Kiểm định chất lượng giáo dục và công nhận Chuẩn quốc gia: Hướng tới mục tiêu 80% trường phổ thông đạt CQG và một số chuẩn quốc tế tới năm 2030

KĐCL và công nhận CQG: Vai trò then chốt nâng cao chất lượng giáo dục

Kiểm định chất lượng giáo dục là quá trình đánh giá mức độ đáp ứng của cơ sở giáo dục, chương trình đào tạo hay hoạt động giáo dục dựa trên bộ tiêu chuẩn do cơ quan quản lý ban hành. Trên cơ sở đó, việc công nhận đạt chuẩn quốc gia được coi như sự xác nhận chính thức về uy tín, chất lượng và vị thế của nhà trường trong hệ thống giáo dục.

Hoạt động này giữ vai trò then chốt trong việc bảo đảm và nâng cao chất lượng đào tạo. Nó giúp các cơ sở giáo dục duy trì, cải tiến, đồng thời cung cấp thông tin minh bạch cho phụ huynh, học sinh và xã hội. Kết quả kiểm định còn là căn cứ quan trọng để Nhà nước điều chỉnh chính sách, phân bổ nguồn lực, thúc đẩy quyền tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình của nhà trường.

Không chỉ là “thước đo” khách quan, kiểm định và công nhận chuẩn quốc gia còn tạo động lực đổi mới, buộc các cơ sở thường xuyên tự rà soát, hoàn thiện hoạt động quản lý và giảng dạy. Quan trọng hơn, mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng theo chuẩn mực quốc gia và quốc tế, bảo đảm quyền lợi người học, đồng thời tạo cơ hội hội nhập, công nhận văn bằng và trao đổi học thuật. Qua đó, các trường đạt chuẩn khẳng định được thương hiệu, uy tín, đồng thời góp phần nâng cao chất lượng chung của nền giáo dục Việt Nam.

Để có thêm góc nhìn chuyên sâu về vai trò và tác động của hoạt động KĐCL giáo dục, công nhận CQG trong bối cảnh hiện nay, Tạp chí Giáo dục có buổi trao đổi với PGS.TS Huỳnh Văn Chương - Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng – Bộ GDĐT.

GS.TS Huỳnh Văn Chương, Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng (Bộ GDĐT)(Ảnh: TTTTSK -MOET)

Kiểm định chất lượng: Tạo chuyển biến mạnh mẽ trong các nhà trường

PV: Thưa GS.TS Huỳnh Văn Chương, nhìn lại giai đoạn 2019–2025, công tác KĐCLGD và công nhận CQG đã đạt được những kết quả nổi bật nào?

Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng Huỳnh Văn Chương: Có thể nói, giai đoạn 2019–2025 là giai đoạn ghi nhận nhiều chuyển biến tích cực, khẳng định sự đúng đắn chủ trương của Đảng và Nhà nước, Bộ GDĐT luôn quan tâm chỉ đạo, hướng dẫn các địa phương đẩy mạnh công tác quản lý chất lượng nói chung và công tác KĐCLGD nói riêng. Cùng với sự nỗ lực của nhiều địa phương trên cả nước, công tác KĐCLGD đã đạt được nhiều kết quả tích cực. Đến tháng 5/2025, cả nước có 69,7% cơ sở giáo dục được đánh giá ngoài (ĐGN), trong đó gần 64% đạt từ cấp độ 2 trở lên. Đồng thời, 65% trường học đạt chuẩn quốc gia, gồm 48,9% mức độ 1 và 16,1% mức độ 2.

Điều đáng mừng là, nhờ hoạt động tự đánh giá (TĐG) và đánh giá ngoài (ĐGN), nhiều trường học đã hình thành “văn hoá chất lượng”, tự soi chiếu để xác định điểm mạnh – điểm yếu, từ đó xây dựng kế hoạch cải tiến phù hợp. Đây là bước tiến lớn, bởi khi nhà trường coi chất lượng là mục tiêu sống còn thì mới tạo ra sự thay đổi thực chất.

