Thay đổi quy định về Hội đồng trường ở cơ sở giáo dục phổ thông theo Nghị quyết số 71-NQ/TW

Ảnh minh hoạ

Quy định trước Nghị quyết số 71: Vai trò - hạn chế - khuyết điểm

Ngay từ khi ban hành Luật Giáo dục 2019 đã quy định Hội đồng trường là một trong những hình thức quản trị trường học. Hội đồng trường được giao nhiệm vụ quyết định phương hướng, huy động và sử dụng nguồn lực, giám sát hoạt động của nhà trường, đồng thời kết nối giữa trường học và cộng đồng xã hội. Thành phần hội đồng bao gồm đại diện chủ sở hữu, đại diện giáo viên, người lao động, phụ huynh và cộng động. Đây được coi là cầu nối giữa các bên liên quan, góp phần tăng tính minh bạch, dân chủ, tạo cơ chế kiểm soát bên ngoài đối với hiệu trưởng và ban giám hiệu. Nếu vận hành tốt, Hội đồng trường có thể phát huy vai trò quan trọng trong việc định hướng phát triển nhà trường, tham gia quyết định những vấn đề lớn như đầu tư cơ sở vật chất, phân bổ ngân sách, thu hút tài trợ, liên kết hợp tác và hoạch định chiến lược.

Tuy nhiên, thực tế quyền quyết định quan trọng về tài chính, nhân sự và tổ chức vẫn tập trung ở cơ quan quản lý cấp trên như phòng, sở giáo dục và đào tạo. Bên cạnh đó, chức năng của Hội đồng trường bị trùng lặp với các thiết chế đã tồn tại trong trường học như cấp uỷ đảng, ban giám hiệu hay các tổ chức chuyên môn, dẫn tới việc cơ chế giám sát nội bộ gần như bị triệt tiêu hoặc chồng chéo. Một nguyên nhân quan trọng khác là sự thiếu tự chủ tài chính và nhân sự của các trường phổ thông công lập. Vì vẫn phụ thuộc vào ngân sách nhà nước và quy định quản lý cán bộ, Hội đồng trường chưa thể hiện vai trò trong việc quyết định nhân sự hay phân bổ nguồn lực. Những hạn chế trên cho thấy, Hội đồng trường trong nhiều trường hợp vẫn thiếu năng lực thực chất để giám sát và hoạch định chiến lược.

Nghị quyết 71 và quy định mới: Tinh gọn bộ máy, tập trung lãnh đạo

Một trong những thay đổi quan trọng của Nghị quyết số 71-NQ/TW về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo là không tổ chức Hội đồng trường trong các cơ sở giáo dục công lập, trừ những trường hợp có thoả thuận quốc tế. Cùng với đó, Nghị quyết cũng khẳng định bí thư cấp uỷ sẽ kiêm nhiệm vị trí người đứng đầu cơ sở giáo dục, nhằm thống nhất trong lãnh đạo và điều hành. Quy định mới được kỳ vọng sẽ loại bỏ tình trạng chồng chéo trong quản lý, tinh gọn bộ máy và nâng cao vai trò lãnh đạo của tổ chức Đảng. Người đứng đầu cơ sở giáo dục từ nay sẽ chịu trách nhiệm toàn diện.

Điều này đánh dấu sự chuyển đổi từ mô hình quản trị dựa trên nhiều chủ thể cùng tham gia, sang mô hình tập trung lãnh đạo và điều hành. Nếu trước đây Hội đồng trường là nơi đưa ra các quyết định chiến lược và giám sát, thì nay vai trò đó được tích hợp vào cấp uỷ Đảng và hiệu trưởng. Thay đổi này mang lại nhiều thuận lợi. Trước hết, việc không tổ chức Hội đồng trường giúp bộ máy quản lý trở nên tinh gọn, giảm chi phí duy trì cơ cấu, nhân sự. Việc thống nhất chức danh bí thư cấp uỷ kiêm hiệu trưởng cũng tạo ra một đầu mối lãnh đạo điều hành thống nhất, tránh xung đột quyền lực nội bộ. Trách nhiệm sẽ đặt nặng lên vai người đứng đầu, yêu cầu chịu trách nhiệm cao hơn và minh bạch hơn. Thay đổi này giúp giảm chồng chéo trong chức năng, đồng thời tiết kiệm chi phí vận hành bộ máy. Tuy nhiên, điều này cũng đồng nghĩa với việc tăng cường quyền lực cho người đứng đầu, đặt ra thách thức lớn về tính minh bạch và trách nhiệm giải trình.

Khi quyền lực tập trung, nếu không có cơ chế giám sát ngoài mạnh mẽ sẽ dễ dẫn tới nguy cơ thiếu minh bạch. Việc bỏ Hội đồng trường cũng đồng nghĩa với việc mất đi một kênh đại diện cho tiếng nói của giáo viên, phụ huynh và cộng đồng. Nếu không có cơ chế thay thế phù hợp, sự tham gia của các bên liên quan vào hoạt động trường học sẽ bị thu hẹp.

Việc bãi bỏ Hội đồng trường tại các cơ sở giáo dục công lập đánh dấu bước thay đổi cấu trúc trong quản trị giáo dục, đặc biệt là giáo dục phổ thông. Thực tế cho thấy, Hội đồng trường nhiều nơi hoạt động chưa hiệu quả, không phát huy được chức năng giám sát và hoạch định. Tuy nhiên, để đảm bảo việc quản trị giáo dục, quy định mới cần đi kèm với những cơ chế giám sát bên ngoài đủ mạnh, minh bạch trong hoạt động và nâng cao năng lực của người đứng đầu. Sự thay đổi này có thể tạo ra một bước tiến quan trọng trong quản trị trường học, phù hợp với xu hướng tự chủ và đổi mới giáo dục ở Việt Nam.

Hà Giang