Thu hút chuyên gia lĩnh vực giáo dục: Cần hành lang pháp lý và cơ chế đột phá

Ảnh minh hoạ

Một số rào cản trong chính sách và thực tiễn

Trong những năm qua, số lượng chuyên gia, giảng viên, nhà khoa học nước ngoài đến làm việc tại các cơ sở giáo dục của Việt Nam ngày càng tăng, góp phần quan trọng vào việc nâng cao chất lượng đào tạo, thúc đẩy nghiên cứu khoa học, chuyển giao tri thức và công nghệ. Tuy nhiên, hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hiện hành mới chỉ quy định chung về quản lý lao động nước ngoài tại Việt Nam, chưa có quy định cụ thể thống nhất cho lĩnh vực giáo dục và nghiên cứu khoa học, trao đổi học thuật. Điều này dẫn đến việc áp dụng còn thiếu đồng bộ, gây khó khăn cho các cơ sở giáo dục, đồng thời chưa tạo được cơ chế thuận lợi để thu hút và sử dụng hiệu quả đội ngũ chuyên gia quốc tế. 

Ở lĩnh vực giáo dục nghề nghiệp, những bất cập này ngày càng rõ rệt. Thực tế cho thấy, nhiều trường nghề tại địa phương hạn chế về nguồn lực, thiếu sức cạnh tranh tài chính, chưa đủ cơ sở vật chất hiện đại để đáp ứng yêu cầu giảng dạy - nghiên cứu. Không ít nơi còn chưa tạo dựng được môi trường sống và làm việc hấp dẫn, khiến việc thu hút và giữ chân chuyên gia lâu dài trở thành bài toán nan giải.

Cần một hành lang pháp lý minh bạch và cơ chế linh hoạt

Theo Bộ Giáo dục và Đào tạo, việc ban hành Nghị định quy định người nước ngoài vào làm việc tại các cơ sở giáo dục Việt Nam là cần thiết, nhằm cụ thể hóa chủ trương của Đảng, Nhà nước về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đồng thời đẩy mạnh hội nhập quốc tế trong giáo dục, khoa học và công nghệ. Nghị định sẽ giúp thu hút chuyên gia, giảng viên, nhà khoa học quốc tế vào giảng dạy, nghiên cứu, quản lý, qua đó nâng cao chất lượng đào tạo, thúc đẩy đầu tư, xã hội hóa giáo dục, cũng như tăng cường hiệu lực quản lý nhà nước trong lĩnh vực này.

Trọng tâm của chính sách là xây dựng hành lang pháp lý đầy đủ, minh bạch, thống nhất, vừa tạo thuận lợi cho các cơ sở giáo dục khi mời, tiếp nhận chuyên gia nước ngoài, vừa tránh chồng chéo với các quy định khác. Đây cũng là giải pháp khắc phục hạn chế hiện nay, giúp các cơ sở giáo dục tiếp cận hiệu quả đội ngũ trí thức quốc tế có trình độ cao, góp phần chuyển giao tri thức, công nghệ, phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đồng thời bảo đảm an ninh, trật tự xã hội và giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc.

Dự thảo Nghị định cũng quy định rõ yêu cầu về trình độ chuyên môn và kinh nghiệm đối với người nước ngoài làm việc tại các cơ sở giáo dục. Ở vị trí quản lý, ứng viên cần có bằng cấp phù hợp (từ cử nhân đến tiến sĩ), kinh nghiệm quản lý trong lĩnh vực giáo dục, cùng khả năng sử dụng ngoại ngữ, ưu tiên tiếng Anh. Tùy từng cấp học (mầm non, phổ thông, nghề nghiệp, đại học), yêu cầu cụ thể về bằng cấp và kinh nghiệm sẽ khác nhau. Ở vị trí giảng dạy, nghiên cứu, người nước ngoài phải có bằng cấp phù hợp với chuyên ngành, kinh nghiệm giảng dạy hoặc nghiên cứu tại các cơ sở giáo dục uy tín, cùng năng lực ngoại ngữ thành thạo. Đối với giáo dục nghề nghiệp, ngoài bằng cấp, giảng viên thực hành cần có ít nhất 5 năm kinh nghiệm thực tiễn sản xuất, kinh doanh hoặc giảng dạy.

Ngoài ra, Nghị định mở ra cơ chế linh hoạt cho những trường hợp đặc biệt: chuyên gia có thành tích nổi bật, bằng sáng chế, giải thưởng khoa học quốc tế, hoặc được đề cử trong khuôn khổ hợp tác cấp chính phủ vẫn có thể được xem xét chấp thuận, dù chưa đáp ứng đầy đủ các điều kiện thông thường.

Như vậy, thu hút chuyên gia, giảng viên nước ngoài vào làm việc tại cơ sở giáo dục Việt Nam không chỉ là vấn đề nhân sự của từng trường, mà còn là chiến lược phát triển nguồn nhân lực quốc gia. Muốn thực hiện được việc đó, cần một tư duy mới trong hoạch định chính sách: mạnh dạn mở cơ chế, coi chuyên gia là nguồn lực đặc biệt, không gò bó vào khuôn khổ cứng nhắc. Cần tạo ra một môi trường đủ hấp dẫn cả về tài chính lẫn điều kiện làm việc để họ thực sự muốn gắn bó.

Hà Giang

Tài liệu tham khảo:

Bộ GDĐT (2025). Dự thảo Nghị định Quy định người nước ngoài vào làm quản lý, giảng dạy, nghiên cứu khoa học và trao đổi học thuật tại các cơ sở giáo dục của Việt Nam. https://moet.gov.vn/van-ban/vbdt/Pages/chi-tiet-van-ban.aspx?ItemID=1726#divShowDialogDownload