Phát triển năng lực số cho giáo viên phổ thông theo hướng tiếp cận chuẩn quốc tế

Năng lực số trở thành yêu cầu cốt lõi trong đổi mới giáo dục phổ thông

Nếu như trước đây, công nghệ chỉ là công cụ hỗ trợ, thì nay đã trở thành không gian làm việc và giảng dạy của giáo viên. Một bài giảng có thể được thực hiện qua nền tảng trực tuyến, một lớp học có thể vận hành bằng công cụ quản lý số, và những phản hồi về học tập của học sinh có thể được hệ thống tự động tổng hợp trong vài giây.

Trong bối cảnh ấy, năng lực số của giáo viên không còn dừng ở kỹ năng thao tác với phần mềm hay máy tính, mà bao gồm cả khả năng sáng tạo nội dung số, phân tích dữ liệu học tập, ứng dụng trí tuệ nhân tạo, và đặc biệt là năng lực sư phạm để công nghệ phục vụ quá trình dạy học hiệu quả. Nhiều giáo viên trẻ ngày nay đã chủ động trong việc làm chủ công nghệ mới. Tuy nhiên, không ít người vẫn còn bỡ ngỡ khi phải soạn giảng trên nền tảng điện tử, tổ chức lớp học trực tuyến hay đánh giá học sinh qua công cụ số. Sự chênh lệch về điều kiện hạ tầng, trình độ công nghệ và cơ hội tiếp cận giữa các vùng miền khiến việc phát triển năng lực số cho đội ngũ nhà giáo vẫn là thách thức lớn.

Một số địa phương đã chủ động mở các lớp tập huấn kỹ năng số cho giáo viên, hướng dẫn cách xây dựng học liệu mở, thiết kế bài giảng điện tử, hoặc sử dụng trí tuệ nhân tạo trong phân tích kết quả học tập. Những mô hình này cho thấy, khi được trang bị đúng cách, người thầy hoàn toàn có thể làm chủ công nghệ và biến nó thành công cụ nâng cao chất lượng giảng dạy.

Nguồn ảnh: Internet

Phát triển năng lực số không chỉ là đào tạo kỹ năng, mà còn là xây dựng tư duy số trong nghề giáo, giúp giáo viên nhận thức được giá trị của dữ liệu, an toàn thông tin, quyền riêng tư học sinh và cách ứng xử có trách nhiệm trên không gian mạng. Đây chính là nền tảng để hình thành đội ngũ “giáo viên số” vững vàng, thích ứng với xu thế giáo dục mới.

Hướng đến hội nhập và phát triển bền vững

Nhiều quốc gia đã ban hành khung năng lực số cho giáo viên như Liên minh châu Âu với bộ chuẩn DigCompEdu, hay UNESCO với khung năng lực ICT-CFT. Các khung này đều coi năng lực số là sự kết hợp giữa hiểu biết công nghệ, năng lực sư phạm và giá trị đạo đức nghề nghiệp.

Việt Nam đang từng bước tiếp cận hướng đi này. Bộ Giáo dục và Đào tạo đã phối hợp với các tổ chức quốc tế xây dựng khung năng lực số dành cho giáo viên phổ thông, hướng tới tương thích với chuẩn quốc tế nhưng được điều chỉnh theo điều kiện trong nước. Đây là bước đi quan trọng để đánh giá, bồi dưỡng và công nhận năng lực số của giáo viên một cách thống nhất, minh bạch. Điều cần thiết là không nên coi “chuẩn quốc tế” như một khuôn mẫu cứng nhắc, mà cần nguồn tham chiếu linh hoạt, để Việt Nam chọn lọc và nội địa hóa phù hợp với thực tiễn. Giáo viên Việt Nam cần được tiếp cận chuẩn quốc tế theo cách gần gũi thông qua các khóa bồi dưỡng gắn với thực hành, mô hình chia sẻ kinh nghiệm, hay cộng đồng học tập số.

Song song với đó, cần hình thành lực lượng “giáo viên nòng cốt số” tại mỗi địa phương - những người có khả năng dẫn dắt, hỗ trợ đồng nghiệp và lan tỏa tinh thần đổi mới trong nhà trường. Họ chính là cầu nối giữa chính sách chuyển đổi số và thực tiễn giảng dạy hàng ngày.

Phát triển năng lực số theo hướng hội nhập quốc tế không chỉ để “theo kịp thế giới”, mà quan trọng hơn là giúp người thầy trở thành trung tâm của đổi mới giáo dục, nơi công nghệ phục vụ con người, giáo dục hướng đến sự phát triển toàn diện của học sinh.

Phát triển năng lực số cho giáo viên phổ thông là nhiệm vụ không thể chậm trễ. Khi giáo viên có đủ kỹ năng, tư duy và bản lĩnh số, họ sẽ không còn bị động trước sự thay đổi của công nghệ mà chủ động dẫn dắt quá trình chuyển đổi. Công nghệ có thể thay đổi phương thức dạy học, nhưng chính con người - cụ thể là người thầy mới quyết định chất lượng của nền giáo dục. Và khi người thầy đủ năng lực để “số hóa” mà vẫn giữ trọn giá trị nhân văn, đó mới là thành công thực sự của chuyển đổi số trong giáo dục Việt Nam.

Thuý An, Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ GDĐT (2024). Báo cáo chuyển đổi số ngành giáo dục 2024.

UNESCO. AI and the Future of Teaching and Learning (2023)

European Commission. DigCompEdu Framework (2017).