Từ “bình dân học vụ” đến công dân học tập: Việt Nam kiến tạo xã hội học tập mới

Ảnh minh hoạ

Hoàn thiện khung chính sách cho một xã hội học tập

Trong quý III/2025, Bộ Giáo dục và Đào tạo (GDĐT) đã bắt đầu xây dựng đề tài khoa học cấp quốc gia về Khung chính sách của Luật học tập suốt đời - bước chuẩn bị cho việc luật hoá quyền học tập của công dân. Đây được xem là cột mốc quan trọng, đưa khái niệm “học suốt đời” thành cam kết pháp lý, tạo cơ hội để mọi người dân học tập liên tục, ở bất cứ nơi đâu, bằng nhiều hình thức.

Cùng với đó, Bộ cũng tiến hành nghiên cứu cơ sở khoa học để xây dựng mã ngành đào tạo về giáo dục thường xuyên, giáo dục người lớn và quản lý học tập cộng đồng để phát triển lĩnh vực này trong hệ thống giáo dục. Theo báo cáo, sau 5 năm thực hiện Đề án xây dựng xã hội học tập giai đoạn 2021-2030, nhiều địa phương đã hình thành mô hình “cộng đồng học tập” ở cấp xã, huyện, tỉnh. Tuy nhiên, tiêu chí đánh giá cần được điều chỉnh để phù hợp bối cảnh mới, đặc biệt là bổ sung yếu tố kỹ năng số - năng lực quan trọng trong thời đại chuyển đổi số.

Một điểm quan trọng là Bộ GDĐT đã ban hành kế hoạch biên soạn và phát hành tài liệu phổ cập kỹ năng số. Các bài giảng, video, tài liệu điện tử được thiết kế ngắn gọn, dễ hiểu, áp dụng cho cả ba nhóm đối tượng chính: cán bộ công chức, người lao động và cộng đồng dân cư. Kỹ năng số được đưa thành kỹ năng cơ bản như biết đọc, biết viết trước đây, trở thành “phong trào bình dân học vụ số” của thời đại mới. Thông qua đó, mỗi công dân đều có cơ hội tiếp cận tri thức, làm chủ công nghệ, không bị bỏ lại phía sau trong quá trình chuyển đổi số quốc gia.

Gắn học tập suốt đời với giáo dục nghề nghiệp

Học tập suốt đời không thể tách rời giáo dục nghề nghiệp và đào tạo lại. Trong thời gian qua, các cơ sở giáo dục nghề nghiệp đã tăng cường tư vấn tuyển sinh, liên kết doanh nghiệp, đào tạo kỹ năng mới, đặc biệt trong các ngành công nghệ, dịch vụ, tự động hoá. Bộ GDĐT khuyến khích các trường tiếp tục thực hiện lồng ghép các chương trình, dự án để đầu tư tập trung đồng bộ cho các ngành, nghề trọng điểm để giáo dục nghề nghiệp phát triển theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế; chỉ đạo các địa phương, cơ sở giáo dục nghề nghiệp chủ động xây dựng chương trình chất lượng cao, tăng cường gắn kết giữa với doanh nghiệp và thị trường lao động, đẩy mạnh tổ chức đào tạo thường xuyên, đào tạo lại và các hình thức đào tạo từ xa, vừa làm vừa học; đẩy mạnh chuyển đổi số trong giáo dục nghề nghiệp, phát triển trường học số, trường học thông minh. Khuyến khích các cơ sở giáo dục nghề nghiệp căn cứ nhu cầu và tình hình thực tế tại địa phương, chủ động xây dựng chương trình và tổ chức đào tạo chương trình chất lượng cao theo quy định tiêu chí xác định chương trình chất lượng cao trình độ trung cấp, trình độ cao đẳng, phù hợp với người học ở mọi lứa tuổi.

Có thể nói, học tập suốt đời đang trở thành quyền và năng lực của công dân trong xã hội tri thức. Việc chuẩn bị Luật học tập suốt đời không chỉ khẳng định trách nhiệm của Nhà nước, mà còn mở ra cơ chế để doanh nghiệp, tổ chức xã hội, cộng đồng cùng tham gia phát triển cơ hội học tập cho mọi người.

Tuy vậy, thách thức lớn nhất vẫn là giảm khoảng cách số. Khi kỹ năng số trở thành điều kiện để học, thì người dân ở vùng sâu, vùng xa - nơi hạ tầng internet còn yếu - dễ bị bỏ lại phía sau. Chính vì thế, cùng với việc biên soạn học liệu, cần có chính sách hỗ trợ thiết bị, đường truyền và đào tạo kỹ năng cơ bản cho nhóm yếu thế.

Xây dựng xã hội học tập trong kỷ nguyên số không chỉ là nhiệm vụ của ngành Giáo dục, mà là một chiến lược phát triển quốc gia. Bàn về vai trò của học tập suốt đời, Tổng Bí thư Tô Lâm từng nhấn mạnh: “Học tập suốt đời để dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm, dám hy sinh vì lợi ích chung, để trở thành người có ích cho xã hội”. Như vậy, học tập không còn là đặc quyền của học sinh, mà là năng lực của mọi công dân để thích ứng, sáng tạo và đóng góp cho đất nước.

Hà Giang