Đổi mới giáo dục nghề nghiệp: Từ chủ trương chiến lược đến hành động thực tiễn

Ảnh minh hoạ

Đặt GDNN trong tầm nhìn chiến lược quốc gia

Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị xác định rõ: phát triển giáo dục nghề nghiệp là một trong những nhiệm vụ trọng tâm để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. GDNN không chỉ đào tạo lao động kỹ thuật mà còn phải hướng đến phát triển kỹ năng mềm, năng lực sáng tạo và khả năng thích ứng với công nghệ mới.

Tinh thần này được cụ thể hóa trong hướng dẫn nhiệm vụ năm học 2025–2026 đối với GDNN và Giáo dục thường xuyên của Bộ GDĐT. Theo đó, các cơ sở GDNN phải đẩy mạnh chuyển đổi số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong dạy học, quản lý và đánh giá; đồng thời triển khai học bạ số, văn bằng số và kết nối dữ liệu quốc gia về người học. Bộ cũng yêu cầu các địa phương rà soát lại hệ thống trung tâm GDNN -GDTX, sắp xếp hợp lý theo mô hình chính quyền hai cấp để nâng cao hiệu quả hoạt động, tránh chồng chéo nhiệm vụ.

Có thể nói, GDNN đang được đặt trong một cấu trúc phát triển dài hạn, gắn liền với chiến lược giáo dục đến năm 2030, tầm nhìn 2045. Đây là lĩnh vực trụ cột để Việt Nam bước vào giai đoạn tăng trưởng dựa trên tri thức và công nghệ.

Đổi mới đồng bộ: chương trình, phương pháp và đội ngũ

Đổi mới GDNN không thể chỉ là việc thay đổi nội dung giảng dạy. Đó là quá trình toàn diện, bắt đầu từ việc thiết kế chương trình mở, linh hoạt, đến đổi mới phương pháp và chuẩn hóa đội ngũ giảng viên.

Trước hết, chương trình đào tạo cần được gắn chặt hơn với nhu cầu thực tiễn của doanh nghiệp, của thị trường lao động và của xu thế chuyển đổi xanh, chuyển đổi số. Việc áp dụng các mô-đun kỹ năng, thay cho giáo trình cứng, sẽ giúp người học dễ dàng cập nhật tri thức mới và linh hoạt hơn khi tham gia thị trường lao động. Các cơ sở GDNN cũng được khuyến khích triển khai hợp tác quốc tế để công nhận chứng chỉ nghề, tạo điều kiện cho người học có cơ hội làm việc ở nước ngoài.

Phương pháp giảng dạy cũng cần chuyển dịch từ “truyền đạt” sang “trải nghiệm”. Người học được đặt vào trung tâm quá trình đào tạo, học qua thực hành, qua dự án, qua mô phỏng công nghệ và môi trường doanh nghiệp. Việc Bộ GDĐT nhấn mạnh ứng dụng AI, công nghệ số trong giảng dạy và quản lý cho thấy GDNN đang tiến gần hơn tới mô hình “học thông minh”, nơi năng lực của mỗi cá nhân được phân tích, theo dõi và phát triển theo hướng cá nhân hóa.

Yếu tố con người vẫn là điều quyết định. Nhiều chuyên gia đã nhận định, nếu giảng viên nghề không được bồi dưỡng thường xuyên về kỹ năng nghề, ngoại ngữ và sư phạm hiện đại, thì đổi mới sẽ chỉ dừng lại ở hình thức. Việc chuẩn hóa đội ngũ giảng viên - cả về trình độ chuyên môn lẫn kinh nghiệm thực tiễn cần được xem là “mũi nhọn” trong chiến lược phát triển GDNN giai đoạn tới.

Hướng tới hệ sinh thái giáo dục nghề nghiệp hiện đại và bền vững

Dù có định hướng rõ ràng, quá trình đổi mới GDNN vẫn đối mặt nhiều thách thức: chênh lệch vùng miền, hạn chế hạ tầng số, thiếu gắn kết với doanh nghiệp và cơ chế tài chính còn nặng tính hành chính. Để vượt qua, cần có tầm nhìn chính sách thống nhất và hành động quyết liệt hơn.

Trước hết, việc triển khai đổi mới phải đi theo lộ trình, có đánh giá định kỳ và cơ chế phản hồi thực chất từ người học và doanh nghiệp. Các mô hình GDNN hiệu quả cần được nhân rộng, đặc biệt là mô hình hợp tác công - tư trong đào tạo kỹ năng nghề. Doanh nghiệp phải được coi là một phần của hệ sinh thái GDNN, cùng tham gia xây dựng chương trình, đánh giá năng lực và tuyển dụng học viên sau tốt nghiệp.

Song song với đó, cần chú trọng công bằng trong tiếp cận. Nhà nước cần có chính sách đầu tư trọng điểm về thiết bị học tập, hỗ trợ kỹ thuật số và bồi dưỡng giảng viên. Đổi mới GDNN là phần cốt lõi trong chiến lược phát triển đất nước giai đoạn mới, gắn giữa giáo dục, khoa học, công nghệ và sản xuất. Khi các cơ sở đào tạo nghề trở thành trung tâm sáng tạo, doanh nghiệp trở thành đối tác đồng hành, và người học trở thành trung tâm phát triển, GDNN Việt Nam mới thực sự bước vào quỹ đạo của đổi mới sáng tạo bền vững.

Đổi mới GDNN không chỉ là sự thay đổi trong nội dung hay phương pháp dạy học, mà là một cuộc chuyển dịch tư duy, từ đào tạo kỹ năng đơn thuần sang phát triển năng lực con người toàn diện. Với định hướng từ Nghị quyết 71-NQ/TW và những chỉ đạo cụ thể trong năm học 2025-2026, GDNN đang có cơ hội định hình lại vai trò của mình trong hệ thống giáo dục quốc gia: vừa là động lực, vừa là thước đo cho năng lực cạnh tranh của nền kinh tế tri thức.

Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ Chính trị (2025). Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo.

Bộ GDĐT (2025). Công văn số 6103/BGDĐT-GDNNGDTX về việc hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ năm học 2025-2026 đối với giáo dục nghề nghiệp và giáo dục thường xuyên.