguyện, thể thao, giao lưu học tập qua đó lan tỏa thông điệp “rèn người qua việc tốt”. Còn tại Quảng Ninh, mô hình “Trường học hạnh phúc” được nhân rộng với các chuyên đề như “Sống tích cực mỗi ngày”, “Giá trị của lòng biết ơn”, tạo môi trường nuôi dưỡng cảm xúc và kỹ năng sống. Ở nhiều trường trung học phổ thông, hoạt động “Giờ sinh hoạt lớp theo chủ đề” hay “Ngày hội việc tốt” được duy trì định kỳ, giúp học sinh biết lắng nghe, chia sẻ, và hình thành niềm vui khi sống tử tế.

Những trải nghiệm này giúp học sinh hiểu rằng đạo đức không phải khái niệm xa vời, mà là cách ta sống mỗi ngày  tử tế, nhân ái và có trách nhiệm.

Phát huy vai trò Đoàn - Hội trong bồi dưỡng lý tưởng và giá trị sống

Nếu hoạt động trải nghiệm giúp học sinh rèn kỹ năng và hình thành thói quen tích cực, thì công tác Đoàn - Hội chính là môi trường bồi dưỡng lý tưởng, niềm tin và khát vọng cống hiến. Phong trào “Học sinh 3 tốt” (Đạo đức tốt - Học tập tốt - Thể lực tốt), “Thiếu nhi Việt Nam thi đua làm theo 5 điều Bác Hồ dạy” hay “Sinh viên 5 tốt” đã trở thành những biểu tượng của giáo dục giá trị sống trong nhà trường. Theo Báo cáo của Trung ương Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, năm học 2023- 2024, cả nước có hơn 2,2 triệu lượt học sinh, sinh viên tham gia các phong trào thi đua, hàng chục nghìn công trình thanh niên được thực hiện vì cộng đồng.

Ảnh: Tỉnh Đồng Nai (tỉnh Bình Phước trước khi sáp nhập)

Tại các trường phổ thông, Đoàn Thanh niên đã sáng tạo nhiều hình thức giáo dục gần gũi: tổ chức “Ngày hội văn hóa ứng xử học đường”, “Hành trình đến với địa chỉ đỏ”, “Vì bạn cùng tiến”, “Tuổi trẻ với môi trường xanh”... Những hoạt động này giúp học sinh thấu hiểu đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, bồi dưỡng tinh thần tương thân tương ái, sống có trách nhiệm với xã hội. Điều quan trọng là các hoạt động Đoàn - Hội không còn diễn ra tách biệt, mà gắn chặt với chương trình giáo dục chính khóa, được Ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm và cán bộ Đoàn phối hợp chặt chẽ trong tổ chức. Nhiều trường đưa tiêu chí “rèn luyện đạo đức qua hoạt động Đoàn” vào đánh giá học sinh cuối kỳ. Cách làm này giúp học sinh vừa có môi trường rèn luyện tự nhiên, vừa thấy được giá trị thực của việc sống tốt, làm điều tốt.

Phong trào “Học sinh 3 tốt” ở Thành phố Hồ Chí Minh, Đồng Nai, Bình Dương (trước khi sáp nhập) đã trở thành điểm sáng khi kết hợp đánh giá hạnh kiểm, học lực và thể chất, đồng thời tôn vinh những tấm gương tiêu biểu. Ở một số trường như Trường Trung học phổ thông Trần Đại Nghĩa (Thành phố Hồ Chí Minh), việc tuyên dương “Học sinh 3 tốt cấp trường” được tổ chức định kỳ, giúp học sinh coi đó là mục tiêu phấn đấu cụ thể.

Những mô hình này cho thấy, khi phong trào thi đua được khơi dậy từ giá trị nhân văn, hướng đến sự tiến bộ và niềm vui của người học sẽ trở thành động lực lan tỏa đạo đức, lối sống đẹp trong học đường. Giáo dục đạo đức, lối sống không thể chỉ dừng ở lời dạy trong lớp học, mà phải được nuôi dưỡng qua trải nghiệm và hành động thực tiễn. Khi học sinh được tham gia hoạt động tập thể, được chia sẻ, cống hiến và được nhìn nhận bằng giá trị thật, các em sẽ hình thành nhân cách vững vàng, sống tự chủ và nhân ái hơn. Đổi mới giáo dục hôm nay không chỉ nhằm đào tạo tri thức, mà quan trọng hơn là bồi dưỡng con người có bản lĩnh, biết yêu thương, biết sống vì người khác. Khi nhà trường - gia đình - Đoàn - Hội cùng chung tay, mỗi ngôi trường sẽ trở thành một không gian nhân cách, nơi học sinh không chỉ học để biết, mà học để sống, để làm người tử tế và có trách nhiệm với xã hội. 

Thuý An, Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ GDĐT (2018). Chương trình Giáo dục phổ thông tổng thể. Hà Nội.
https://moet.gov.vn/content/vanban/Lists/VBPQ/Attachments/1483/vbhn-chuong-trinh-tong-the.pdf

Bộ GDĐT (2019). Công văn số 3535/BGDĐT-GDTH ngày 19/8/2019 Hướng dẫn thực hiện nội dung hoạt động trải nghiệm cấp tiểu học trong Chương trình giáo dục phổ thông 2018 từ năm học 2020-2021 https://moet.gov.vn/content/vanban/Lists/VBDH/Attachments/2661/11.%20%203535.H%C6%AF%C6%A0NG%20D%E1%BA%AAN%20HO%E1%BA%A0T%20%C4%90%E1%BB%98NG%20%20TR%E1%BA%A2I%20NGHI%E1%BB%86M.pdf

Báo Nhân Dân (2024). Tưng bừng Ngày hội của “Học sinh 3 tốt”, “Học sinh 3 rèn luyện”.
https://nhandan.vn/tung-bung-ngay-hoi-cua-hoc-sinh-3-tot-hoc-sinh-3-ren-luyen-post849258.html

Báo VOV (2025). Tuyên dương “Sinh viên 5 tốt”, “Học sinh 3 tốt” cấp Trung ương.

Trường THPT Trần Đại Nghĩa (2024). Tuyên dương học sinh 3 tốt cấp trường năm học 2023–2024.
https://thpttrandainghia.olm.vn/tin-tuc/tuyen-duong-hoc-sinh-3-tot-cap-truong-nam-hoc-2023-2024-654125140