Tăng cường giáo dục quốc phòng - an ninh gắn với hình thành ý thức bảo vệ tổ quốc cho học sinh trung học phổ thông

Giáo dục quốc phòng - an ninh đáp ứng yêu cầu thực tiễn

Môn Giáo dục quốc phòng - an ninh trong Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 được xác định là một trong những nội dung giáo dục bắt buộc đối với học sinh trung học phổ thông. Theo hướng dẫn của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT), môn học không chỉ trang bị kiến thức cơ bản về quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, kỹ năng tự vệ, phòng chống thiên tai và ứng phó khẩn cấp, mà còn hướng tới bồi dưỡng lòng yêu nước, tinh thần kỷ luật, đoàn kết và ý thức trách nhiệm công dân.

Ảnh: Trường THPT Huỳnh Thúc Kháng (Thanh Xuân, Hà Nội)

Trên thực tế, việc dạy và học QP-AN trong trường trung học phổ thông đã có nhiều đổi mới, gắn liền với thực tiễn đời sống và hoạt động trải nghiệm. Nhiều trường học tổ chức hội thao quốc phòng - an ninh, diễn tập cứu hộ cứu nạn, thi tìm hiểu truyền thống cách mạng, hoặc chương trình “Tuần học quân sự đầu năm”, giúp học sinh được rèn luyện tác phong, tính kỷ luật và kỹ năng sinh tồn cơ bản.

Tại Nghệ An, Sở GDĐT phối hợp với Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh tổ chức chương trình “Trải nghiệm người chiến sĩ trẻ” cho học sinh lớp 10, với các hoạt động rèn luyện đội hình, kỹ năng gấp chăn, hành quân và thi bắn súng hơi. Nhiều em chia sẻ rằng qua những ngày trải nghiệm, các em “hiểu hơn về sự hy sinh, kỷ luật và tinh thần tập thể của người lính”. Ở Thành phố Hồ Chí Minh, phong trào “Hành trình về nguồn” được triển khai thường xuyên, kết hợp học sinh tham quan di tích lịch sử, dâng hương tưởng niệm anh hùng liệt sĩ, nghe kể chuyện truyền thống. Đây là những giờ học lịch sử sống động, giúp học sinh cảm nhận sâu sắc giá trị của hòa bình và lòng tự hào dân tộc.

Vai trò của giáo viên bộ môn QP-AN ngày càng quan trọng. Họ không chỉ là người truyền đạt kiến thức quân sự, mà còn là người khơi dậy cảm hứng yêu nước, tinh thần trách nhiệm và văn hóa kỷ luật trong học sinh. Nhiều giáo viên đã tích cực đổi mới phương pháp giảng dạy, kết hợp video, sa bàn điện tử, mô hình mô phỏng để học sinh hiểu và thực hành các nội dung như đội ngũ, sơ cứu, phòng cháy chữa cháy, thoát hiểm khẩn cấp…

Thực tế cho thấy, tại những trường chú trọng công tác giáo dục QP-AN, học sinh có ý thức rõ ràng hơn về vai trò cá nhân đối với cộng đồng và đất nước, đồng thời thể hiện thái độ tích cực, chủ động trong học tập và sinh hoạt tập thể.

Đổi mới phương pháp, lan tỏa tinh thần yêu nước trong giáo dục QP-AN

Trong giai đoạn hiện nay, giáo dục QP-AN không thể dừng ở truyền đạt lý thuyết, mà cần chuyển mạnh sang hướng trải nghiệm, thực hành, ứng dụng công nghệ số để phù hợp với tâm lý và nhu cầu học sinh thế hệ Gen Z.

