Dạy - học tiếng Anh trong bối cảnh tăng cường hội nhập quốc tế: Cơ hội đột phá từ Nghị quyết số 71-NQ/TW

Một lớp học tiếng Anh tại trường trường tại trường PTDTNT THCS&THPT Hàm Yên (Ảnh: Trường PTDT nội trú THCS và THPT Hàm Yên - Tuyên Quang)

Ngoại ngữ - “chìa khóa” của hội nhập quốc tế

Ngoại ngữ, đặc biệt là tiếng Anh, từ lâu được xem như “cửa ngõ” để mở ra thế giới, là công cụ kết nối giữa Việt Nam với các cường quốc trên thế giới. Trong Nghị quyết số 51/NQ-CP năm 2025 Ban hành Chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Kết luận số 91-KL/TW ngày 12 tháng 8 năm 2024 của Bộ Chính trị tiếp tục thực hiện Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, Chính phủ đã giao nhiệm vụ đẩy mạnh hội nhập quốc tế trong giáo dục và đào tạo; tập trung nâng cao năng lực ngoại ngữ của học sinh, sinh viên, học viên, từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học.

Tại Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo, Bộ Chính trị đã xác định rõ một trong những nhiệm vụ trọng tâm là tăng cường việc dạy và học ngoại ngữ, từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học và dạy ngôn ngữ của các nước láng giềng. Nâng chuẩn tiếng Anh cho giáo viên và học sinh các cấp học; bảo đảm đủ số lượng, trình độ đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất và công nghệ, ứng dụng mạnh mẽ trí tuệ nhân tạo trong dạy và học tiếng Anh; tăng cường giảng dạy các môn học bằng tiếng Anh tại các nơi có điều kiện.

Báo cáo tại Hội nghị Tổng kết Đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2017 - 2025 cho thấy năng lực sử dụng ngoại ngữ của đội ngũ giảng viên, học sinh, sinh viên đã có bước tiến rõ rệt, góp phần nâng cao hiệu quả học tập và nghiên cứu. Ngày càng nhiều học sinh, sinh viên đáp ứng đủ điều kiện ngoại ngữ để du học, giành học bổng tại các trường đại học quốc tế.

Đáng chú ý, tỉ lệ học sinh tiểu học lớp 1, 2 được làm quen với tiếng Anh đã tăng từ 43% năm 2020 lên 69% năm 2024; ở bậc mầm non, con số này cũng đạt 28,5%. Cùng với đó, tỉ lệ học sinh sở hữu chứng chỉ ngoại ngữ quốc tế để tham gia xét tốt nghiệp và tuyển sinh đại học tăng đều qua các năm, trong đó tiếng Anh tăng 11 - 14%, tiếng Trung có tốc độ tăng nhanh chỉ sau tiếng Anh. Đội ngũ giáo viên ngoại ngữ cũng ghi nhận sự chuyển biến tích cực: tỉ lệ đạt chuẩn năng lực ngoại ngữ đã tăng từ 66% năm 2018 lên 88% vào năm 2025, tức tăng thêm 22%. Đặc biệt, trên 99% học sinh được học tiếng Anh theo chương trình 10 năm của Chương trình giáo dục phổ thông 2018; riêng học sinh tiểu học từ lớp 3 - 5 đạt tỉ lệ 100%. Năm 2024, tỉ lệ học sinh chọn môn tiếng Anh trong kỳ tuyển sinh đại học chiếm 41%, cao hơn bất kỳ môn học nào khác.

Thời gian qua, nhiều trường học đã chủ động đổi mới hình thức dạy ngoại ngữ: đưa tiếng Anh vào chương trình tiểu học ngay từ lớp 1, tổ chức dạy học tích hợp như tiếng Anh Toán - Khoa học, đồng thời mở rộng sang các ngoại ngữ khác như tiếng Nhật, tiếng Hàn. Một số nơi triển khai mô hình song ngữ, lớp học với giáo viên bản ngữ hoặc hoạt động giao lưu quốc tế nhằm tăng cơ hội thực hành cho học sinh. Nhiều trường phổ thông đã thí điểm dạy các môn như Thể dục, Văn, Sử, Địa bằng tiếng Anh, cho thấy bước chuyển từ mục tiêu ‘học ngoại ngữ’ sang ‘học bằng ngoại ngữ’, đúng với tinh thần hội nhập mà Nghị quyết số 71-NQ/TW đề ra. Từ kết quả này, có thể thấy việc dạy - học tiếng Anh đang dần chuyển từ mục tiêu phổ cập sang mục tiêu nâng cao, gắn chặt hơn với yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên toàn cầu hóa. Nếu được hỗ trợ bởi chính sách và đội ngũ nhân lực chất lượng, những mô hình này hoàn toàn có thể trở thành điểm sáng và nhân rộng trong hệ thống giáo dục.

Tuy nhiên, xét trên toàn diện năng lực tiếng Anh của người Việt còn nhiều hạn chế. Theo bảng xếp hạng EF EPI (Tổ chức giáo dục Education First - Chỉ số thông thạo Anh Ngữ toàn cầu English Proficiency Index) năm 2024, Việt Nam xếp thứ 63/116 quốc gia (giảm 5 bậc so với năm 2023), thuộc nhóm “low proficiency” - tức khả năng giao tiếp và xử lý thông tin bằng tiếng Anh của người Việt Nam chỉ ở mức cơ bản, hạn chế với điểm số 498/800. Từ đây cho thấy dù đã có nhiều nỗ lực nhưng khoảng cách với các quốc gia phát triển về ngoại ngữ vẫn còn khá lớn.

