Bỏ đình chỉ học sinh: Cơ hội và thách thức trong xây dựng văn hoá kỷ luật tích cực

Đình chỉ học - tư duy kỷ luật trừng phạt

Trong nhiều năm qua, đình chỉ học được xem là hình thức kỷ luật nặng nhất dành cho học sinh vi phạm nghiêm trọng. Dưới quy định cũ, học sinh có thể bị đình chỉ từ một tuần đến một năm, thậm chí bị đuổi học. Mục tiêu là răn đe, nhưng thực tế lại mang đến nhiều hệ lụy: học sinh bị tước quyền học tập, mất kết nối với trường lớp, dễ nảy sinh mặc cảm và xa rời môi trường giáo dục.

Nhiều nghiên cứu quốc tế chỉ ra, hình thức đình chỉ không cải thiện hành vi mà còn làm gia tăng nguy cơ bỏ học. Tại Mỹ, báo cáo của Learning Policy Institute cho thấy học sinh bị đình chỉ thường có thành tích học tập kém hơn và tỷ lệ bỏ học cao hơn. Ở Việt Nam, nhiều vụ việc học sinh bị đình chỉ vì vi phạm nội quy đã gây tranh luận trong xã hội, phần lớn dư luận cho rằng đây là cách xử lý chưa nhân văn.

Chính vì vậy, Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT, có hiệu lực từ ngày 31/10/2025, đã chính thức bỏ đình chỉ học và đuổi học ra khỏi danh mục kỷ luật. Quy định mới khẳng định: hình thức kỷ luật cao nhất chỉ dừng ở phê bình, nhắc nhở, yêu cầu viết bản kiểm điểm và phối hợp với phụ huynh. Đây là bước ngoặt trong tư duy quản lý: từ “loại bỏ học sinh vi phạm” sang “giữ học sinh ở lại để giáo dục”.

Kỷ luật tích cực - cơ hội và thách thức với nhà trường

Bỏ đình chỉ học không có nghĩa là nới lỏng kỷ cương. Ngược lại, đây là cơ hội để xây dựng văn hóa kỷ luật mới: kỷ luật tích cực. Tinh thần cốt lõi là giúp học sinh hiểu hậu quả hành vi, chịu trách nhiệm và học cách sửa chữa, thay vì chỉ gánh chịu hình phạt.

Trên thế giới, nhiều mô hình đã chứng minh hiệu quả. Ở Mỹ và châu Âu, thực hành hồi phục (restorative practices) được áp dụng: học sinh vi phạm tham gia đối thoại, xin lỗi và đề xuất khắc phục. Hệ thống hỗ trợ hành vi tích cực (PBIS) cũng cho thấy khả năng giảm vi phạm khi xây dựng văn hóa trường học thân thiện và dự báo sớm nguy cơ. Một số nước thay thế đình chỉ bằng “học riêng trong trường”, học sinh vi phạm vẫn đi học nhưng được cách ly, tham gia hoạt động rèn luyện, không bị loại bỏ hoàn toàn khỏi môi trường giáo dục.

Với Việt Nam, khi không còn đình chỉ, nhà trường buộc phải sáng tạo hơn trong cách xử lý, đồng thời huy động nhiều lực lượng tham gia: giáo viên chủ nhiệm, chuyên viên tâm lý, phụ huynh, thậm chí cả bạn bè đồng trang lứa. Đây cũng là dịp để tăng cường các hoạt động tư vấn học đường, giáo dục kỹ năng sống, quản lý cảm xúc và phòng ngừa bạo lực học đường.

Nhưng thách thức cũng không ít. Trước hết, hệ thống trường phổ thông hiện còn thiếu nhân lực tư vấn tâm lý và kỹ năng quản lý kỷ luật tích cực cho giáo viên. Nhiều trường chưa có phòng tư vấn hoặc chỉ có cán bộ kiêm nhiệm. Thứ hai, một bộ phận phụ huynh và dư luận xã hội vẫn quan niệm “phải phạt nặng mới răn đe”, nên dễ nghi ngờ tính hiệu quả của các biện pháp mới. Thứ ba, chưa có khung hướng dẫn chi tiết về các mô hình thay thế, khiến nhiều nhà trường lúng túng khi xử lý vi phạm nghiêm trọng.

Giải pháp xây dựng văn hóa kỷ luật tích cực ở Việt Nam

Để chính sách mới thực sự đi vào cuộc sống, Việt Nam cần đồng bộ nhiều giải pháp như xây dựng khung hướng dẫn chi tiết về kỷ luật tích cực, trong đó nêu rõ các bước xử lý, từ tư vấn, hòa giải, đến biện pháp hỗ trợ bổ sung. Điều này giúp các trường có căn cứ thực hiện thống nhất, tránh tình trạng tùy tiện. Tăng cường đội ngũ tư vấn tâm lý học đường. Cần có lộ trình bố trí chuyên viên tâm lý chuyên trách ở mỗi trường phổ thông. Đây sẽ là lực lượng chủ chốt trong việc hỗ trợ học sinh vi phạm, giúp các em nhận diện nguyên nhân hành vi và tìm cách khắc phục. Ngoài ra, các trường cần tập trung bồi dưỡng kỹ năng kỷ luật tích cực cho giáo viên. Giáo viên cần được trang bị kiến thức về tâm lý học sinh, kỹ năng quản lý hành vi và phương pháp xử lý xung đột. Các khóa tập huấn nên được lồng ghép vào chương trình bồi dưỡng thường xuyên.

Sự phối hợp với phụ huynh và cộng đồng cũng rất quan trọng. Khi học sinh vi phạm, sự tham gia đồng hành của gia đình là yếu tố quan trọng. Nhà trường cần tạo cơ chế đối thoại cởi mở với phụ huynh, đồng thời huy động các tổ chức xã hội tham gia các hoạt động hỗ trợ, giáo dục kỹ năng sống.

Hiện nay, một số trường phổ thông tại Hà Nội, như hệ thống Lômônôxốp, đã phát triển phòng tâm lý học đường, phòng tham vấn học đường và tổ chức tập huấn giáo viên để hỗ trợ học sinh có hành vi thách thức. Đây có thể xem là những mô hình nền tảng, gợi mở hướng đi cho việc xây dựng phòng hỗ trợ hành vi trong tương lai.

Nguồn ảnh: Trường Liên cấp Lômônôxốp

Thông tư 19/2025 đánh dấu sự chấm dứt của một giai đoạn kỷ luật trừng phạt và mở ra hướng tiếp cận mới - kỷ luật tích cực. Đây là bước tiến nhân văn, phù hợp xu thế quốc tế và khẳng định quan điểm: mọi học sinh đều có quyền được học tập và sửa chữa lỗi lầm. Tuy nhiên, để chính sách đi vào cuộc sống, cần đầu tư cho đội ngũ tư vấn học đường, bồi dưỡng kỹ năng kỷ luật tích cực cho giáo viên, hoàn thiện hành lang pháp lý và tăng cường truyền thông với phụ huynh, xã hội. Khi kỷ luật được nhìn nhận như một cơ hội giáo dục chứ không phải hình phạt loại trừ, nhà trường sẽ trở thành môi trường an toàn, công bằng, góp phần nuôi dưỡng sự phát triển toàn diện của học sinh.

Thuý An, Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ GDĐT (2025). Thông tư 19/2025/TT-BGDĐT về khen thưởng và kỷ luật học sinh phổ thông. Hà Nội.
Learning Policy Institute (2018). The Case Against Out-of-School Suspensions. Palo Alto, CA.