Nhiều trường trung học phổ thông đã đưa các mô phỏng 3D, video tương tác vào giảng dạy, giúp học sinh dễ hình dung các tình huống quốc phòng, an toàn, ứng phó thiên tai hoặc phòng chống xâm nhập mạng. Các bài học về “Phòng tránh bạo lực học đường”, “An toàn không gian mạng”, “Bảo vệ chủ quyền số quốc gia” được lồng ghép trong môn QP-AN và hoạt động ngoại khóa, giúp các em hiểu rằng bảo vệ Tổ quốc thời bình cũng là bảo vệ an ninh thông tin, môi trường và văn hóa số.

Sự phối hợp giữa nhà trường - Ban Chỉ huy Quân sự - Công an - Đoàn Thanh niên được xem là yếu tố quyết định để nâng cao hiệu quả giảng dạy. Tại Đà Nẵng, Sở GDĐT đã ký kết chương trình phối hợp với Bộ Chỉ huy Quân sự thành phố, tổ chức hội thao QP-AN cho khối trung học phổ thông, thu hút hàng nghìn học sinh tham gia. Các hoạt động như “Ngày hội thanh niên với quốc phòng”, “Tìm hiểu Luật Nghĩa vụ quân sự”, “Tuyên truyền biển đảo quê hương” được triển khai thường xuyên, tạo khí thế sôi nổi, hấp dẫn trong học đường.

Ngoài việc rèn kỹ năng quân sự, giáo dục QP-AN cần lồng ghép các nội dung bảo vệ Tổ quốc trong thời bình như an toàn mạng, phòng chống tin giả, ứng phó biến đổi khí hậu, bảo vệ môi trường - những “mặt trận mới” của người trẻ trong kỷ nguyên toàn cầu hóa. Từ đó, học sinh nhận thức được rằng lòng yêu nước không chỉ thể hiện qua vũ khí, mà còn qua ý thức trách nhiệm, hành động cụ thể và bản lĩnh công dân số.

Bên cạnh đó, Đoàn Thanh niên và các tổ chức đoàn thể trong trường học cần đưa tinh thần “Vì Tổ quốc - Vì cộng đồng” trở thành sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong hoạt động, từ phong trào tình nguyện, ngày hội quốc phòng đến sinh hoạt chuyên đề. Khi những giá trị ấy được thể hiện qua hành động thường ngày, chúng sẽ trở thành nền tảng hình thành ý thức bảo vệ Tổ quốc bền vững và tự nhiên trong học sinh.

Giáo dục QP - AN không chỉ giúp học sinh hiểu về chiến lược bảo vệ đất nước, mà còn bồi dưỡng phẩm chất yêu nước, kỷ luật và trách nhiệm công dân. Khi các bài học QP-AN được gắn với trải nghiệm, công nghệ và các giá trị sống, học sinh sẽ có ý  thức trách nhiệm với đất nước, yêu hòa bình, tôn trọng kỷ cương và sẵn sàng cống hiến cho Tổ quốc.

Thuý An, Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ Giáo dục và Đào tạo (2018). Chương trình Giáo dục phổ thông môn Giáo dục quốc phòng - an ninh.
https://moet.gov.vn/giaoducquocdan/cong-tac-hoc-sinh-sinh-vien/Pages/Default.aspx?ItemID=8392

Báo Nhân Dân (2024). Học sinh trải nghiệm “Tuần học quân sự” - giáo dục kỷ luật và tinh thần yêu nước.
https://nhandan.vn/hoc-sinh-trai-nghiem-tuan-hoc-quan-su-post828534.html

Báo Giáo dục & Thời đại (2024). Đà Nẵng tăng cường giáo dục quốc phòng - an ninh cho học sinh. https://giaoducthoidai.vn/da-nang-tang-cuong-giao-duc-quoc-phong-an-ninh-cho-hoc-sinh-2024.html

Bộ Tư lệnh Quân khu 5. (2024). Phối hợp với Sở GDĐT các tỉnh miền Trung - Tây Nguyên Nguyên triển khai hoạt động giáo dục quốc phòng - an ninh cho học sinh, sinh viên.
https://baoquankhu5.vn/