Hệ thống văn bản pháp lý cũng được ban hành đồng bộ, như các Thông tư tích hợp KĐCLGD và CQG, giúp giảm thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho địa phương triển khai. Song song, hơn 31.000 cán bộ quản lý, giáo viên đã được tập huấn, trong đó gần 16.000 người tham gia trực tiếp các đoàn đánh giá. Nhiều tỉnh, thành đã chủ động ứng dụng phần mềm quản lý kiểm định, điển hình như TP. Hồ Chí Minh, Thừa Thiên Huế, Đồng Nai, Kiên Giang…

Một số  “điểm nghẽn” cần tháo gỡ

PV: Theo Cục trưởng, đâu là những thách thức lớn nhất trong KĐCLGD và công nhận CQG hiện nay?

Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng Huỳnh Văn Chương: Bên cạnh những kết quả đạt được trong thời gian qua, chúng ta cần nhìn nhận đến một số “điểm nghẽn” còn tồn tại: Về nhận thức của một số CBQL, GV tại CSGD về vai trò công tác KĐCLGD còn chưa đồng đều. Một số cán bộ quản lý, giáo viên vẫn coi kiểm định như thủ tục bắt buộc, chưa xem đây là cơ hội để cải tiến chất lượng; công tác TĐG ở một số trường còn chưa bảo đảm yêu cầu. Đội ngũ ĐGN thiếu ổn định, kiêm nhiệm nhiều, chưa dành nhiều thời gian cho việc nghiên cứu kỹ hồ sơ; chưa thực hiện đầy đủ, hiệu quả công tác cải tiến chất lượng sau ĐGN do thiếu theo dõi, kiểm tra.

Thiếu nguồn lực hỗ trợ từ cấp trên; hạn chế về cơ sở vật chất: thiếu phòng học, phòng chức năng, thiết bị dạy học do nguồn vốn đầu tư hạn chế; nhiều trường ở vùng khó khăn, dân số tăng nhanh, quỹ đất hẹp; vì vậy, một số trường học có cơ sở vật chất xuống cấp, thiếu phòng học, thiết bị các phòng chức năng, thiết bị hư hỏng chưa được trang bị bổ sung; các trường được thiết kế trước đây không còn phù hợp với quy định mới gây khó khăn cho công tác KĐCLGD và xây dựng trường đạt CQG;

Công tác kiểm tra, giám sát trước, trong và sau KĐCLGD và công nhận trường đạt CQG của Sở GDĐT, Phòng GDĐT thực hiện chưa được thường xuyên; công tác KĐCLGD đối với các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - GDTX gặp nhiều khó khăn, chưa có bộ công cụ dành riêng cho lĩnh vực đánh giá các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - GDTX; kinh phí chi thường xuyên cho các đơn vị rất hạn chế nên công tác TĐG ở nhiều đơn vị chưa thực hiện được mức chi theo quy định.

Nguồn lực còn hạn chế: kinh phí chi cho kiểm định và xây dựng CQG còn thấp, công tác xã hội hoá giáo dục chưa huy động được nhiều nguồn lực cộng đồng và doanh nghiệp. Một số trường vẫn còn tư tưởng ngại khó, bằng lòng với kết quả hiện có, chưa tích cực cải tiến sau đánh giá. Đây là thách thức lớn nếu chúng ta muốn nâng cao chất lượng thực chất.

4 bài học quan trọng từ thực tiễn

PV: Từ thành tựu và những tồn tại trong giai đoạn vừa qua, theo Cục trưởng chúng ta rút ra những bài học gì cho việc nâng cao hiệu quả KĐCLGD và CQG?

Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng Huỳnh Văn Chương: Tôi cho rằng có bốn bài học quan trọng cần tập trung: Đó là sự chỉ đạo thống nhất từ trung ương đến địa phương là yếu tố then chốt, bảo đảm đồng bộ và nhất quán; Hệ thống văn bản pháp lý đầy đủ, kịp thời giúp triển khai thuận lợi, giảm tình trạng chồng chéo; Nâng cao nhận thức và tinh thần chủ động của nhà trường: khi trường học thực sự coi trọng chất lượng, thì tự khắc sẽ tìm giải pháp cải tiến phù hợp; Ứng dụng công nghệ thông tin không chỉ giảm gánh nặng thủ tục mà còn tăng tính minh bạch, tạo niềm tin xã hội đặc biệt trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 phát triển mạnh mẽ và hội nhập quốc tế hiện nay.

Hướng tới mục tiêu 80% trường phổ thông đạt CQG vào 2030

PV: Với tầm nhìn giai đoạn 2026–2030, khi Nghị quyết 71-NQ/TW đặt mục tiêu 80% trường phổ thông đạt CQG, ngành giáo dục sẽ tập trung vào những giải pháp nào thưa ông?

Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng Huỳnh Văn Chương: Để hiện thực hoá mục tiêu này, ngành giáo dục sẽ triển khai đồng bộ nhiều nhóm giải pháp: Hoàn thiện thể chế: sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục 2019; chuyển từ “kiểm định định kỳ” sang cơ chế “bảo đảm chất lượng thường xuyên, liên tục”; Đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ: tập huấn thường xuyên cho cán bộ quản lý, giáo viên; hình thành đội ngũ đánh giá ngoài chuyên nghiệp, có cơ chế đãi ngộ hợp lý; Bảo đảm nguồn lực: tăng phân bổ kinh phí, ưu tiên vùng khó khăn; đồng thời đẩy mạnh xã hội hoá, huy động nguồn lực doanh nghiệp, cộng đồng; Ứng dụng chuyển đổi số: xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về KĐCLGD và công nhận CQG, liên thông toàn ngành; đẩy mạnh phần mềm hỗ trợ TĐG, ĐGN; Tăng cường giám sát, trách nhiệm giải trình: gắn kết quả kiểm định với trách nhiệm người đứng đầu cơ sở giáo dục, tránh tình trạng hình thức; Truyền thông và nhân rộng mô hình tốt: khuyến khích sự đồng thuận xã hội, lan toả điển hình tiên tiến, mô hình hiệu quả.

PV: KĐCLGD và công nhận CQG với sứ mệnh kiến tạo môi trường giáo dục bình đẳng, chất lượng và hội nhập quốc tế, ông đặt kỳ vọng gì về công tác này trong thời gian tới?

Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng Huỳnh Văn Chương: Tôi tin rằng, với sự quan tâm của Đảng, Nhà nước, cùng nỗ lực của toàn ngành Giáo dục và sự đồng thuận của xã hội, công tác KĐCLGD và công nhận CQG sẽ tiếp tục đi vào chiều sâu, thực chất hơn. Đây không chỉ là việc “đạt chuẩn” mà còn là tạo môi trường giáo dục bình đẳng, chất lượng và hội nhập quốc tế, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho sự phát triển bền vững của đất nước.

Kinh nghiệm quốc tế và kỳ vọng của Việt Nam

PV: Từ kinh nghiệm quốc tế, Việt Nam kỳ vọng mục tiêu chuẩn khu vực và quốc tế như thế nào trong thời gian tới, thưa Cục trưởng?

Cục trưởng Cục Quản lý Chất lượng Huỳnh Văn Chương: Trên thế giới nhiều quốc gia đã xây dựng những kinh nghiệm KĐCL rất đáng chú ý. Tại Hàn Quốc có Ủy ban Kiểm định Chất lượng Giáo dục, trong đó kết quả kiểm định gắn trực tiếp với ngân sách và chú trọng phát triển chuyên môn giáo viên. Tại nước Úc, vận hành hệ thống kiểm định toàn diện với TEQSA và ASQA, tập trung vào chuẩn đầu ra và sự gắn kết với thị trường lao động. Còn tại Nhật Bản duy trì cơ chế tự đánh giá bắt buộc và kiểm định định kỳ bởi các tổ chức độc lập, nhấn mạnh cải tiến liên tục và trách nhiệm xã hội. Singapore phát triển hệ thống EduTrust, đặc biệt với trường tư và quốc tế, đề cao quản trị, minh bạch và hỗ trợ người học; các chứng nhận đạt được có giá trị quốc tế và góp phần nâng cao vị thế trong khu vực.

Việt Nam đang đặt ra tham vọng đến năm 2030, tất cả các cơ sở giáo dục phổ thông và đại học phải tham gia kiểm định, trong đó có 80–90% đạt chuẩn chất lượng quốc gia. Định hướng phát triển là chuẩn hóa, hiện đại hóa và hội nhập quốc tế, với mục tiêu một số cơ sở đạt chuẩn khu vực và quốc tế như AUN-QA hay ABET. Đồng thời, Việt Nam hướng đến xây dựng một hệ thống kiểm định độc lập, khách quan và minh bạch hơn, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh và khuyến khích cải tiến liên tục, qua đó nâng cao chất lượng toàn diện và từng bước đưa nền giáo dục tiệm cận với chuẩn mực quốc tế.

PV: Cảm ơn Cục trưởng đã chia sẻ!

Trịnh Thu