Học sinh trường THPT Chuyên Lê Hồng Phong (Phường Nam Định, TP. Ninh Bình) trong tiết học hùng biện tiếng Anh (Ảnh: Xuân Anh)

Kỳ vọng để tiếng Anh thực sự trở thành ngôn ngữ thứ hai trong nhà trường

Những con số trên cho thấy năng lực ngoại ngữ trong nhà trường đã bắt đầu có bước tiến, tiếng Anh ngày càng khẳng định vai trò như “ngôn ngữ thứ hai” trong giáo dục Việt Nam, đúng với định hướng của Nghị quyết số 71-NQ/TW và các chính sách mới. Tuy vậy, để đưa tiếng Anh thực sự trở thành ngôn ngữ thứ hai trong nhà trường, con đường phía trước vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua. Thứ trưởng Thường trực Phạm Ngọc Thưởng cũng nhận định: “Chưa bao giờ giáo dục nói chung và dạy, học ngoại ngữ có điều kiện thuận lợi nhưng cũng nhiều thách thức như thời điểm hiện nay”. Tại nhiều vùng miền cơ sở vật chất (phòng học, thiết bị nghe - nói, công nghệ hỗ trợ) vẫn còn hạn chế. Nhân lực giáo viên tiếng Anh trình độ cao không đồng đều, nhất là ở vùng sâu, vùng xa. Phương pháp dạy học, đặc biệt kỹ năng nghe - nói thực tế, đôi khi bị bỏ qua, vì áp lực thi cử và chương trình nặng lý thuyết.

Nhiều chuyên gia giáo dục và giáo viên nhận định khi các chính sách được triển khai đồng bộ và có lộ trình rõ ràng, tiếng Anh sẽ trở thành môn học thiết yếu trong nhà trường giúp học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức qua sách vở mà còn rèn luyện thông qua trải nghiệm, giao lưu quốc tế và ứng dụng công nghệ, AI để cá nhân hóa quá trình học tập. Việc đào tạo bài bản này mang lại lợi thế cạnh tranh trên thị trường lao động, đặc biệt ở các lĩnh vực công nghệ, nghiên cứu và hợp tác quốc tế. Đồng thời với các cơ chế ưu đãi sẽ giúp đầu tư hạ tầng và thu hút giáo viên chất lượng về vùng khó, từ đó góp phần thu hẹp bất bình đẳng vùng miền, bảo đảm phân bổ nguồn lực hợp lý hơn. Khi tiếng Anh trở thành công cụ giao tiếp thường nhật trong trường học, học sinh sẽ tự tin, giảm tâm lý sợ sai và tăng khả năng thực hành, từ đó hình thành văn hóa học tập ngoại ngữ. Bên cạnh đó, chính sách đãi ngộ, bồi dưỡng và cơ hội nghề nghiệp rõ ràng cũng sẽ nâng cao sức hút của ngành sư phạm ngoại ngữ, khuyến khích nhiều nhân lực giỏi gắn bó với nghề. Đây là những bước đi cần thiết để chính sách đi vào thực tiễn, dù vẫn còn không ít thách thức phía trước.

Xác định tiếng Anh là ngôn ngữ thứ hai không chỉ là mục tiêu giáo dục mà còn gắn với chiến lược hội nhập quốc tế, nhằm đào tạo thế hệ trẻ tự tin giao tiếp toàn cầu, làm chủ ngoại ngữ, tham gia tích cực vào mạng lưới tri thức quốc tế và thị trường lao động chất lượng cao. Đây cũng chính là điểm sáng trong nhận thức dạy và học ngoại ngữ hiện nay. Đó là sự chuyển dịch vai trò của tiếng Anh: từ môn học trong trường trở thành công cụ hội nhập quốc gia. Học sinh sẽ ngày càng chủ động tham gia giao lưu quốc tế và các chương trình trao đổi, biến việc học tiếng Anh thành trải nghiệm gắn liền với đời sống học đường. Phát biểu tại Hội nghị Tổng kết Đề án dạy và học ngoại ngữ giai đoạn 2017 - 2025, Thứ trưởng Thường trực Phạm Ngọc Thưởng nhấn mạnh: “Vai trò của việc dạy, học ngoại ngữ rất quan trọng. Đó vừa là yêu cầu tự thân, vừa là yêu cầu của xã hội, xu thế”.

Bảo Ngọc, Hà Giang

Tài liệu tham khảo

Chính phủ (2025). Nghị quyết số 51/NQ-CP Ban hành chương trình hành động của chính phủ thực hiện kết luận số 91-KL/TW ngày 12 tháng 8 năm 2024 của bộ chính trị tiếp tục thực hiện nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 04 tháng 11 năm 2013 của ban chấp hành trung ương đảng khóa XI “về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa hội nhập quốc tế”. 

https://vanban.chinhphu.vn/?pageid=27160&docid=213158 

EF English Proficiency Index (2024). Bảng xếp hạng năng lực Anh ngữ lớn nhất thế giới.

https://www.ef.com.vn/epi/regions/asia/vietnam/  

Bộ GDĐT (2025). Tổng kết đề án dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân giai đoạn 2017 - 2025. 

https://moet.gov.vn/tintuc/Pages/tin-tong-hop.aspx?ItemID=11104