Đổi mới phương pháp dạy học trong kỷ nguyên mới

Kỹ năng sử dụng công nghệ và năng lực sư phạm số

AI đang hỗ trợ giáo viên ở nhiều khâu của quá trình dạy học: từ soạn bài, thiết kế học liệu đến đánh giá năng lực học sinh. Những công cụ như hệ thống gợi ý nội dung, chấm điểm tự động hay trợ lý học tập ảo giúp tiết kiệm thời gian và tăng hiệu quả quản lý lớp học. Tuy nhiên, nhiều giáo viên hiện vẫn mới dừng ở mức “người dùng công cụ”, nghĩa là biết thao tác, nhưng chưa thật sự khai thác được giá trị sư phạm mà AI mang lại.

Năng lực số của nhà giáo cần được nhìn nhận rộng hơn là kỹ năng kỹ thuật. Đó là khả năng tư duy dữ liệu, hiểu cách công nghệ vận hành, biết thiết kế hoạt động học tập dựa trên dữ liệu học sinh, và đánh giá năng lực người học thông qua kết quả học tập số hóa. Khi giáo viên hiểu và sử dụng công nghệ theo hướng này, công cụ không còn là “trợ lý máy móc”, mà trở thành phương tiện giúp dạy học hiệu quả và nhân văn hơn.

Thực tế cho thấy, khoảng cách năng lực số giữa các vùng miền và giữa các thế hệ giáo viên vẫn còn rõ rệt. Trong khi một bộ phận giáo viên trẻ dễ dàng thích ứng với công cụ mới, thì nhiều giáo viên lâu năm vẫn còn lúng túng khi thao tác trên nền tảng học tập số hay tích hợp AI vào bài giảng. Sự chênh lệch này đòi hỏi phải có chính sách bồi dưỡng năng lực số mang tính dài hạn và công bằng, đảm bảo mọi giáo viên đều có cơ hội tiếp cận và làm chủ công nghệ.

Việc phát triển năng lực số không thể tách rời khỏi chuẩn nghề nghiệp giáo viên. Kỹ năng sử dụng công nghệ cần được tích hợp trong quy hoạch đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá và thăng hạng nghề nghiệp. Đồng thời, nên hình thành các trung tâm hỗ trợ chuyển đổi số sư phạm, tạo mạng lưới giáo viên số - nơi thầy cô cùng học, cùng chia sẻ kinh nghiệm ứng dụng công nghệ vào giảng dạy. Chỉ khi năng lực số trở thành một phần trong văn hóa nghề nghiệp, người thầy mới thực sự làm chủ công nghệ.

Ảnh minh hoạ

Đạo đức nghề nghiệp và vai trò dẫn dắt của người thầy trong thời đại AI

AI có thể làm thay nhiều thao tác kỹ thuật, nhưng không thể thay thế cảm xúc, nhân cách và bản lĩnh của người thầy. Trong một thế giới mà máy móc có thể cung cấp tri thức nhanh hơn con người, vai trò của giáo viên càng quan trọng hơn ở việc định hướng, dẫn dắt và khơi gợi nhân cách học sinh.

Giáo viên thời đại AI không chỉ dạy “cách học” mà còn phải dạy cách ứng xử với công nghệ. Họ giúp học sinh hiểu rằng trí tuệ nhân tạo chỉ là công cụ hỗ trợ, không thể thay thế tư duy và sáng tạo của con người. Khi học sinh biết sử dụng công nghệ có trách nhiệm, AI sẽ trở thành một phần tích cực của quá trình học tập, chứ không phải “lối tắt” để hoàn thành nhiệm vụ.

Trong môi trường giáo dục số, đạo đức nghề nghiệp của người thầy càng cần được đặt lên hàng đầu. Việc sử dụng công cụ thông minh để chấm điểm, đánh giá hay tạo nội dung học tập phải tuân thủ nguyên tắc minh bạch, tôn trọng bản quyền và quyền riêng tư học sinh. Đây không chỉ là yêu cầu kỹ thuật, mà còn là chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp của thời đại mới.

Vì vậy, cần đưa “đạo đức sử dụng công nghệ” thành một tiêu chí bắt buộc trong chuẩn nghề nghiệp giáo viên. Mỗi thầy cô vừa là người dạy tri thức, vừa là tấm gương cho học sinh về cách làm chủ công nghệ mà không đánh mất bản sắc con người. Một nền giáo dục nhân văn trong kỷ nguyên AI chỉ có thể bền vững khi người thầy vẫn giữ được vị thế trung tâm là người dẫn đường.

Ứng dụng AI trong giáo dục phổ thông là xu hướng không thể đảo ngược, nhưng công nghệ chỉ có ý nghĩa khi đi cùng trí tuệ và tâm hồn của người thầy. Phát triển năng lực số và bồi dưỡng đạo đức nghề nghiệp cho giáo viên chính là chìa khóa để giáo dục Việt Nam bước vững vàng trong kỷ nguyên trí tuệ nhân tạo - nơi công nghệ hỗ trợ con người, chứ không thay thế con người.

Thuý An, Hà Giang

Nguồn tham khảo:

Bộ GDĐT (2024). Báo cáo chuyển đổi số ngành giáo dục 2024.

UNESCO. AI and the Future of Teaching and Learning, 2023.

European Commission. DigCompEdu Framework, 2017.