Giáo dục tài chính trong trường học để trang bị năng lực kinh tế cho thế hệ trẻ

Buổi tập huấn về “Quản lý tài chính” tại trường Tiểu học Tràng An (Hà Nội) (Ảnh: Trường Tiểu học Tràng An)

Triển khai giáo dục tài chính vào trường học

GDTC được đưa vào giảng dạy tại các trường tiểu học ở nước ngoài từ lâu. Vài năm trở lại đây, các trường tiểu học của Việt Nam cũng đã đưa nội dung này vào chương trình học. Tại trường tiểu học Tràng An (Hà Nội) đã tổ chức các buổi tập huấn về GDTC với đa dạng kiến thức về tài chính rất gần gũi như “Bạn có biết tiền mừng tuổi của mình ở đang ở đâu?”, “Có cần giáo dục quản lý tài chính sớm cho trẻ em không?”, Quản lí tài chính cá nhân, Cách sử dụng đồng tiền và tiết kiệm tiền,… dưới sự hướng dẫn, chia sẻ từ các chuyên gia có chuyên môn cao. Những buổi tập huấn này không những giúp các em có thêm kĩ năng về quản lý tài chính, hiểu được giá trị của đồng tiền mà còn tạo tiền đề giúp các em xây dựng những thói quen tốt, phát triển toàn diện, có trách nhiệm trong cuộc sống.

Học sinh trường Tiểu học Tràng An (Hà Nội) trong buổi tập huấn về “Quản lý tài chính” (Ảnh: Trường Tiểu học Tràng An)

Tại Hội thảo “Định hướng giáo dục tài chính cho học sinh phổ thông Việt Nam” (2024) do Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam và UNICEF tổ chức, các chuyên gia thống nhất rằng Việt Nam cần xây dựng bộ tài liệu GDTC thống nhất, tích hợp từ lớp 1 đến 12, phù hợp từng độ tuổi và bối cảnh kinh tế số. GDTC hướng tới trang bị cho học sinh năng lực quản lý thu - chi, tiết kiệm, hiểu giá trị đồng tiền, sử dụng dịch vụ tài chính an toàn và ứng xử tài chính có trách nhiệm.

Gần đây, Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam cũng cho ra mắt bộ sách “Giáo dục tài chính” dành cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 12, bộ sách chuyên đề đầu tiên về tài chính học đường tại Việt Nam. Bộ sách được thiết kế hệ thống, phù hợp Chương trình GDPT 2018 và các chuẩn mực tài chính - ngân hàng trong nước, quốc tế, giúp học sinh tiếp cận kiến thức tài chính theo phương pháp liên môn, phù hợp từng độ tuổi.

Trong Quyết định 149/QĐ-TTg (2020) về Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng 2030, đã xác định GDTC là cấu phần quan trọng, được lồng ghép vào chương trình giáo dục phổ thông nhằm giúp người dân tiếp cận và sử dụng hiệu quả các dịch vụ tài chính chính thức. GDTC cho học sinh, sinh viên được xem là nền tảng hình thành thói quen tài chính lành mạnh từ sớm. Gần đây, Nghị quyết 71-NQ/TW cũng nhấn mạnh yêu cầu phát triển năng lực công dân trong nền kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.

GDTC trong trường học không chỉ nhằm giảm rủi ro tiêu dùng hoặc nợ tín dụng cá nhân, mà còn hướng đến bồi dưỡng tinh thần trách nhiệm công dân và năng lực thích ứng trong nền kinh tế số. Trong bối cảnh thanh toán không tiền mặt, ví điện tử và giao dịch trực tuyến lan rộng, học sinh, sinh viên cần được trang bị khả năng phân tích, ra quyết định và quản lý tài chính cá nhân một cách chủ động. Đó cũng chính là cách giáo dục góp phần xây dựng thế hệ công dân có tư duy kinh tế vững vàng, biết khởi nghiệp và đóng góp cho phát triển bền vững.

Buổi tập huấn về “Cách chi tiêu thông minh” tại trường Tiểu học Tràng An (Hà Nội) (Ảnh: Trường Tiểu học Tràng An)

Nền tảng hình thành công dân kinh tế tự chủ

Nhiều khảo sát cho thấy học sinh Việt Nam tiêu dùng giỏi nhưng thiếu hiểu biết về lãi suất, tín dụng hay quản lý ngân sách. Phần lớn chi tiêu theo cảm xúc, dễ bị ảnh hưởng bởi quảng cáo, cho thấy khoảng trống lớn trong tư duy và hành vi tài chính.

Hiện nay, Chương trình GDPT 2018 chưa có môn học độc lập về tài chính mà chỉ lồng ghép trong Toán và Hoạt động trải nghiệm, khiến nội dung thiếu tính hệ thống. Giáo viên gặp khó do thiếu học liệu và bồi dưỡng chuyên môn, nhiều người phải tự đúc rút từ trải nghiệm tài chính cá nhân hoặc tìm ví dụ trên báo chí, dẫn đến bài giảng thiếu thống nhất. Trong khi đó, học sinh lại tiếp cận nhiều thông tin tài chính không chính thống, dễ hình thành thói quen tiêu dùng sai lệch như mua sắm theo trào lưu hay đầu tư ảo. Gia đình và truyền thông là hai kênh ảnh hưởng trực tiếp nhất nhưng cũng chưa có vai trò định hướng rõ ràng, khiến nhiều trẻ thiếu nền tảng văn hóa tài chính vững chắc.

Để GDTC trở thành năng lực công dân thế kỷ 21, cần xây dựng hệ sinh thái chính sách đồng bộ từ khung năng lực quốc gia đến chương trình học, giáo viên và cộng đồng. Bộ GDĐT cần phối hợp Ngân hàng Nhà nước xây dựng khung năng lực theo từng bậc học: ở bậc tiểu học cần hiểu được giá trị đồng tiền, THCS rèn kỹ năng chi tiêu, THPT phát triển tư duy khởi nghiệp và đầu tư. Dạy học cần gắn thực tiễn qua “dự án tài chính gia đình” hay trò chơi mô phỏng ví điện tử. Giáo viên cần phải được tập huấn tài chính cơ bản, sử dụng học liệu mở, tình huống thực tế Việt Nam kết hợp tư duy tài chính quốc tế. Đồng thời, huy động doanh nghiệp tham gia minh bạch theo mô hình CSR (trách nhiệm xã hội doanh nghiệp) và tăng cường truyền thông để phụ huynh cùng hình thành thói quen tài chính bền vững cho học sinh.

Trong một nền kinh tế toàn cầu hóa và số hóa mạnh mẽ, GDTC không còn là lựa chọn, mà là yêu cầu tất yếu của giáo dục hiện đại. Khi học sinh biết quản lý đồng tiền, các em không chỉ tiêu dùng thông minh mà còn sống có trách nhiệm, hiểu giá trị lao động. Đây là nền tảng giúp thế hệ trẻ tự chủ tài chính, sử dụng tiền hiệu quả để kiến tạo hạnh phúc và đóng góp cho xã hội.

Bảo Ngọc, Hà Giang

Tài liệu tham khảo

Chính phủ (2020). Quyết định 149/QĐ-TTg ngày 22/01/2020 về việc phê duyệt Chiến lược tài chính toàn diện quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030

https://chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=198928&tagid=6&type=1