Tổ chức thi nghiên cứu khoa học trong trường phổ thông: Cần trở về đúng ý nghĩa của sáng tạo

Ảnh minh hoạ

Trả lại “đúng nghĩa” cho cuộc thi nghiên cứu khoa học, kỹ thuật dành cho học sinh

Sau nhiều năm tổ chức, cuộc thi nghiên cứu khoa học kỹ thuật dành cho học sinh trung học đã trở thành một trong những hoạt động quan thuộc trong các trường phổ thông. Bộ GDĐT đã ban hành Quy chế Cuộc thi nghiên cứu khoa học, kỹ thuật cấp quốc gia dành học sinh trung học cơ sở và trung học phổ thông tại Thông tư số 06/2024/TT-BGDĐT. Tuy nhiên, theo đánh giá của Bộ GDĐT, thực tế trong quá trình triển khai Thông tư, một số nội dung chưa thực sự đáp ứng yêu cầu của thực tiễn hoặc chưa làm rõ vai trò, nhiệm vụ nên cần được điều chỉnh nhằm hoàn thiện hơn công tác tổ chức Cuộc thi.

Việc sửa đổi, bổ sung Thông tư tập trung vào ba nội dung chính, gồm: cách thức lựa chọn các dự án dự thi Cuộc thi cấp quốc gia; các vấn đề liên quan đến việc tổ chức Cuộc thi và các vấn đề liên quan đến việc tổ chức cuộc thi ở cấp đơn vị dự thi. Theo Dự thảo, Bộ sẽ điều chỉnh quy trình xét chọn và phân bổ dự án, quy định rõ trách nhiệm liêm chính khoa học của người hướng dẫn và đơn vị dự thi, đồng thời minh bạch hơn trong khâu lựa chọn đề tài, chấm giải và công bố kết quả. Điểm mới đáng chú ý là việc phân bổ số lượng dự án theo quy mô địa phương, nhằm khuyến khích phong trào nghiên cứu phát triển thực chất. Đối với các đơn vị dự thi là trường phổ thông trực thuộc Bộ và cơ quan ngang Bộ, đại học, trường đại học, viện, học viện, mỗi đơn vị được đăng kí tối đa 3 dự án dự thi, tăng 1 dự án so với quy định tại Thông tư 06. Các dự án có yếu tố sao chép, vi phạm bản quyền hoặc không do học sinh tự thực hiện sẽ bị loại bỏ.

Khi nghiên cứu khoa học trở thành một phần của quá trình học

Thực hiện Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo; Nghị quyết số 202/2025/QH15 ngày 12/6/2025 của Quốc hội về việc sắp xếp đơn vị hành chính cấp tỉnh; Nghị quyết số 74/NQ-CP của Chính phủ về kế hoạch thực hiện sắp xếp đơn vị hành chính và xây dựng mô hình tổ chức chính quyền địa phương 2 cấp, việc bổ sung, sửa đổi Quy chế Cuộc thi ban hành tại Thông tư 06 nhằm đáp ứng các thay đổi và yêu cầu của thực tiễn.

Nhiều địa phương đã cho thấy mô hình này đem lại kết quả tích cực. Dù quy mô nhỏ, nhưng những dự án này đã phản ánh tinh thần nghiên cứu thực chất. Nghiên cứu khoa học trong nhà trường phổ thông không chỉ là cuộc thi, mà còn là phương thức dạy học tiên tiến, giúp học sinh tiếp cận tri thức bằng tư duy thực nghiệm và học thông qua trải nghiệm. Những quy định trong Thông tư góp phần thúc đẩy hoạt động nghiên cứu khoa học, kỹ thuật trở thành hoạt động thường xuyên trong nhà trường phổ thông, thúc đẩy dạy học theo định hướng phát triển khoa học - kĩ thuật (STEM), đáp ứng yêu cầu chuẩn bị nguồn nhân lực cho phát triển đất nước theo đúng định hướng của Đảng và Nhà nước.

Theo Báo cáo từ Bộ GDĐT, cuộc thi Khoa học kỹ thuật quốc gia năm học 2024-2025 có 212 dự án đến từ 74 đơn vị, trong đó có 62/63 sở giáo dục tham gia cùng 12 đơn vị trường đại học, viện nghiên cứu có trường phổ thông, cho thấy sự tham gia rộng khắp của các đơn vị giáo dục trên cả nước. Cuộc thi bao gồm 190 dự án cấp trung học cơ sở và 22 dự án cấp trung học phổ thông, với tổng cộng 401 học sinh tham gia. Thông tư sửa đổi, bổ sung Thông tư 06 được ban hành trong bối cảnh sáp nhập từ 63 tỉnh, thành phố thành 34 tỉnh, thành phố, bảo đảm yêu cầu của thực tiễn trong quá trình tổ chức Cuộc thi.

Việc Bộ GDĐT xem xét điều chỉnh Thông tư 06/2024/TT-BGDĐT không chỉ nhằm hoàn thiện quy trình tổ chức cuộc thi nghiên cứu khoa học kỹ thuật, mà còn thể hiện bước chuyển từ phong trào thi đua sang phát triển năng lực thật của học sinh. Khi hoạt động nghiên cứu khoa học được tổ chức đúng nghĩa, trở thành một phần trong quá trình học tập, trường học sẽ thực sự là nơi gieo mầm tri thức, nuôi dưỡng đam mê khám phá và hình thành thế hệ công dân sáng tạo - những người có khả năng tạo ra giá trị mới cho xã hội trong kỷ nguyên tri thức.

Hà Giang