Ứng dụng AI trong giáo dục phổ thông và cách tiếp cận phù hợp

Xu thế toàn cầu và thực tiễn triển khai tại Việt Nam

Trong những năm gần đây, trí tuệ nhân tạo được xem là một trong những công nghệ có ảnh hưởng mạnh mẽ nhất đến giáo dục toàn cầu. Ở nhiều quốc gia như Hàn Quốc, Singapore, Phần Lan hay Mỹ, AI đang được ứng dụng trong các hệ thống quản lý học tập, hỗ trợ cá nhân hóa chương trình học, phân tích dữ liệu học sinh và đánh giá năng lực người học.

Nguồn ảnh: Internet

AI giúp giáo viên hiểu rõ hơn điểm mạnh, điểm yếu của từng học sinh, từ đó điều chỉnh phương pháp giảng dạy linh hoạt và hiệu quả hơn. Đối với người học, công nghệ này mở ra khả năng học tập theo nhịp độ riêng, tiếp cận nguồn tài nguyên học liệu mở và rèn luyện kỹ năng tự học.

Tại Việt Nam, việc đưa AI vào giáo dục phổ thông bắt đầu được triển khai theo lộ trình cụ thể. Từ năm học 2025-2026, Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ thí điểm “Trợ lý học tập AI” ở một số địa phương, hướng tới xây dựng hệ sinh thái giáo dục số đồng bộ. Mục tiêu là giúp giáo viên giảm tải công việc hành chính, tăng thời gian cho hoạt động sư phạm, đồng thời hỗ trợ học sinh học tập theo năng lực cá nhân.

AI hứa hẹn tạo ra những thay đổi tích cực, song cũng đặt ra không ít thách thức. Nhiều giáo viên còn e dè với công nghệ mới, năng lực số chưa đồng đều, đặc biệt ở các vùng sâu, vùng xa. Cơ sở vật chất, hạ tầng Internet và thiết bị phục vụ dạy học số còn chênh lệch lớn giữa các địa phương. Điều này đòi hỏi phải có chính sách hỗ trợ mang tính vùng miền, bảo đảm tính công bằng trong quá trình chuyển đổi số giáo dục.

Một vấn đề khác là bảo mật dữ liệu và đạo đức sử dụng công nghệ. Khi thông tin học sinh được lưu trữ và xử lý qua hệ thống AI, cần có hành lang pháp lý, tiêu chuẩn dữ liệu giáo dục và cơ chế kiểm soát rõ ràng. Việc ứng dụng AI trong giáo dục phải tuân thủ nguyên tắc “an toàn, minh bạch và nhân văn” để công nghệ phục vụ con người, không tạo thêm rủi ro cho người học.

Xây dựng cách tiếp cận nhân văn trong ứng dụng AI vào giáo dục

Dù công nghệ có phát triển đến đâu, giáo dục vẫn là câu chuyện của con người. AI nên được nhìn nhận như một công cụ hỗ trợ phát triển năng lực tư duy, sáng tạo của học sinh, không thể thay thế vai trò của người thầy và quá trình học tập tự nhiên. Khi ứng dụng AI, cần đảm bảo rằng mỗi bài học vẫn giữ được tính tương tác, cảm xúc và trải nghiệm cá nhân của học sinh - những yếu tố mà máy móc không thể tạo ra.

Để AI phát huy giá trị tích cực, nhà trường cần chú trọng đào tạo kỹ năng số, tư duy phản biện và đạo đức công nghệ cho cả giáo viên, học sinh và phụ huynh. Chỉ khi hiểu rõ công nghệ, người dùng mới biết cách sử dụng AI có trách nhiệm, khai thác đúng mục đích. Đây không chỉ là nhiệm vụ của ngành giáo dục, mà còn là trách nhiệm xã hội trong việc xây dựng văn hóa số học đường lành mạnh.

Bên cạnh đó, mỗi trường học cần có bộ quy tắc ứng xử với AI, quy định rõ phạm vi sử dụng công cụ trong dạy học, nghiên cứu và đánh giá. Điều này giúp tránh tình trạng lệ thuộc vào công nghệ hoặc sử dụng sai mục đích – chẳng hạn để gian lận học tập hay sao chép nội dung không kiểm chứng.

Các chính sách phát triển giáo dục trong thời đại AI cần coi con người là trung tâm, trong đó giáo viên giữ vai trò dẫn dắt, học sinh là chủ thể sáng tạo, còn AI chỉ là phương tiện hỗ trợ. Sự kết hợp hài hòa giữa công nghệ hiện đại và triết lý nhân văn sẽ giúp giáo dục Việt Nam tận dụng được sức mạnh của trí tuệ nhân tạo mà không đánh mất giá trị cốt lõi đó là hướng tới sự phát triển toàn diện của con người, vì con người.

Ứng dụng AI trong giáo dục phổ thông là xu hướng không thể đảo ngược, nhưng cách tiếp cận sẽ quyết định thành công của quá trình này. Một chiến lược phát triển nhân văn, coi trọng yếu tố con người và bảo đảm an toàn dữ liệu sẽ giúp giáo dục Việt Nam chủ động đón nhận công nghệ, thay vì bị công nghệ dẫn dắt. Khi người thầy làm chủ công cụ, học sinh biết sử dụng AI một cách sáng tạo và có trách nhiệm, trí tuệ nhân tạo sẽ thực sự trở thành động lực đổi mới giáo dục trong kỷ nguyên mới.

Thuý An, Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Chính phủ (2024). Quyết định số 1705/QĐ-TTg ngày 31/12/2024 phê duyệt Chiến lược phát triển giáo dục đến năm 2030, tầm nhìn 2045. https://moet.gov.vn/tintuc/Pages/tin-tong-hop.aspx?ItemID=10213

Triển khai nhiệm vụ năm học mới: 10 nhiệm vụ mở đường cho đột phá. Báo Giáo dục & Thời đại. Truy cập từ https://giaoducthoidai.vn/trien-khai-nhiem-vu-nam-hoc-moi-10-nhiem-vu-mo-duong-cho-dot-pha-post749159.html

UNESCO. AI and the Future of Teaching and Learning, 2023.